Το παρακάτω κείμενο μας στέλνει η φίλη και αναγνώστρια της Εναλλακτικής Δράσης, Μαρία Τσαγκατάκη και αναφέρεται στην ερμηνεία της ταινίας “Η ζωή του Π”
Το παρακάτω κείμενο λοιπόν απευθύνεται μόνο σε αυτούς που έχουν ήδη δει την ταινία.
Advertisment
Χοντρικά και εν περιλήψει μια οπτική στην ταινία “η ζωή του Πι”.
Ο κος Π διηγείται τη ζωή του από τη στιγμή της γέννησης του.
Advertisment
Κι εμείς παρακολουθούμε την πορεία του αγοριού, που από νωρίς ξεκινάει για την αναζήτηση της ταυτότητας και της ισορροπίας του, ανάμεσα στα δύο κλασικά αρχέτυπα, την αρσενική νοητική αρχή <Πατέρας>, που του δείχνει την οδό της λογικής και την θηλυκή συναισθηματική αρχή <Μητέρα>, που διδάσκει με τρυφερότητα και ανοχή.
Στην οικογένεια ανήκει ένας ζωολογικός κήπος. Η πολυσχιδής προσωπικότητα του παιδιού αλληγορείται απο τα ζώα του κήπου που τον περιστοιχίζουν με τα ποικίλα τους χαρακτηριστικά (ήμερα, άγρια, φιλικά, πονηρά κλπ).
Κυρίαρχο όλων των ζώων είναι μια αρσενική τίγρις, όμορφη και άγρια που προκαλεί δέος και θαυμασμό.
Η τίγρη αλληγορεί το κυρίαρχο “Εγώ” του παιδιού,που ο Πατέρας, η νοητική αρχή, προσπαθεί με αυστηρότητα να περιορίσει.
Η εικόνα αυτή παραπέμπει κατευθείαν στη μυθοπλασία του Πλάτωνα για το “πολυκέφαλο θρέμμα”.[Πλάσε λοιπόν μία μορφή θηρίου που να’ναι ποικίλο και πολυκέφαλο και νά’χει γύρω-γύρω κεφάλια ζώων και να μπορεί ν’αλλάζει και να φανερώνει απο το σώμα του όλες αυτές τις μορφές [….] πλάσε λοιπόν μια εικόνα λιονταριού και μια ανθρώπου…..Αυτά τα τρία σύνδεσε τα ώστε να φαίνεται πως αποτελούν ενα ενιαίο όλον……]Πλάτ. πολιτεία Θ’.
Στη θέση της τίγρης ο Πλάτωνας βάζει λιοντάρι.
Το επικίνδυνο αυτό “εγώ”, προσπαθεί να επιβάλλει το παιδί όταν το προβάλλει απερίσκεπτα στον “Αλλον”(αδελφό) με καταστροφικά επακόλουθα, αν δεν επενέβαινε ο Πατέρας.(στην σκηνή της ταινίας που δοκιμάζει να ταΐσει την τίγρη σηκώνοντας τα περιοριστικά κάγκελα).
Τίγρη και παιδί εμφανίζονται “διψασμένοι”.
“Διψασμένος” ονομάστηκε η τίγρη, επειδή όταν την πρωτοβρήκαν έπινε αχόρταγα νερό και αργότερα -από λάθος- πήρε ονοματεπώνυμο και βαρύνουσα υπόσταση. Αχόρταγα πίνουν νερό και οι ψυχές από τον Αμέλητα ποταμό στον Αδη πριν έρθουν για ενσάρκωση,στο μύθο του Ηρός του Πλάτωνα.
“Διψασμένος” χαρακτηρίζεται το παιδί από τον ιερέα της χριστιανικής εκκλησίας, όταν άγαρμπα αποπειράται να προσεγγίσει το Θείο, πίνοντας κλεφτά αγιασμό. Ο ιερέας του δίνει να πιεί απλό νερό υπονοώντας ότι δεν είναι ακόμα έτοιμος για μια τέτοια προσέγγιση.
