Στον πόλεμο, συχνά ακούμε μόνο ιστορίες της πρώτης γραμμής για στρατιώτες και μάχες. Στο TEDGlobal 2010, η Zαινάμπ Σάλμπι διηγείται δυνατές ιστορίες της “από τα μετόπισθεν” για γυναίκες που συνεχίζουν την καθημερινή ζωή κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, και κάνει έκκληση οι γυναίκες να αποκτήσουν μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μόλις παύσουν τα πυρά.
Advertisment
Διαβάστε ολόκληρη την ομιλία παρακάτω
Ξύπνησα στη μέση της νύχτας από τον ήχο μιας ισχυρής έκρηξης. Η ώρα ήταν περασμένη. Δε θυμάμαι τι ώρα ήταν. Μόνο θυμάμαι ότι ο ήχος ήταν τόσο δυνατός και τόσο σοκαριστικός. Τα πάντα στο δωματιό μου έτρεμαν η καρδιά μου, τα παράθυρά μου, το κρεβάτι μου– τα πάντα. Κοίταξα έξω από τα παράθυρα, και είδα ένα μεγάλο ημικύκλιο έκρηξης. Σκέφτηκα ότι ήταν ακριβώς όπως στις ταινίες, αλλά οι ταινίες δεν μετέδιδαν τη δυνατή εικόνα που εγώ έβλεπα– έντονο κόκκινο και πορτοκαλί και γκρι, μια έκρηξη σε πλήρη ανάπτυξη. Και συνέχιζα να την κοιτάζω επίμονα ώσπου εξαφανίστηκε. Γύρισα πίσω στο κρεββάτι μου, και προσευχήθηκα, και μυστικά ευχαρίστησα τον Θεό που εκείνος ο πύραυλος δεν έπεσε στο σπίτι της οικογενειάς μου, που δεν σκότωσε την οικογένειά μου εκείνη τη νύχτα. 30 χρόνια έχουν περάσει, κι ακόμη νιώθω ένοχη για εκείνη την προσευχή, γιατί την επόμενη μέρα, έμαθα ότι εκείνος ο πύραυλος έπεσε στο σπίτι του φίλου του αδερφού μου και σκότωσε εκείνον και τον πατέρα του, αλλά όχι τη μητέρα του ή την αδερφή του. Η μήτερα του πήγε την επόμενη εβδομάδα στην τάξη του αδερφού μου και παρακάλεσε εφτάχρονα παιδιά να μοιραστούν μαζί της κάθε φωτογραφία που μπορεί να είχαν του γιού της, γιατί εκείνη είχε χάσει τα πάντα.
2:05
Αυτή δεν είναι μια ιστορία ενός ανώνυμου επιζώντα πολέμου, και ανώνυμων προσφύγων, των οποίων τις στερεότυπες εικόνες βλέπουμε στις εφημερίδες και στην τηλεόραση με κουρελιασμένα ρούχα, βρώμικο πρόσωπο, τρομαγμένα μάτια. Αυτή δεν είναι η ιστορία κάποιου ανώνυμου που έζησε σε κάποιο πόλεμο, του οποίου δεν ξέρουμε τις ελπίδες, τα όνειρα, τα κατορθώματα, τις οικογένειες, τα πιστεύω, τις αξίες. Αυτή είναι η δική μου ιστορία. Εγώ ήμουν εκείνο το κορίτσι. Είμαι μια ακόμα εικόνα ενός ακόμη επιζώντα πολέμου. Εγώ είμαι εκείνος ο πρόσφυγας, και εγώ είμαι εκείνο το κορίτσι. Βλέπετε, μεγάλωσα στο διαλυμένο από τον πόλεμο Ιρακ, και πιστεύω ότι υπάρχουν δυο όψεις στους πολέμους και έχουμε δει μόνο μία όψη του. Μιλάμε μόνο για μία όψη του. Αλλά υπάρχει και μια άλλη όψη, της οποίας υπήρξα μάρτυρας ως κάποια που έζησε σε αυτή και που κατέληξε να δουλεύει μέσα σ’αυτή.
