Άρθρο του Χρήστου Δεμέτη
Πρόκειται πλέον για ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα της Ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής. Λίγοι ξέρουν τι σημαίνει το αρκτικόλεξο TTIP και λογικό, μιας και η εν λόγω συμφωνία οριστικοποιείται με μυστικότητα και απόλυτη έλλειψη διαφάνειας κάτι που προφανώς, αντιβαίνει στους δημοκρατικούς θεσμούς και τις αξίες που επικαλείται με κάθε ευκαιρία η Ε.Ε.
Advertisment
Πρόκειται για μια διατλαντική συμφωνία για την ελεύθερη διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών (Transatlantic Trade and Investment Partnership – TTIP), που, αν τελικά επιτευχθεί, θα δημιουργήσει τη μεγαλύτερη παγκόσμια αγορά.
Η συμφωνία συζητείται εδώ και δύο περίπου χρόνια εν κρυπτώ ανάμεσα στην Ε.Ε. και τις ΗΠΑ. Για να μιλήσουμε με νούμερα, η συμφωνία TTIP αφορά 850 εκατ. κατοίκους, στους οποίους αντιστοιχεί το 45% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Υπολογίζεται ότι το εμπόριο που θα επηρεαστεί από την TTIP ανέρχεται σε 500 δισ. ευρώ ετησίως. Το θέμα έρχεται και πάλι στη δική μας επικαιρότητα, μιας και συζητήθηκε πριν λίγες ημέρες στη Βουλή.
Τι προβλέπεται
Μεταξύ άλλων, η TTIP ανοίγει τον δρόμο στις ιδιωτικές επιχειρήσεις να αναλάβουν οποιονδήποτε τομέα δημοσίων υπηρεσιών επιθυμούν, όπως η υγεία, η παιδεία, το νερό κ.λπ. χωρίς κανέναν ουσιαστικό περιορισμό. Επίσημα, η συμφωνία στοχεύει στη διευκόλυνση των άμεσων επενδύσεων και στην εξάλειψη “περιττών γραφειοκρατικών εμποδίων”. Παρόλα αυτά, οικονομικοί αναλυτές επισημαίνουν πως κύριος στόχος της TTIP είναι η απορρύθμιση των κανονιστικών ρυθμίσεων που αποτελούν “εμπόδιο” στην κερδοφορία των πολυεθνικών επιχειρήσεων.
Advertisment
Όπως επισημαίνει το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, στην πραγματικότητα,”εμπόδια” για την ΤΤΙP αποτελούν οι κοινωνικές κατακτήσεις των τελευταίων δεκαετιών (εργασιακά δικαιώματα, περιβαλλοντικές ρυθμίσεις, κανόνες ασφάλειας για τα τρόφιμα, προστασία των προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο κ.ά).
Συγχρόνως, η προτεινόμενη συμφωνία τείνει να μεταβάλλει την ίδια τη θεσμική αρχιτεκτονική της ΕΕ υπέρ των πολυεθνικών εταιριών και κεφαλαίων, καθώς αφορά λιγότερο στο εμπόριο -οι αντίστοιχοι δασμοί είναι ήδη σημαντικά χαμηλοί- και περισσότερο σε ρυθμίσεις και εμπορικά πρότυπα, εταιρικά δικαιώματα και επενδυτικές εγγυήσεις. Επιπλέον, με την ενσωμάτωση της ρύθμισης του Μηχανισμού διαιτησίας Επίλυσης Διαφορών μεταξύ Επενδυτών και Κρατών, το περίφημο ISDS (Investor-State Dispute Settlement), τα εταιρικά συμφέροντα αποκτούν συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι εκείνων των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών.
Έτσι, μόνο οι εταιρείες δύνανται να προσφύγουν εναντίον κυβερνήσεων και όχι το αντίθετο, παραβιάζοντας με αυτό τον τρόπο κατάφωρα θεμελιακές αρχές της δημοκρατίας, όπως η αρχή της ισότητας απέναντι στον νόμο.