“Δίψα” για το βίωμα του πραγματικού και θνητού και “δίψα” για το ιερό και αιώνιο,δύο αντιθετικές ιδιότητες συμβολιζόμενες από το νερό, κάνουν ταυτόχρονα την εμφάνιση τους!
Το παιδί θα συνεχίσει την αναζήτηση του Θείου ψάχνοντας μάταια στις θρησκείες παλεύοντας να ισορροπήσει ανάμεσα στην νοησιαρχία (Πατέρας) και τον συναισθηματισμό (Μητέρα).
Οι προκλήσεις του περιβάλλοντος, ο αγώνας για την οριοθέτηση του “εαυτού” έναντι των “αλλων”, η διεκδίκηση της αναγνώρισης της υπόστασης του, θα τον οδηγήσουν στην ανακάλυψη του “Π”. Το “Π”, η σταθερή αναλογία της περιφέρειας προς τη διάμετρο του κύκλου, ο άρρητος αριθμός 3,14…… που δεν κλείνει ποτέ, είναι η Πύλη που πάντα ανοιχτή σου επιτρέπει να περνάς και να αλλάζεις επίπεδα, από το αισθητό στο νοητό, από το πραγματικό στο συμβολικό.
Περιφέρεια και Διάμετρος. Μέσα από προκλήσεις και μάλλον βίαια ερεθίσματα μπαίνεις στα μυστήρια του Κύκλου και της Ευθείας Γραμμής (ανεξάντλητο θέμα).
Πατέρας-Μητέρα, Κύκλος-Ευθεία, Γιν-Γιανγκ, οι ιδρυτές του συμβολικού συστήματος είναι εδώ!! Το αγόρι οδηγημένο από την ανάγκη, επιλέγει το Π για όνομα του, αυτό που θα καθορίσει την ταυτότητα του.
Ανάγκη, η μεγάλη Θεά, που στα γόνατά της γυρίζει το αδράχτι του κόσμου (Πλάτωνας).
Με τα πρώτα σκιρτήματα του έρωτα θα εκφραστούν και οι πρώτες απορίες για τα σύμβολα. Το κορίτσι χορεύει ινδικό χορό, με κινήσεις γεμάτες νοήματα και σημασίες. Το αγόρι θα ρωτήσει τι σημαίνουν οι κινήσεις. Πρέπει να υπαγορευτεί από έρωτα η ερώτηση για να λάβεις απάντηση.(Είναι τυχαίο που “έρωτας” και “ερώτηση” είναι δύο λέξεις που ομοηχούν?)
Αλλά η θεωρία τελείωσε.
Μ ‘ένα ναυάγιο θα ξεκινήσει το μεγάλο ταξίδι στον ωκεανό των εμπειριών και των βιωμάτων, χωρίς τις νουθεσίες του πατέρα και τη φροντίδα της μητέρας.
Το υγρό στοιχείο είναι το κατ’εξοχήν σύμβολο του συναισθήματος. Το συναίσθημα|νερό εξαιρετικής ισχύος στοιχείο, όπου η επιφάνεια ελάχιστα φανερώνει από τα εις βάθος τεκταινόμενα, κρυφό, αστάθμητο, απρόβλεπτο, ανεξέλεγκτο, κυοφορεί αγάπη, μίσος, φόβο, καλοσύνη, φθόνο, οργή κλπ.
Στον αγώνα για επιβίωση το αγόρι θα χάσει τα πιο ευγενικά του αισθήματα, την αγαθότητα και την φιλικότητα (ζέμπρα, πίθηκος). Ενα κυρίαρχο ΕΓΩ (τίγρις) θα καταλάβει το ζωτικό χώρο του ψυχισμού του (βάρκα). Ολες οι προσπάθειες από δω και πέρα θα καταβάλλονται για να τραφεί το θηρίο.