3:22
Μεγάλωσα με τα χρώματα του πολέμου– τα κόκκινα χρώματα της φωτιάς και του αίματος, τις καφέ αποχρώσεις της γης καθώς εκρήγνυται στα πρόσωπά μας και το διαπεραστικό ασημί ενός πυραύλου που εξερράγη, τόσο έντονο που τίποτα δεν μπορεί να προστατέψει τα μάτια σου από αυτό. Μεγάλωσα με τους ήχους του πολέμου– τους κοφτούς ήχους του πυροβόλου, τους ανυπόφορους ήχους των εκρήξεων, τους δυσοίωνους θόρυβους μαχητικών που πετούσαν πάνω από τα κεφάλια μας και τους προειδοποιητικούς θρήνους των συναγερμών. Αυτοί είναι οι ήχοι που θα περίμενε κανείς, αλλά υπάρχουν και οι ήχοι από παράφωνα κονσέρτα ενός κοπαδιού πουλιών που ουρλιάζουν μέσα στην νύχτα, οι τσιριχτές αυθόρμητες κραυγές παιδιών και η εκκωφαντική, αβάσταχτη, σιωπή. “Ο πόλεμος”, έλεγε ένας φίλος μου, “δεν έχει καθόλου να κάνει με τον ήχο. Στην ουσία έχει να κάνει με τη σιωπή, τη σιωπή της ανθρωπότητας.”
4:37
Από τότε έχω φύγει από το Ιράκ και ίδρυσα μια ομάδα που λέγεται Γυναίκες για τις Γυναίκες του κόσμου (Women for Women International) που κατέληξε να αφορά γυναίκες που επέζησαν πολέμων. Στα ταξίδια μου και τη δουλειά μου, από το Κονγκό ως το Αφγανιστάν, από το Σουδάν ως τη Ρουάντα, έμαθα ότι όχι μόνο τα χρώματα και οι ήχοι του πολέμου είναι ίδιοι, αλλά και οι φόβοι του πολέμου είναι ίδιοι. Ξέρετε, υπάρχει ο φόβος του θανάτου, και μην πιστεύετε καμία ταινία όπου ο ήρωας δεν φοβάται. Είναι πολύ τρομακτικό να βιώνεις το συναίσθημα ότι “πρόκειται να πεθάνω” ή ότι “μπορεί να πεθάνω σε αυτή την έκρηξη”. Αλλά υπάρχει και ο φόβος της απώλειας αγαπημένων προσώπων και αυτό είναι νομίζω ακόμη χειρότερο. Είναι πολύ οδυνηρό, δε θες να το σκέφτεσαι. Αλλα νομίζω το χειρότερο είδος φόβου είναι ο φόβος– όπως μου είπε κάποτε η Σαμία, μία Βόσνια γυναίκα, που επέζησε της τετράχρονης πολιορκίας του Σεράγεβο, είπε, ” Ο φόβος του να χάσω το Εγώ μέσα μου, ο φόβος του να χάσω το Εγώ μέσα μου” Αυτό συνήθιζε να μου λέει η μητέρα μου στο Ιρακ. Είναι σα να πεθαίνεις πρώτα από μέσα σου. Μια Παλαιστίνια γυναίκα μου είπε κάποτε, “Δεν έχει να κάνει με το φόβο ενός θανάτου”, είπε, “μερικές φορές νιώθω ότι πεθαίνω 10 φορές σε μια μέρα”, καθώς περιέγραφε το βάδην των στρατιωτών και τους ήχους από τις σφαίρες τους. Και είπε, “Αλλά δεν είναι δίκαιο, γιατί υπάρχει μόνο μια ζωή, και θα έπρεπε να υπάρχει μόνο ένας θάνατος.”
6:23
Βλέπουμε μόνο μια όψη του πολέμου. Συζητάμε μόνο και αναλωνόμαστε σε ανησυχίες υψηλού επιπέδου για το επίπεδο των στρατευμάτων, τα χρονοδιαγράμματα της απόσυρσης τις ενισχύσεις και τις “επιχειρήσεις κεντρί”, ενώ θα έπρεπε να εξετάζουμε τις λεπτομέρειες εκεί όπου ο κοινωνικός ιστός σχίστηκε περισσότερο, εκεί όπου η κοινότητα αυτοσχεδίασε και επιβίωσε και έδειξε πράξεις ανθεκτικότητας και απίστευτου θάρρους απλά για να συνεχιστεί η ζωή. Εχουμε αναλωθεί τόσο σε φαινομενικά αντικειμενικές συζητήσεις για πολιτική, τακτική, όπλα, δολάρια και θύματα. Αυτή είναι η γλώσσα της στειρότητας.