Σε πρόσφατο άρθρο του στην Αυγή, ο Θανάσης Πετράκος, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ, έγραφε σχετικά: “Η συμφωνία TTIP θεωρείται ο δούρειος ίππος για την εισαγωγή στην Ευρώπη γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, κρεάτων με ορμόνες κ.λπ. Η ρήτρα θα επιτρέπει σε ιδιωτικές εταιρείες να μηνύουν ακόμη και χώρες σε διαιτητικά δικαστήρια για να ακυρώσουν μέτρα που θεωρούν προστατευτικά. Ο κίνδυνος είναι πολυεθνικές υποστηριζόμενες από στρατούς δικηγόρων να μπορούν να εκφοβίζουν ολόκληρα κράτη, Περιφέρειες, Κοινότητες, για να επιβάλουν τα δικά τους συμφέροντα.
Η εφαρμογή της TTIP αποτελεί κίνδυνο για τους φυσικούς πόρους και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Ταυτόχρονα κινδυνεύουν με κατάργηση οι κανόνες αειφορείας για τις ΑΠΕ, αφού αποτελούν εμπόδιο για την επέκταση των αγροκαυσίμων που προωθούν οι Αμερικανοί παραγωγοί. Η TTIP προβλέπει πλήρη κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και συνδικαλιστικών δικαιωμάτων. Πρέπει να τονιστεί ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν κυρώσει τις συμβάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας”.
Πέραν των παραπάνω όμως, εκείνο που προκαλεί μεγάλη εντύπωση είναι το γιατί η συμφωνία βρίσκεται σε πλήρη αδιαφάνεια.
Η τελευταία διαπραγμάτευση στα τέλη Απριλίου έγινε με κλειστές πόρτες ενώ κανένα κείμενο δεν έχει δοθεί επίσημα στη δημοσιότητα, ενώ ελάχιστες πληροφορίες έχουν έρθει στην επιφάνεια ως διαρροές.
Εμπόδιο για την επίτευξη συμφωνίας, θεωρείται η “αρχή της προφύλαξης”
Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια κομβική διαφορά στην αντιμετώπιση της διατροφικής ασφάλειας ανάμεσα σε Ευρώπη και ΗΠΑ.
Η Ε.Ε. τηρεί για την ώρα την αρχή της προφύλαξης. Στην ουσία, όταν υπάρχει αμφιβολία σχετικά με μια ουσία και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην υγεία, η ουσία απαγορεύεται.
Οι ΗΠΑ, θεωρούν ότι πρέπει πρώτα να αποδειχθεί με αδιάψευστο τρόπο ότι το προϊόν είναι επιβλαβές για την υγεία πριν αποσυρθεί από την αγορά. Αν χαλαρώσει το πλαίσιο, τότε θα έχουμε και επίτευξη συμφωνίας. Αν φτάσουμε σε συμφωνία, τότε σε περίπτωση που μια μεγάλη αμερικανική εταιρεία κρεατικών, αντιμετωπίζει για παράδειγμα εμπόδια θεσμικά να εξάγει τα προϊόντα της σε κάποια χώρα, η εταιρεία αυτή θα μπορούσε να κινηθεί εναντίον της χώρας απαιτώντας αποζημίωση. Το δικαστήριο θα είναι υπερεθνικό και διαιτητικό.
Πάμε να δούμε όμως πώς προσαρμόζονται τα πράγματα ήδη, υπέρ της TTIP
Μόλις στις 25 Μαΐου, η Ε.Ε. απέσυρε νόμους προστασίας από τα Φυτοπροστατευτικά εξαιτίας της Διατλαντικής σχέσης Εμπορίου (TTIP) με τις ΗΠΑ.
Όπως αναφέρει ο Guardian, Αμερικανοί αξιωματούχοι άσκησαν ισχυρές πιέσεις για να αποσυρθούν επικείμενες ρυθμίσεις στην Ε.Ε. έναντι φυτοφαρμάκων, προκαλώντας την πτώση των ευρωπαϊκών προτύπων, σύμφωνα με ευρωπαίους αξιωματούχους, με σκοπό να διευκολύνουν την υπογραφή της Διατλαντικής Σχέσης Εμπορίου μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, όπως αποκαλύπτεται από έγγραφα του Δικτύου Δράσης για τα Φυτοπροστατευτικά (Pesticides Action Network) που δόθηκαν στην δημοσιότητα.
