Γράφει η Λήδα Πασαλή, Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, ledapas@gmail.com
Όλα γύρω μας κινούνται αδιάκοπα, τόσοι άνθρωποι άγνωστοι να περνούν πλάι μας, αυτοκίνητα, τηλέφωνα και τόσες σκέψεις και συναισθήματα να μας κατακλύζουν στην καθημερινότητά μας. Ενίοτε αφηνόμαστε και όλα τούτα μας απορροφούν τελείως και μας προκαλούν μια λίγο πολύ πρόσκαιρη εξάντληση. Όπως είναι αναμενόμενο τότε γίνεται δύσκολο να ανταποκριθούμε στις ψυχικές και πρακτικές απαιτήσεις και επιθυμίες του παιδιού μας (με το να τις ικανοποιήσουμε ή όχι, όπως εμείς το κρίνουμε), οι οποίες εκ των πραγμάτων είναι συνεχείς.
Advertisment
Ακόμα, μπορεί να είναι δύσκολο ακόμα και απλά το να αισθανόμαστε κοντά μας αυτή την διαρκή σωματική κίνηση του παιδιού, φυσική για εκείνο αλλά για εμάς όντας βυθισμένοι στην ενήλικη ζωή, δύσκολο να εναρμονιστούμε μαζί της όλες τις στιγμές και να την κατανοήσουμε. Εκείνες τις φορές της δυσκολίας μας ν’ αντλήσουμε δύναμη από μέσα μας και να συντονιστούμε με τα δημιουργικά μας στοιχεία, η επιλογή να ανοίξουμε την τηλεόραση στο παιδί μας, φαντάζει η μόνη λύση για λίγες στιγμές ησυχίας, απομόνωσης ή απόστασης.
Άλλοτε η ανάγκη εκπλήρωσης διαφόρων εργασιών μέσα στο σπίτι, όπως το μαγείρεμα και γενικότερα το νοικοκυριό μπορεί να καθιστούν πιο εύκολη την επιλογή της απασχόλησης του παιδιού με την τηλεόραση. Εντούτοις, ακόμα και όταν νομίζουμε ότι οι αντοχές μας και η καλή μας διάθεση μας έχουν εγκαταλείψει, ίσως θα μπορούσαμε να αναζητήσουμε για λίγα λεπτά την αυτοσυγκέντρωσή μας και την σύνδεση με το μέσα μας με βαθειές εισπνοές, κλείνοντας κυριολεκτικά τα αυτιά μας ή αφήνοντας την σκέψη μας λίγο να περιπλανηθεί κάπου αλλού, οπουδήποτε χαλαρώνει τον καθένα μας, παίρνοντας έτσι απόσταση απ’ ότι διαδραματίζεται στο εσωτερικό του σπιτιού μας. Τότε μπορούμε να επιστρέψουμε στο «εσωτερικό» του εαυτού μας και ν’ αναζητήσουμε άλλες λύσεις πιο γόνιμες και δημιουργικές από την παρακολούθηση της τηλεόρασης για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Για παράδειγμα όσον αφορά τις καθημερινές εργασίες που πρέπει να γίνουν, μπορούμε να ζητήσουμε από το παιδί να συμμετέχει στις δουλειές, αφήνοντάς το να πάρει πρωτοβουλίες, κάνοντάς το σαν παιχνίδι, τραγουδώντας ή βάζοντας μουσική παράλληλα. Έτσι, του δείχνουμε ότι ακόμα και κάτι πρακτικό μέσα στο σπίτι έχει νόημα αφού εμπεριέχει την έννοια της φροντίδας, του νοιαξίματος για τον χώρο του σπιτιού και ότι το απαρτίζει και κατ’ επέκταση και εμάς τους ίδιους, γονείς και παιδιά, που ζούμε μέσα σε αυτό και γίνεται πιο αρμονική η εξέλιξή μας για παράδειγμα σ΄έναν χώρο καθαρό, απλό και όμορφο.