7:15
Πόσο αδιάφορα μιλάμε για θύματα σε αυτό το πλαίσιο. Εννοούμε το βιασμό και τα θύματα ως κάτι το αναπόφευκτο. 80 τοις εκατό των προσφυγών στον κόσμο είναι γυναίκες και παιδιά. Ω! 90 τοις εκατό των θυμάτων των σύγχρονων πολέμων είναι άμαχοι– 75 τοις εκατό από αυτούς είναι γυναίκες και παιδιά. Ενδιαφέρον! Ω, μισό εκατομμύριο γυναίκες στη Ρουάντα βιάστηκαν σε 100 ημέρες. Η, καθώς μιλάμε τώρα, εκατοντάδες χιλιάδες Κονγκολέζες βιάζονται και ακρωτηριάζονται. Ενδιαφέρον! Αυτά είναι απλά νούμερα στα οποία αναφερόμαστε. Το μέτωπο των πολέμων μοιάζει όλο και περισσότερo με μη-ανθρώπινα μάτια που κοιτάζουν από το διάστημα αυτούς που θεωρούν εχθρούς μας κατευθύνοντας πυραύλους προς αόρατους στόχους, ενώ oι άνθρωποι διευθύνουν την ορχήστρα των media σε περίπτωση που η συγκεκριμένη τηλεκατευθυνόμενη επίθεση χτυπήσει έναν χωρικό αντί για έναν εξτρεμιστή. Είναι ένα παιχνίδι σκακιού. που μαθαίνεις να παίζεις σε μια σχολή διεθνών σχέσεων καθοδόν προς την εθνική και διεθνή ηγεσία. Ρουά ματ.
8:37
Χάνουμε μια εντελώς διαφορετική όψη των πολέμων. Χάνουμε την ιστορία της μητέρας μου, που με κάθε συναγερμό, σε κάθε επιδρομή, σε κάθε διακοπή του ηλεκτρικού, φρόντιζε να παίζει κουκλοθέατρο για τους αδερφούς μου και για μένα, για να μη φοβόμαστε από τους ήχους των εκρήξεων. Χάνουμε την ιστορία της Φαρίντα, μιας δασκάλας μουσικής, μιας δασκάλας πιάνου στο Σεράγεβο, που φρόντιζε να κρατάει το μουσικό σχολείο ανοιχτό κάθε μέρα στα τέσσερα χρόνια της πολιορκίας του Σεράγεβο και πήγαινε περπατώντας σε εκείνο το σχολείο παρά τους ελεύθερους σκοπευτές που πυροβολούσαν το σχολείο και εκείνη, και φρόντιζε να ακούγεται το πιάνο, το βιολί, το τσέλο καθόλη τη διάρκεια του πολέμου με τους μαθητές να φορούν τα γάντια τους και τα καπέλα τους και τα παλτό τους. Αυτή ήταν η δική της πάλη. Αυτή ήταν η δική της αντίσταση. Χάνουμε την ιστορία της Νεχάια, μιας Παλαιστίνιας γυναίκας στη Γάζα που, μόλις έγινε ανακωχή στον πόλεμο του τελευταίου χρόνου, βγήκε από το σπίτι, μάζεψε όλο το αλεύρι και έψησε ψωμί για να έχει ο κάθε γείτονας, σε περίπτωση που δεν ίσχυε η ανακωχή την επόμενη μέρα. Χάνουμε τις ιστορίες της Βιολέτ που, παρά το ότι επέζησε της γενοκτονίας στην σφαγή στην εκκλησία, συνέχισε τη ζωή της, θάβοντας πτώματα, καθαρίζοντας σπίτια, καθαρίζοντας τους δρόμους. Χάνουμε τις ιστορίες γυναικών που κυριολεκτικά συνεχίζουν τη ζωή εν καιρώ πολέμου. Ξέρετε- ξέρετε ότι οι άνθρωποι ερωτεύονται στον πόλεμο και πηγαίνουν στο σχολείο και πηγαίνουν στα εργοστάσια και στα νοσοκομεία και παίρνουν διαζύγιο και πηγαίνουν για χορό και για παιχνίδι και συνεχίζουν να ζουν; Και αυτές που συνεχίζουν αυτή τη ζωή είναι γυναίκες.