Οι προσπάθειες αυτές τον κρατούν σε συνεχή εγρήγορση, τον κάνουν μάχιμο και εφευρετικό ώστε να επιβιώνει σε άσχημες συνθήκες και τρικυμιώδεις καταστάσεις. Σε τέλεια νοητική και συναισθηματική σύγχιση, πάντα μέσα στη Θάλασσα και πάντα μ’έναν αστερόπληθο Ουρανό πάνω από το κεφάλι το, συνεχίζει να φωνάζει το Θεό.
Σε μιά φωτεινή αναλαμπή του συναισθήματος ( θαυμάσιες λυρικές εικόνες στην ταινία, με τα άστρα να λαμπυρίζουν στον ουρανό και σαν αντικατοπτρισμός τους, οι μέδουσες να φωσφορίζουν μέσα στο νερό), σαν μέσα από τους ιριδισμούς ενός φωτεινού ονείρου, αναγνωρίζει τον διεσπασμένο του εαυτό (τα πολλά ζώα που εμφανίζονται στο νερό) και την Θάλασσα ως Μεγάλη Μητέρα (εικόνα της μητέρας του). Ενα τεράστιο κρυφό πάθος θ’αναδυθεί ξαφνικά από το βάθος (φάλαινα), που θα φέρει νέα αναστάτωση και ανατροπή.
Συνειδητοποιεί ότι αν δεν τιθασεύσει το “Εγώ”, που έχει καταλάβει όλο το ζωτικό χώρο του νου (όλη τη βάρκα), θα παραμείνει έρμαιο των παρορμήσεων,των εξάρσεων και των φαντασιώσεων παλεύοντας με πενιχρά μέσα (σχεδία) στο απρόβλεπτο υγρό στοιχείο.
Τα αληθινά άστρα βρίσκονται στον Ουρανό Πατέρα (κεφαλή), τα αστροκύταρα του εγκεφάλου.
Ο κρίσιμος αγώνας για την εξημέρωση του θηρίου αποδίδει, φέρνοντας την αμοιβαία αποδοχή και την συμφιλίωση . Οι συναισθηματικές εμπειρίες (υδάτινο στοιχείο), ιδωμένες με νηφαλιότητα και ψυχραιμία, μετέχουν του στοιχείου του αέρα και μετουσιώνονται σε ευεργετικές σκέψεις (χελιδονόψαρα ), που βοήθησαν στην επίτευξη του σκοπού.
Μετά την εξουθενωτική κούραση από την πάλη με τα κύματα των ψυχικών μεταπτώσεων και τον αγώνα για την κυριαρχία επί του “Εγώ” και μετά από απέλπιδα αναμονή, επιτέλους φαίνεται στον ορίζοντα στεριά.
Στο νησί που φτάνουν, στο στέρεο έδαφος της λογικής, το αγόρι θα απολαύσει ήρεμες λιμνούλες με καθαρό νερό, μικρές οάσεις συναισθηματικής διαύγειας και γαλήνης. Ομως γρήγορα θα προκύψουν νέα βάσανα, της κεφαλής αυτή τη φορά.
Μιλιούνια οι σκέψεις χωρίς συνοχή και ειρμό θα κατακλύσουν το μυαλό. Με την μορφή τρωκτικών, δογματισμοί , προκαταλήψεις, στερεότυπα, αρνητικές σκέψεις για αστοχίες και ευκαιρίες που χάθηκαν, δεν αφήνουν χώρο για νέους δημιουργικούς συλλογισμούς και κυρίως δεν αφήνουν χώρο στη διαίσθηση.
“Εγκέφαλο μη έσθιε” -μην τρώς τον εγκέφαλο σου- λέει το 13ο νομίζω από τα πυθαγόρεια ακούσματα. Τα τρωκτικά μόνο το “Εγώ” μπορούν να θρέψουν για λίγο, που ακόμα κυκλοφορεί ελεύθερο, αλλά εξασθενημένο και ακίνδυνο. Πρέπει να ξεφύγει από την νέα παγίδα!
Στην επόμενη στεριά που φτάνουν, η τίγρις φεύγει από το προσκήνιο.
Προχωράει προς το δάσος, αδύναμη, αποστεωμένη αλλά ζωντανή και αποσύρεται στις σκιές.
