Στη χώρα μας, υπάρχει μια σύγχυση σχετικά με το τι είναι ακριβώς ο Αγροτουρισμός και αν υπάρχουν ελληνικοί αγροτουριστικοί προορισμοί.
Η Εναλλακτική Δράση, έθεσε ερωτήματα, σχετικά με το επίμαχο αυτό ζήτημα στον πλέον κατάλληλο άνθρωπο, τον Επίκουρο Καθηγητή Β. Αιγαίου Γιάννη Σπιλάνη.
Advertisment
Σας παραθέτουμε τη συνέντευξη που μας παραχώρησε και τον ευχαριστούμε για τον χρόνο που διέθεσε για την Εναλλακτική Δράση και τους αναγνώστες της.
Ε.Δ.: Κύριε Καθηγητά, μπορείτε να μας εξηγήσετε, τι είναι ο Αγροτουρισμός και ποιες είναι οι διαφορές του από τον απλό Τουρισμό;
Γ.Σ.: Ο Αγροτουρισμός, για να δώσουμε αρχικά τον ορισμό του, αποτελεί τη μορφή εκείνη που συνδέει τον τουρισμό με την αγροτική παραγωγή και τους αγρότες, ενώ ευρύτερα τον συνδέει με τον πολιτισμό της υπαίθρου. Αναπτύχθηκε με στόχο να δώσει συμπληρωματικό εισόδημα σε αγροτικές οικογένειες, απασχόληση κυρίως σε γυναίκες και κόρες αγροτών, που δυσκολεύονταν να βρουν δουλειά στην ύπαιθρο, και διάθεση στην αγορά των προϊόντων μικρών παραγωγών σε ικανοποιητικές τιμές.
Advertisment
Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την αξιοποίηση υπαρχόντων ακινήτων και τμήματος της παραγωγής, που διαφορετικά θα κατέληγε σε χονδρέμπορους, αντί εξευτελιστικών τιμών. Έτσι η αγροτική παραγωγή παραμένει κύρια απασχόληση του νοικοκυριού αλλά η προσφορά περιορίζεται στα προϊόντα που παράγει η ίδια η εκμετάλλευση ή οι γειτονικές αγροτικές (ή αλιευτικές) εκμεταλλεύσεις. Ως Αγροτουρισμός, θα μπορούσε λοιπόν να χαρακτηριστεί η φιλοξενία με αμοιβή στο «σπίτι» του αγρότη.
Και για να γίνω πιο σαφής μιλάμε για φιλοξενία με αμοιβή σε ένα «αγροτουριστικό κατάλυμα» όπου το γεύμα, πρέπει να βασίζεται σε μεγάλο ποσοστό σε προϊόντα που παράγονται από την οικογένεια ή έστω να παράγονται τοπικά, και όχι να αγοράζονται από τον μπακάλη και να προέρχονται από όποιο σημείο του πλανήτη. Το φαγητό οφείλει να είναι αυτό που θα ετοιμαζόταν για την οικογένεια με βάση και πάλι δικά τους προϊόντα και όχι μια επιλογή από έναν κατάλογο (menu). Ο εξοπλισμός τέλος να έχει σχέση με τη τοπική παράδοση, αν δεν μπορεί να είναι παλιά αντικείμενα του σπιτιού ή της περιοχής.
Ο Αγροτουρισμός πολλές φορές μπερδεύεται με τον «τουρισμό υπαίθρου» που είναι ένα ευρύτερο πλαίσιο και αφορά το σύνολο των δραστηριοτήτων, που μπορούν να αναπτυχθούν στη ύπαιθρο, χωρίς να συνδέονται υποχρεωτικά με μια αγροτική εκμετάλλευση.
Ε.Δ.: Ποια τα οφέλη του Αγροτουρισμού για τους επισκέπτες;
Γ.Σ.: Να μην ξεχνάμε ότι απευθύνεται κυρίως σε αστούς, που θέλουν να έρθουν σε επαφή, όχι απλά με τη φύση, αλλά και με την αγροτική ζωή, τους ανθρώπους της, τις δραστηριότητες τους, τις συνήθειες τους και τα προϊόντα τους.