Οι πιέσεις κατάφεραν να αναβάλουν την δημιουργία σχετικής νομοθεσίας στην Ε.Ε., μέχρι το 2016, ενώ αυτή ήταν προγραμματισμένη να ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2014, καθώς το κόστος από τις προκληθείσες ασθένειες ανέρχεται στα 150 δις ευρώ για συστήματα υγείας της Ένωσης.
Νωρίτερα φέτος, 64 ευρωβουλευτές έθεσαν σχετική ερώτηση, για την αναβολή του νομοσχεδίου για το 2016, ενώ η Σουηδία, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχουν εκκινήσει νομικές διαδικασίες έναντι της Κομισιόν με σκοπό την αντιμετώπιση του κολλήματος.
Η υπογραφή της συμφωνίας άλλωστε έχει τεθεί ρητά εντός των προτεραιοτήτων της Προεδρίας του Ζαν-Κλόντ Γιουνκέρ και σε μία πιθανή αποτυχία διακυβεύεται το κύρος της Κομισιόν. Η υποχώρηση της Ένωσης έναντι των απαιτήσεων του Αμερικανικού λόμπι, εκλαμβάνεται από Ευρωπαίους αξιωματούχους, ως έκπτωση των ευρωπαϊκών προτύπων ασφαλείας τροφίμων, κάτι το οποίο δεν θα ήθελαν να δουν ως επίπτωση της δημιουργίας ζώνης ελεύθερου εμπορίου μεταξύ των δύο Ενώσεων.
Ενώ το ΕΚ δεν αποτελεί επίσημα μέρος των διαπραγματεύσεων για την εμπορική συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ, οι ευρωβουλευτές θα αποφασίσουν την τελική της μοίρα. Ο πρόεδρος της επιτροπής διεθνούς εμπορίου Bernd Lange:
Οι θέσεις των ελληνικών κομμάτων και η εμπλοκή της χώρας μας
Το βράδυ της Τετάρτης 27 Μαίου, ο υπουργός Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού, Γιώργος Σταθάκης στάθηκε στις “ισχυρές επιφυλάξεις της ελληνικής κυβέρνησης” σε βασικά σημεία της Εμπορικής Συμφωνίας ΕΕ-ΗΠΑ (TTIP). Μια από τις βασικές διαφωνίες της ελληνικής κυβέρνησης είναι η θέση της Αμερικάνικης πλευράς στο θέμα της προστασίας των προϊόντων με γεωγραφική ένδειξη (ΠΟΠ, ΠΓΕ κ.α.). “Δεν υπάρχει καμία υποχώρηση των ΗΠΑ, αντίθετα, διατηρεί μια τελείως ανελαστική στάση και δεν αφήνει να μπει καν στη συζήτηση το θέμα”, είπε ο κ. Σταθάκης.
Πάντως ο υπουργός σημείωσε ότι οι συζητήσεις είναι ακόμα σε πολύ πρώιμο στάδιο και οι διαπραγματεύσεις προχωρούν πολύ αργά ενώ σημείωσε ότι υπάρχουν αμφιβολίες για το πότε και αν θα καταλήξουν σε συμφωνία η οποία, όπως εκτίμησε, σε κάθε περίπτωση θα είναι μετά τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ.