Το “Εγώ” επισκιάζεται οριστικά!
Το αγόρι κλαίει γοερά. Πώς να μην θρηνήσεις. Δεν παύει νά’ναι ένας χωρισμός, μία απώλεια. Το “Εγώ” τον κράτησε σε εγρήγορση. Για να θρέψει το “Εγώ” κατάφερε να επιβιώσει. Για να μην θιγεί το “Εγώ” άντεξε στις κακουχίες. Το “Εγώ”με την μορφή της περηφάνειας οφείλεις να το πενθήσεις (Πένθος, άλλο κυριολεκτικά ανεξάντλητο θέμα).
Εδώ είναι και το πλέον κομβικό σημείο του έργου. Λύπη για τον αποχωρισμό και χαρά για την λύτρωση, σε ίσες δόσεις, την ίδια στιγμή!
Λύπη και χαρά μαζί! Δύο πολικότητες που ισχύουν ταυτόχρονα. Δύο αντιθετικές καταστάσεις που συγκρούονται όχι για να αλληλοαναιρεθούν αλλά για να συνυπάρξουν. Η στιγμή του κορυφαίου οξύμωρου, είναι η στιγμή του συγκλονισμού από την αμφισημία!
Ποιός αμύητος στα σύμβολα θα πιστέψει το μύθο αυτής της Οδύσσειας? Οι πολλοί θα πιστέψουν τον ωμό ρεαλισμό της ιστορίας με τον μάγειρα.
Πού είναι η αλήθεια και πού είναι ο Θεός?
Ο κος Π, περνώντας από αλλεπάλληλα επίπεδα συνειδητότητας, επιβεβαίωσε το όνομα του.
Το Π είναι η Πύλη που δεν κλείνει ποτέ και που όποιος την ανακαλύψει μπορεί να περνάει από την κυριολεξία στην μεταφορά, από την επιφάνεια του πράγματος στις βαθύτερες αναδιπλώσεις της σημασίας του, από το πραγματικό στο αλληγορικό,από το επίπεδο του αισθητού αντικειμένου στο επίπεδο της συμβολικής του διάστασης, από τη λογική στη διαίσθηση. Απ’ αυτά τα περάσματα φτάνεις στη θέαση των μεγάλων πολικοτήτων, των ριζικών αντιθέσεων.
.Οταν η απόσταση μεταξύ των δύο επιπέδων ελαχιστοποιείται μέχρι το “τίποτα” ( όχι μηδέν), όταν οι πολικότητες συνηχούν ταυτόχρονα, σ’εκείνο το κλάσμα της στιγμής που θα συμβεί αυτό, σ’ένα “νυν” έξω από το μετρήσιμο χρόνο (η μικρή αιωνιότητα και το Ελάχιστο του Ελύτη ), τότε στο κρίσιμο αυτό δευτερόλεπτο φανερώνεται ο Θεός, σύμφωνα με τις εσωτερικές διδασκαλίες,τους φιλοσόφους, τους ποιητές και τους νεραϊδοπαρμένους!
Είναι το “εξ αίφνης” του Πλάτωνα και το ζεν της Ανατολής.
Ελύτης, “ώσπου ένοιωσα [-] κι ας πα’να μ’έλεγαν τρελό [-] πως από’να τίποτα γίνεται ο Παράδεισος”
.Εμπειρία τόσο αδιαμεσολάβητη από τη γλώσσα, άρρητη και μυστική, που μόνο με αλληγορία και ποίηση μπορεί ίσως ν’αποδοθεί.
Ετσι τελειώνει και η ταινία. “Ποιά ιστορία σ’άρεσε?” ρωτά ο κος Π εκείνον που άκουγε τη διήγηση της περιπέτειας με την τίγρη κι εκείνης με τον μάγειρα. “Η ιστορία με την τίγρη” απάντησε.
Κάποιος είχε πει στον ακροατή αυτόν, ότι αν ακούσει τη διήγηση του κου Π θα πίστευε στο Θεό
Μαρία Τσαγκατάκη