Ε.Δ.: Ενώ υπάρχει μια ολοένα αυξανομένη ζήτηση προορισμών για αγροτουρισμό από τους Ευρωπαίους πολίτες και όχι μόνο, ωστόσο, αυτή η μορφή τουρισμού, δεν έχει αναπτυχτεί σχεδόν καθόλου στη χώρα μας. Πιστεύετε ότι η Ελληνική Ύπαιθρος, δεν ενδείκνυται για Αγροτουρισμό;
Η ελληνική ύπαιθρος δεν έχει σε αφθονία τα βασικά χαρακτηριστικά που οδήγησαν στην ανάπτυξη του Αγροτουρισμού στη Ευρώπη, δηλαδή τα μεγάλα αγροκτήματα, με μεγάλες εκτάσεις και κτίσματα. Η Ελλάδα ενδείκνυται κυρίως για «τουρισμό υπαίθρου», όπου μπορεί να υπάρχει συνδυασμός δραστηριοτήτων που παρέχονται από αγρότες και μη, αξιοποιώντας όμως τα τοπικά φυσικά, πολιτιστικά και παραγωγικά χαρακτηριστικά. Ίσως και αυτό να είναι το «ελληνικό στοίχημα», αντί να προσπαθούμε να αντιγράψουμε ένα προϊόν, για το οποίο δεν διαθέτουμε συγκριτικό πλεονέκτημα,να παράγουμε ένα «δικό μας προϊόν» προβάλλοντας τα χαρακτηριστικά εκείνα που η ελληνική ύπαιθρος έχει μοναδικά όπως αυτό της ελληνικής φιλοξενίας. Αυτό το «προϊόν» που κέρδισε τους επισκέπτες της χώρας μας στις δεκαετίες του ‘50 και του ’60, όταν οι κάτοικοι των νησιών και των χωριών άνοιγαν τα σπίτια τους και φιλοξενούσαν τους επισκέπτες τους στα κρεβάτια τους και τους τάιζαν στο τραπέζι τους, από εκείνα τα «λίγα αλλά εκλεκτά», που είχαν για τους ίδιους. Βέβαια προσαρμοσμένο στις συνθήκες του σήμερα.
Ε.Δ. Υπάρχει κάποιο σχέδιο για την ανάπτυξη του Αγροτουρισμού στη χώρα μας;
Γ.Σ. Όχι βέβαια. Το μόνο που υπήρξε ως σχέδιο ήταν η χρηματοδότηση των «bedandbreakfast» ή όπως το λέγαμε παλιά «roomstolet» από αγρότες, δημιουργώντας πολλαπλά προβλήματα, αφού δημιούργησε ανταγωνισμό με τον συμβατικό τουρισμό, ενώ ο επισκέπτης δεν μπορούσε να διακρίνει με σαφήνεια το παρεχόμενο προϊόν. Τελικά, η ανάγκη πιστοποίησης των υπηρεσιών αγροτουρισμού έγινε με τις ίδιες προδιαγραφές του συμβατικού τουρισμού με αποτέλεσμα να υπάρξει ομογενοποίηση, ενώ κάποιο νομοθετικό πλαίσιο που ετοιμάστηκε και θα οριοθετούσε τον αγροτουρισμό, σε σχέση με άλλες παρεμφερείς μορφές, δεν ψηφίστηκε τελικά ποτέ.
Ε.Δ.: Ποια είναι τα οφέλη από την ανάπτυξη του Αγροτουρισμού, για τους κατοίκους των περιοχών-προορισμών, αλλά και για τη χώρα μας γενικότερα;
Γ.Σ.: Νομίζω ότι μέσα από τη περιγραφή του Αγροτουρισμού φαίνονται τα οφέλη για τους αγρότες, εκείνους που θα ήθελαν να ασχοληθούν. Αφορά κύρια, αγρότες σε μη ιδιαίτερα παραγωγικές περιοχές, όπως είναι οι ημιορεινές και ορεινές, αφού αφορά συμπληρωματικό εισόδημα και όχι κύριο επάγγελμα.
