Γράφει ο Βασίλης Γατσάς – Διδάκτωρ Εγκληματολογικής Ψυχολογίας
Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας για την εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, η ελληνική κοινωνία που φαίνεται να ωριμάζει, δείχνει το ενδιαφέρον της και είναι έτοιμη πλέον να αντιμετωπίσει σοβαρά το φαινόμενο της βίας κατά των Γυναικών, ένα φαινόμενο που ενώ αναδεικνύεται πλέον ως συνιστώσα μορφή του εγκληματολογικού πεδίου, μόλις την τελευταία χρόνια αναγνωρίζεται ως έγκλημα, ακόμη και στις δυτικές κοινωνίες. Η Ελλάδα, είναι έτοιμη πλέον και με σταθερή θέληση να το αντιμετωπίσει, παραμερίζοντας στερεότυπα χρόνων και «φαντάσματα» του παρελθόντος. Η ανάδειξη του φαινομένου ως πρόβλημα και η κινητικότητα γύρω από αυτό, μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει σε ένα βάθος χρόνου, στη κατεύθυνση του περιορισμού του, της ελαχιστοποίησης και της αποκατάστασης των δυσμενών συνεπειών που προκαλεί η βία μέσα στην οικογένεια.
Advertisment
Όταν έρευνες αποδεικνύουν ότι, τα περισσότερα θύματα συζυγοκτονιών είχαν αποταθεί στην αστυνομία ή και στις εισαγγελικές αρχές προτού δολοφονηθούν και όταν οι γυναίκες που αποφασίζουν, τελικά, να καταγγείλουν την κακοποίησή τους, έχουν ήδη υποστεί 35 επιθέσεις κατά μέσο όρο, αντιλαμβάνεται κανείς τον ρόλο που καλούνται να διαδραματίσουν οι φορείς του επίσημου κοινωνικού ελέγχου και ιδιαίτερα η Αστυνομία, η οποία σε παγκόσμια κλίμακα, καλείται σήμερα και είναι απαίτηση των καιρών, από μέρος του προβλήματος να μετασχηματισθεί σε εν δυνάμει μεταβλητή της λύσης του.
Το ενδο-οικογενειακό έγκλημα ως φαινόμενο , είναι πολυσύνθετο και ως εκ τούτου δυσεπίλυτο. Αφορά κάθε έκφανση της ανθρώπινης δραστηριότητας όπως: κοινωνικής, πολιτικής, πολιτισμικής, ψυχολογικής, βιολογικής, οικονομικής κ.λ.π., όλα όσα είναι τα ουσιώδη της ύπαρξης του ανθρώπου, οι συνιστώσες της διαρκείας του. Συνιστά μία από τις μορφές της αθέατης εγκληματικότητας που συντελείται «εν οίκω», το κοινωνικό «σαράκι», που βάλλει ευθέως στα θεμέλια του κοινωνικού μας συστήματος και απειλεί την κατάρρευσή του. Αυτό, επειδή δημιουργεί προβληματικές σχέσεις, με συνέπεια δυστυχισμένους συντρόφους, που με τη σειρά τους θα βγάλουν στην κοινωνία ακόμη πιο δυστυχισμένα παιδιά, έτοιμα – ως αποτέλεσμα αβίωτης ζωής – να προκαλέσουν πόνο (μοιράζοντας το δικό τους(!) ή να αναζητήσουν τα δεκανίκια (ναρκωτικές ουσίες κλπ), που θα τους στηρίξουν στον αγώνα, της δικής τους ζωής.
Αναφορικά με τα αίτια της ενδο-οικογενειακής βίας, αυτά έχουν πολλαπλή αιτιολόγηση, όπως είναι: οι ρυθμιστικές δομές, ο τρόπος κοινωνικοποίησης των μελών, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των μελών της οικογένειας, οι ματαιώσεις που τυχόν δέχονται τα τελευταία, ακόμα και οι συγκρούσεις που προκύπτουν στους κόλπους της οικογένειας. Συνήθως, στην οικογένεια υπάρχει περισσότερη καταχρηστική συμπεριφορά από ότι αναφέρεται ή καταγγέλλεται. Ωστόσο όμως, τις περισσότερες φορές η βία στην οικογένεια, είτε γίνεται αντικείμενο άρνησης, είτε παραβλέπεται.