Έντονες αντιρρήσεις εκφράστηκαν ακόμα και από βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ για την υπογραφή αυτής της συμφωνίας. “Μια τέτοια συμφωνία θα ήταν ταφόπλακα για την ελληνική οικονομία. Δεν σημαίνει ότι κάθε τι που έρχεται απ’ έξω πρέπει να το δεχόμαστε ως ντε φάκτο”, υποστήριξε ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος Γιάννης Τσιρώνης, εκφράζοντας παράλληλα την βαθιά του ανησυχία “για την απουσία ενημέρωσης των πολιτών και την δραματική σιωπή που υπάρχει σε ένα τόσο βασικό ζήτημα”. “Τα οικονομικά μέτρα διορθώνονται αλλά οι συμφωνίες που θα τις υποστούμε για χρόνια δεν διορθώνονται”, τόνισε.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και αρκετοί βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ. “Θα πρόκειται για ένα υπερσύνταγμα, αν συναφθεί αυτή η συμφωνία. Θα καθιερωθεί το πιο ακραίο επιθετικό σχέδιο που έχει επινοηθεί από πολυεθνικές εταιρίες, οι οποίες θα έχουν απροκάλυπτη ισχύ ερήμην της Ε.Ε.”, τόνισε ο αντιπρόεδρος της Βουλής Αλέξης Μητρόπουλος. Ο Κώστας Λαπαβίτσας έκανε λόγο από τη δική του μεριά, για συμφωνία που εμπεριέχει επικίνδυνα μέτρα, όπως απορρύθμιση εργασιακών δικαιωμάτων.
Απαντώντας στις έντονες αντιρρήσεις που εκφράστηκαν ακόμα και από βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ για την υπογραφή της συμφωνίας, ο κ. Σταθάκης δήλωσε ότι η κυβέρνηση “θα είναι εδώ για να ακούσει και να πάρει γνώμες και συμβουλές”.
Μιλώντας στη Βουλή ο εκπρόσωπος της ΝΔ, Γιάννης Τραγάκης, τάχθηκε υπέρ της μικτής συμφωνίας. Υπογράμμισε τη σημασία να προστατευτεί η προτεραιότητα των εθνικών δικαστηρίων και τα αγροτικά προϊόντα. Εξέφρασε, όμως, επιφυλάξεις για διαφυλαχθεί το δικαίωμα των κρατών μελών να προασπίζουν το δημόσιο συμφέρον. Ο κ. Τραγάκης υπογράμμισε ότι αυτές οι διαπραγματεύσεις θα φέρουν την εξάλειψη των εμποδίων σε δασμούς και τέλη, ενώ επεσήμανε ότι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η μεγαλύτερη οικονομική συμφωνία, αφού αφορά το 50% των παγκόσμιων ανταλλαγών αγαθών και θα φέρει εκατομμύρια θέσεις εργασίας.
Από την πλευρά του Ποταμιού ο κ. Σπύρος Δανέλλης δήλωσε ότι δεν θα πρέπει να απορρίψουμε την εμπορική συμφωνία εκ των προτέρων, ζητώντας να στηρίξουμε τις θέσεις μας και τα ελληνικά συμφέροντα στις διαπραγματεύσεις της Επιτροπής και να αξιολογήσουμε το τελικό αποτέλεσμα συνολικά πριν εισηγηθούμε την έγκριση ή απόρριψη του.
Ο βουλευτής του ΚΚΕ, Νίκος Καραθανασόπουλος, τόνισε ότι θα υπάρξουν επιπτώσεις στα όποια δικαιώματα της εργατικής τάξης και επισήμανε τον κίνδυνο να ανοίξει ο δρόμος για την εισαγωγή μεταλλαγμένων προϊόντων και με κρεάτων ορμόνες. Η αλήθεια είναι πως η κατάργηση των δασμών για τα Αμερικανικά γεωργικά προϊόντα πλήττει τους μικροπαραγωγούς.
Το “Φόρουμ Δίκαιου Εμπορίου”, μία οργάνωση με έδρα το Βερολίνο που εκπροσωπεί δίκτυα εμπορίας και διανομής σε όλη τη Γερμανία, υποστηρίζει ότι οι μικροί παραγωγοί στις αναπτυσσόμενες χώρες ανησυχούν ιδιαίτερα για τις διαπραγματεύσεις Ευρώπης- ΗΠΑ με στόχο μία κοινή ζώνη ελεύθερων συναλλαγών (ΤΤΙP), που θα καταργεί τους εμπορικούς δασμούς για αμερικανικά αγροτικά προϊόντα στην Ευρώπη και αντιστρόφως.