Ε.Δ.: Τα νησιά μας πληρούν τις προϋποθέσεις για αγροτουριστική ανάπτυξη; Τι θα σήμαινε αυτό για τους κατοίκους των νησιών μας;
Γ.Σ.: Είναι πολύ λίγα τα νησιά (ορεινή Κρήτη, ενδοχώρα Λέσβου, Νάξου, αλλά και νησιά με αλιευτική παραγωγή) όπου ο Αγροτουρισμός θα μπορούσε να προσφέρει ανάπτυξη, και αφορά κυρίως εκείνα τα νησιά όπου υπάρχει ακόμη αγροτική και αλιευτική δραστηριότητα. Όμως αυτό δεν είναι «αγροτουρισμός» με τον τρόπο που τον ορίσαμε αρχικά. Όπως τόνισα και παραπάνω θα πρέπει να «φτιάξουμε» το προϊόν αγροτικής τουριστικής ανάπτυξης που να μας ταιριάζει και να μας συμφέρει.
Ε.Δ.: Μιας και δραστηριοποιείστε στη νησιωτική ανάπτυξη, μπορείτε να μας πείτε, ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το καλύτερο μοντέλο ανάπτυξης τουρισμού για τα νησιά μας; Και πως θα μπορούσε να επιτευχθεί;
Γ.Σ.: Νομίζω ότι στα νησιά με τη σημερινή παραγωγική τους δομή, αλλά και τα άλλα τους χαρακτηριστικά μπορούν και πρέπει να αναπτύξουν άλλες μορφές τουρισμού όπως ο πολιτιστικός τουρισμός, ο περιπατητικός τουρισμός, ο τουρισμός φύσης κλπ, όπου τα τοπικά προϊόντα και ο αγροτικός πολιτισμός έχουν τη θέση τους. Όμως αυτό δεν είναι «αγροτουρισμός» με τον τρόπο που τον ορίσαμε αρχικάκαι με τον τρόπο που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη. Είναι ένα προϊόν αγροτικής τουριστικής ανάπτυξης που ταιριάζει στις ιδιαίτερες συνθήκες του τόπου μας.
Ε.Δ.: Αν κάποιος διαθέτει αγρόκτημα και θέλει να δραστηριοποιηθεί στον τουρισμό στην περιοχή του, τι χρειάζεται να κάνει;
Γ.Σ.: Σαφώς και ο Αγροτουρισμός είναι μια διέξοδος εάν το ζητούμενο είναι απλά ένα πρόσθετο εισόδημα για την οικογένεια. Στην περίπτωση όμως που αυτό που θέλουμε είναι μια πραγματικά βιώσιμη τουριστική επιχείρηση θα πρέπει να συνδυάζει την προσφορά αγροτικής ζωής, με ποιοτικά αναβαθμισμένη φιλοξενία, χρησιμοποιώντας τα τοπικά προϊόντα και διατηρώντας τα στοιχεία της χαρακτηριστικής ελληνικής φιλοξενίας. Να αναδεικνύει και να προβάλει τον τόπο που βρίσκεται και να χρησιμοποιήσει όλα τα νέα εργαλεία που προσφέρονται σήμερα για την προώθηση μιας τουριστικής επιχείρησης.
[divider type=””]
Ο Γιάννης Σπιλάνης, (ioannispilanis.blogspot.gr) Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, κατάγεται από τη νησιωτική Ελλάδα (Σέριφο και Ύδρα), ζει και εργάζεται στη Λέσβο (Μυτιλήνη) εδώ και 28 χρόνια. Από το 1990 διδάσκει στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου θέματα «Βιώσιμης Ανάπτυξης» και από το 2000 στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Τουρισμού (Περιφερειακή Τουριστική Ανάπτυξη). Το 2009 έως 2011 ήταν ο επιστημονικός υπεύθυνος μελέτης για λογαριασμό της ΕΕ για την Ανάπτυξη των Ευρωπαϊκών Νησιών και την εφαρμογή Ειδικής Νησιωτικής Πολιτικής, καθώς και για λογαριασμό των Ηνωμένων Εθνών για την Αξιολόγηση του Τουρισμού στη Μεσόγειο. Διετέλεσε Γενικός Γραμματέας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής (2012 – 2013)