Advertisment
Το ίδιο συμβαίνει όταν κάνουμε ένα φαγητό θρεπτικό και νόστιμο και αυτό ετοιμάζεται με αγάπη και δημιουργία γιατί όντως δημιουργούμε όταν μαγειρεύουμε αφού βάζουμε κάτι από εμάς, από την σκέψη μας και την φροντίδας μας. Το παιδί λοιπόν γίνεται μέρος όλης αυτής της διαδικασίας , το βιώνει και εκείνο ως κάτι δημιουργικό αφού όντως είναι, απλά έχουμε την τάση να θεωρούμε ότι η ζωή είναι κυρίως μόνο έξω από το σπίτι μας και να νοούμε τις εργασίες για την φροντίδα του σπιτιού ως αγγαρείες και ανώφελες.
Έτσι, με απλές δραστηριότητες μέσα στο σπίτι, το παιδί συμμετέχοντας, παρατηρώντας και αργότερα σκεπτόμενο πάνω σε αυτά γίνεται ενεργητικό, δραστηριοποιείται και κινείται διοχετεύοντας την ενέργειά του και επενδύοντας ουσιαστικό χρόνο σε κάτι χρήσιμο και παράλληλα παίρνει απόσταση από την παθητικότητα που εκ των πραγμάτων επιφέρει η παρακολούθηση της τηλεόρασης.
Άλλωστε την ώρα που παρακολουθεί τηλεόραση μας δημιουργείται η αίσθηση ότι είναι ήρεμο, όμως η κίνηση σε ψυχικό και σωματικό επίπεδο απλώς αδρανοποιείται σαν να παραλύει σχεδόν. Αφού κλείσει η τηλεόραση αν παρατηρήσει κάποιος προσεκτικά το παιδί, μάλλον θα διαπιστώσει ότι δείχνει να έχει ένταση, να είναι αρκετά υπερδιεγερμένο, ίσως φαίνεται ελαφρώς μπερδεμένος ο ειρμός της σκέψης του και άρα και ο λόγος του, μπορεί να είναι πιο ανυπόμονο ή απαιτητικό απ’ ότι συνήθως ή ακόμα και επιθετικό. Επιπλέον, μπορεί να παρουσιάζει δυσκολία στην έλευση του ύπνου, να είναι ανήσυχο ή να έχει συχνές αφυπνίσεις κατά την διάρκεια της νύχτας, ιδίως αν είναι κοντά η ώρα παρακολούθησης τηλεόρασης με την ώρα του ύπνου.
Επίσης, όταν το παιδί παρακολουθεί τηλεόραση είναι ακίνητο, κάτι που δεν είναι χαρακτηριστική κατάσταση για το παιδί του οποίου φυσική δραστηριότητα είναι η κίνηση μέσω της οποίας αναπτύσσονται οι λειτουργίες του σώματος και του εγκεφάλου. Επιπλέον και η ακτινοβολία που εκπέμπεται από την τηλεόραση επιδρά στις λειτουργίες του εγκεφάλου του παιδιού τρέφοντάς τον μέσω ενός τεχνητού τρόπου και σε αντίθεση με το φυσικό φως του ήλιου που θρέφει τον οργανισμό, η ακτινοβολία της τηλεόρασης οδηγεί σε ενοχλήσεις, μειωμένη ζωτικότητα, εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα και υπερκινητικότητα.
Η Marie Winn στο βιβλίο της «The plug-in drug» τονίζει ότι «δεν είναι το τι παρακολουθούν τα παιδιά στην τηλεόραση αλλά η ίδια η διαδικασία της παρακολούθησης είναι που τα βλάπτει»! Αναφέρει ότι βλέποντας τηλεόραση το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου αναπτύσσεται εις βάρος τους αριστερού. Το αριστερό ημισφαίριο ελέγχει τον προφορικό λόγο, την ικανότητα ανάγνωσης και γραφής, της λογικής, της οργάνωσης, των ιδεών και της έκφρασης στην ομιλία και στην γραφή. Το παιδί βομβαρδίζεται από εικόνες που δεν απαιτούν σκέψη, ούτε του δίνεται ο χρόνος να το κάνει.