Advertisment
Όποια και αν είναι τα αίτια της βίας και ανεξάρτητα ποιό από τα μέρη ευθύνεται- δεδομένης της ετερότητας απόψεων στο ζήτημα- αποτελεί κοινή διαπίστωση όλων ότι: η βία στην οικογένεια αποτελεί ανοιχτή πληγή στο σώμα της κοινωνίας, που πρέπει και προσωπικά πιστεύω μπορεί σε σημαντικό βαθμό να θεραπευτεί.
Η Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, αποτελεί μια προσπάθεια να καταστούν γνωστά στο ευρύτερο κοινό τα συναρπαστικά επιτεύγματα της επιστήμης όσον αφορά τα αίτια που οδηγούν στην βία κατά των ερωτικών συντρόφων και ιδιαίτερα στα μυστήρια που συμβαίνουν στην ψυχή του ανθρώπου, καθώς και του χρόνου, της δομής και της λειτουργίας της κοινωνικής πραγματικότητας.
Η Ενδοοικογενειακή σωματική βία, συγκαταλέγεται μεταξύ των εγκλημάτων που παρουσιάζουν «σκοτεινό αριθμό», διπλάσιο σε σχέση με άλλες μορφές εγκληματικότητας.
Το φαινόμενο αντίθετα από ότι πιστεύεται, ότι δηλαδή αυτοί που κακοποιούν ή κακοποιούνται μέσα στην οικογένεια είναι άτομα με χαμηλό οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο, οι έρευνες δείχνουν ότι, η κακοποίηση των συντρόφων καλύπτει όλο το φάσμα της κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Άνθρωποι μορφωμένοι και με υψηλή οικονομική και «κοινωνική θέση» και ανεξάρτητα από πολιτισμικές, θρησκευτικές και κάθε είδους «ετικέτες» γίνονται θύματα ή θύτες της.
Παρακάτω θα αναπτύξουμε μερικές πρακτικές αποφυγής της βίας, απλούς τρόπους που μπορεί κάποιος να εξουδετερώσει τα οργισμένα άτομα του περιβάλλοντος και κυρίως του ερωτικού συντρόφου:
1. Κράτησε την ψυχραιμία σου και μην αφήνεις κανένα να χρησιμοποιεί τα ευαίσθητα σημεία του εαυτού σου… να πατάει τα «κουμπιά» σου. Αν οργιστείς και εσύ, δεν θα βγάλεις καμία άκρη. Πριν απαντήσεις σε κάποιο οργισμένο σχόλιο, περίμενε και μέτρα μέχρι το δέκα. Πάρε μια βαθιά ανάσα. Αν νιώθεις τον θυμό σου να συνεχίζει να φουντώνει, μέτρα ξανά αντίστροφα, μέχρι το ένα. Το ξέσπασμα των άλλων αποτελεί αντανάκλαση του εαυτού τους, όχι δική σου. Η επιτυχία σου είναι να καταφέρεις να ελέγξεις τον εαυτό σου. Προσπάθησε να σκεφτείς κάτι ευχάριστο.
2. Παρατήρησε τη γλώσσα σώματος του ανταγωνιστή. Οι διεσταλμένες κόρες των ματιών, το τρεμοπαίξιμο των ρουθουνιών, η άκαμπτη στάση, οι απειλητικές κινήσεις, η γρήγορη αναπνοή είναι προειδοποιητικά σημάδια επικείμενης επίθεσης και κινδύνου. Κάνε ένα βήμα πίσω και πάρε μια διαλλακτική στάση. Αν πρέπει να αντιμετωπίσεις ένα ήδη ταραγμένο άτομο, ζήτα του να μιλήσει για το πώς αισθάνεται εκείνη τη στιγμή.