Εάν συμβεί αυτό, τότε θα καταργηθούν και τα όποια προνόμια παραχωρούσε μέχρι σήμερα η Ευρώπη στις αναπτυσσόμενες χώρες για να διευκολύνει τις εξαγωγές τους στις ευρωπαϊκές αγορές
“Με το TTIP η πίεση του ανταγωνισμού για τους Ευρωπαίους θα ήταν ακόμη πιο έντονη και η διαφορά τιμής ανάμεσα σε ένα προϊόν δίκαιου εμπορίου και στο αντίστοιχο συμβατικό προϊόν θα γινόταν ακόμα μεγαλύτερη. Θα άλλαζε όμως και η ροή του διεθνούς εμπορίου με την ευρωατλαντική ζώνη να ενισχύεται σε βάρος των αναπτυσσόμενων χωρών” έχει τονίσει σε πρόσφατη συνέντευξη του στη Deutsche Welle ο Γιούργκεν Μάγερ, εκπρόσωπος της οργάνωσης “Φόρουμ για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη”.
Σε επίσημο επίπεδο διαβουλεύσεων, η Διατλαντική Συμφωνία υπολογίζεται ότι θα αυξήσει το μέγεθος της οικονομίας της ΕΕ κατά περίπου €120 δισ. (0,5% του ΑΕΠ) και των ΗΠΑ κατά €95 δισ. (0,4% του ΑΕΠ). Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, θα πρόκειται για μία μόνιμη αύξηση στην ποσότητα του πλούτου τον οποίο η ευρωπαϊκή και η αμερικανική οικονομία μπορεί να παράγει κάθε χρόνο. Επίσης, εκτιμάται ότι θα δημιουργηθούν περίπου 15 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας και πως θα ενισχυθεί το επιχειρηματικό περιβάλλον για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που αδυνατούσαν να εξάγουν λόγω των δυσανάλογων –εξαιτίας του μεγέθους τους- δαπανών. Αναμένεται δε αύξηση των εξαγωγών των κ-μ ΕΕ προς τις ΗΠΑ κατά 28%, δηλαδή κατά 187 δισ. Το όφελος μιας τετραμελούς οικογένειας στην ΕΕ από την πλήρη εφαρμογή της ΤΤΙΡ υπολογίζεται έως και σε 545 ευρώ με τη μορφή αύξησης διαθέσιμου εισοδήματος.
Παρόλα αυτά, οι αντιδράσεις που σχετίζονται με την απόλυτη επικράτηση των πολυεθνικών έναντι των μικρότερων παραγωγών, κρίνονται ως λογικές και απολύτως δικαιολογημένες. Λογικές είναι και οι ανησυχίες που συνδέονται με το θέμα των μεταλλαγμένων προϊόντων αλλά και των Προϊόντων Ονομασίας Προέλευσης (προστατευόμενα), το οποίο όπως είπαμε, θίγει και τη χώρα μας.
Σύμφωνα με το άρθρο της Deutsche Welle, στα “προστατευμένα προϊόντα” περιλαμβάνεται η φέτα και άλλα παραδοσιακά ελληνικά εδέσματα.
Πρόσφατα ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Γιώργος Καρασμάνης συναντήθηκε στο Λουξεμβούργο με τον αμερικανό ομόλογό του Τομ Βίλσακ, για να θέσει το ζήτημα των ΠΟΠ. Την ίδια στιγμή όμως ο Βίλσακ δέχεται πιέσεις από την Ουάσιγκτον. 55 γερουσιαστές του ζήτησαν πρόσφατα, σε κοινή επιστολή, να καταργηθούν οι “περιορισμοί” σε ονομασίες τυριών, περιλαμβανομένης της φέτας.
Και ξαναλέμε κλείνοντας, ότι οι διαπραγματεύσεις μεν συνεχίζονται, σε απόλυτη αδιαφάνεια όμως.
Το πλήρες κείμενο της έκθεσης για την TTIP βρίσκεται εδώ: https://trade.ec.europa.eu/consultations/index.cfm?consul_id=181