Αφού οι εικόνες προβάλλονται στο παιδί γρηγορότερα απ’ ότι θα μπορούσε να συλλάβει συνειδητά εμποδίζεται η κατανόηση του περιεχομένου μέσω των συμβολικών διαδικασιών στην δομή της γλώσσας και της φαντασίας απαραίτητης για την εξέλιξη των ψυχικών λειτουργιών, η οποία τελικά αδρανοποιείται και το παιδί τοποθετείται σε μια παθητική κατάσταση.
Σε καθαρά ψυχικό επίπεδο, η παρακολούθηση της τηλεόρασης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια συνεχής ματαίωση αφού διακόπτονται οι προσπάθειες για απορρόφηση από το ίδιο ή το περιβάλλον του, πέρα του νοήματος των νοητικών εικόνων αλλά και των ψυχικών εντάσεων, του άγχους, των φόβων και γενικότερα δυσχεραίνονται οι προσπάθειες για κατανόηση και βίωση της ζωής όπου το παιδί τόσο θέλει να ρουφήξει τα πάντα!
Το παιδί ασυνείδητα γνωρίζει ότι με το να κάθεται και να κοιτά κάτι τόσο τεχνητό, τόσο παθητικά και συχνά χωρίς καμιά ιδιαίτερη αισθητική, δεν εκπληρώνει καμιά ανάγκη του για ανθρώπινη επαφή, για δημιουργικότητα, για καλλιέργεια φαντασίας, για ανακάλυψη του κόσμου με όλες τις αισθήσεις του αφυπνισμένες αλλά μαθαίνει να αφήνεται σε κάτι που δεν το βοηθάει στο να εξελίσσεται και να αναπτύσσει τον αληθινό του εαυτό που είναι και σκοπός της ζωής του.
Εκ των πραγμάτων η τηλεόραση είναι μέσα στην ζωή του σύγχρονου ανθρώπου και το ζητούμενο δεν είναι να δημιουργήσει κανείς ένα αποστειρωμένο περιβάλλον για το παιδί του και να δαιμονοποιήσει την τεχνολογία, τις μηχανές και πιο συγκεκριμένα την τηλεόραση στην προκειμένη περίπτωση. Καλό είναι όμως να έχουμε γνώση και να παρατηρούμε τις συνέπειες της τηλεόρασης πρωτίστως σε εμάς τους ίδιους ως ενήλικες και να μην αποτελεί η τηλεόραση ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, ως το φόντο μιας μονίμως σε λειτουργία πηγής ήχου, εικόνας, πληροφορίας και διασκέδασης μέσα στην ζωή της οικογένειάς μας. Μαθαίνουμε έτσι στα παιδιά μας ότι η τηλεόραση μπορεί κάπου κάπου, αν δεν γίνεται καθόλου, να υπάρχει στην ζωή μας αλλά ότι δεν είναι σημαντική ούτε μας προσφέρει ιδιαίτερες ευκαιρίες για επικοινωνία και επαφή απαραίτητα για μια ζωή με ποιότητα.
Με την τηλεόραση εμείς οι ενήλικες μπορούμε να επιλέξουμε να ησυχάσει κάποιες στιγμές η σκέψη μας, να ξεφύγει το μυαλό μας αλλά το επιλέγουμε λίγο πολύ συνειδητά έχοντας συνήθως αποκτήσει ήδη τα ψυχικά και νοητικά εργαλεία να επεξεργαζόμαστε τα διάφορα ερεθίσματα και να πετούμε ή να κρατάμε ότι θέλουμε. Το παιδί όμως δεν έχει φτάσει ακόμα σε ένα τέτοιο σημείο και η επαφή με τον άλλο και το παιχνίδι είναι τα καλύτερα για εκείνο! Όταν αφηνόμαστε να μας πλημμυρίσει η διάθεση για ζωή και ανακάλυψη που το παιδί έμφυτα διαθέτει, η έμπνευση και η φαντασία επιστρατεύονται στον άνθρωπο κάθε ηλικίας και τότε δεν μπορούν παρά αλλαγές να επέλθουν!