3. Ζήτησέ του να καθίσει, όταν η συζήτηση γίνεται στα όρθια, γιατί έτσι η ένταση κλιμακώνεται ευκολότερα.
4. Άνοιξε τα αυτιά σου, άκου με προσοχή και άφησε τον άλλον να εκτονωθεί, χωρίς να διακόπτεις. Το ενδιαφέρον για αυτά που αναφέρει, πρέπει να φαίνεται ζωγραφισμένο στο πρόσωπο και στα μάτια σου.
5. Όταν ο άλλος εκτονωθεί αρκετά, μπορείς να του κάνεις κάποιες ερωτήσεις σε ήρεμο τόνο. Ζήτησέ του να σου διευκρινίσει και να αναπτύξει αυτά που εννοεί, χωρίς όμως να του ζητάς να δικαιολογηθεί.
6. Δείξε ότι συμπάσχεις. Πες κάτι όπως: “Καταλαβαίνω γιατί τα έχεις πάρει τόσο πολύ”. Αυτό δεν σημαίνει ότι συμφωνείς. Σημαίνει απλά ό,τι παρακολουθείς τι λέει και ότι τα συναισθήματά του είναι δικαιολογημένα – κάτι που πάντα ισχύει.
7. Αφού ακούσεις ό,τι έχει να σου πει, πρότεινε ή ζήτησέ του μια λύση που να καλύπτει και των δυο σας τις ανάγκες.
8. Εξάντλησε όλα τα περιθώρια: αν η υπόθεση εξελίσσεται σε δράμα και ο συνομιλητής συνεχίζει τον καυγά με φωνές ρώτα τον: “Τι θέλεις να κάνω τελικά; Τι θα σε ικανοποιούσε αυτή τη στιγμή;”. Έπειτα, συμφώνησε μαζί του ή εξήγησέ του γιατί δεν μπορείς να τον ικανοποιήσεις και σταμάτησε την συζήτηση.
Η κακοποίηση της ερωτικής συντρόφου από το σύντροφο της, συνήθως είναι ποικιλόμορφη και μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερες της μιας μορφές κακοποίησης, που χρησιμοποιεί ο δράστης, ανάλογα τις περιστάσεις.
Η πρώτη προσέγγιση της φυσικής βίας παίρνει τη μορφή «χαστουκάκι», με τη μορφή πειράγματος κλπ. Όμως, από τη στιγμή που ο σύντροφος παίρνει το μήνυμα ότι αυτός ο τρόπος «περνάει», τον ενσωματώνει στη συμπεριφορά του, ως προέκταση της μορφής ελέγχου, μαζί με τις φωνές, το οργίλο ύφος κλπ. Ακριβώς αυτό είναι το κρίσιμο σημείο της αρχής. Αν όμως -όπως πιστεύω- αυτή η πρώτη φορά, αυτό το πρώτο χαστούκι στιγματισθεί και απαξιωθεί ως συμπεριφορά από την πρώτη στιγμή, με πιθανότητα που αγγίζει τα όρια του βέβαιου, δεν θα υπάρξει σωματική τουλάχιστο κακοποίηση στο μέλλον.
Το αρνητικό είναι ότι δεν υπάρχει ενημέρωση, γνώση και φυσικά οικογενειακά πρότυπα. Οι σύντροφοι στα πρώτα στάδια είναι συνήθως συναισθηματικά εξαρτημένοι και δεν αντιδρούν πιστεύοντας ότι ήταν τυχαίο, ή «κακιά στιγμή», με αποτέλεσμα να παγιώνεται μια συμπεριφορά που είναι καταστροφική και για τα δύο μέρη και όχι μόνο, εφ’ όσον συμβαίνει να υπάρχουν παιδιά. Η βία, αρχίζει σε κάποια στιγμή, αλλά τις περισσότερες φορές, μπορεί να σταματήσει εκεί!
Βασίλης Γατσάς
Διδάκτορας Εγκληματολογικής Ψυχολογίας
Από το βιβλίο του: «Βία κατά των Γυναικών» εκδ. Καλοκάθη