10:33
Υπάρχουν δύο πλευρές του πολέμου. Υπάρχει μια πλευρά που μάχεται, και υπάρχει μια πλευρά που κρατά τα σχολεία και τα εργοστάσια και τα νοσοκομεία ανοιχτά. Υπάρχει μια πλευρά που εστιάζει στο να κερδίζει μάχες, και υπάρχει και μια πλευρά που εστιάζει στο να κερδίζει τη ζωή. Υπάρχει μια πλευρά που συζητάει τα θέματα της εμπροσθογραμμής και υπάρχει και μια πλευρά που συζητάει τα θέματα των μετόπισθεων. Υπάρχει μια πλευρά που πιστεύει ότι η ειρήνη είναι το τέλος της σύρραξης, και υπάρχει και η πλευρά που πιστεύει ότι η ειρήνη είναι η άφιξη σχολείων και θέσεων εργασίας. Υπάρχει μια πλευρά που καθοδηγείται από άνδρες και υπάρχει μια πλευρά που καθοδηγείται από γυναίκες. Και προκειμένου να κατανοήσουμε, πώς οικοδομείται η διαρκής ειρήνης, πρέπει να κατανοήσουμε τον πόλεμο και την ειρήνη κι από τις δυο όψεις. Πρέπει να έχουμε μια πλήρη εικόνα του τι σημαίνει αυτό.
11:36
Προκειμένου να κατανοήσουμε τι [πραγματικά] σημαίνει ειρήνη, πρέπει να κατανοήσουμε, όπως μου είπε κάποτε μια γυναίκα από το Σουδάν, ότι “Ειρήνη είναι ότι τα νύχια των ποδιών μου μεγαλώνουν και πάλι”. Μεγάλωσε στο Σουδάν, στο Νότιο Σουδάν, όπου 20 χρόνια πολέμου, προκάλεσαν το θάνατο ενός εκατομμυρίου ανθρώπων και τον εκτοπισμό πέντε εκατομμυρίων προσφύγων. Πολλές γυναίκες έγιναν σκλάβες ανταρτών και στρατιωτών, σεξουαλικές σκλάβες που αναγκάζονταν επίσης να κουβαλούν τα πολεμοφόδια και το νερό και το φαγητό για τους στρατιώτες. Ετσι αυτή η γυναίκα περπατούσε για 20 χρόνια, για να μην την απαγαγάγουν και πάλι. Και μόνον όταν υπήρξε κάποιο είδος ειρήνης, τα νύχια των ποδιών της μεγάλωσαν και πάλι. Πρέπει να κατανοήσουμε την ειρήνη από την οπτική ενός νυχιού ποδιού.
12:30
Πρέπει να κατανοήσουμε ότι δεν είναι δυνατό να έχουμε διαπραγματεύσεις για το τέλος των πολέμων ή για την ειρήνη χωρίς να συμπεριλάβουμε πλήρως τις γυναίκες στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Το βρίσκω απίστευτο ότι η μόνη ομάδα ανθρώπων που δε μάχεται και δεν σκοτώνει και δεν λεηλατεί και δεν καίει και δεν βιάζει, και η ομάδα των ανθρώπων που κυρίως– αν και όχι αποκλειστικά– συνεχίζει τη ζωή καταμεσής του πολέμου, δεν συμπεριλαμβάνεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Παρόλο που λέω ότι οι γυναίκες τίθενται επικεφαλής των μετόπισθεν, υπάρχουν και άνδρες που αποκλείονται από αυτή τη συζήτηση. Οι γιατροί που δεν πολεμούν, οι καλλιτέχνες, οι φοιτητές, οι άνδρες που αρνούνται να πιάσουν τα όπλα, και αυτοί είναι αποκλεισμένοι από τα τραπέζια των διαπραγματεύσεων. Δεν είναι δυνατό να συζητάμε για ειρήνη με διάρκεια, για οικοδόμηση δημοκρατίας, για βιώσιμες οικονομίες, για κάθε είδος σταθερότητας, εάν δε συμπεριλάβουμε πλήρως τις γυναίκες στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Οχι ένα, αλλά 50 τοις εκατό.
13:36
Δεν μπορούμε να μιλάμε για οικοδόμηση σταθερότητας εάν δεν αρχίσουμε να επενδύουμε σε γυναίκες και κορίτσια. Ξέρατε ότι ένας χρόνος των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών ισούται με 700 χρόνια του προϋπολογισμού των Ηνωμένων Εθνών και ισούται με 2,928 χρόνια του προϋπολογισμού των Ηνωμένων Εθνών που διατίθεται για τις γυναίκες; Εαν αντιστρέψουμε απλώς τη διανομή των πόρων, ίσως να είχαμε ειρήνη με μεγαλύτερη διάρκεια σε αυτόν τον κόσμο. Και τέλος, πρέπει να επενδύσουμε στην ειρήνη και στις γυναίκες, όχι μόνο επειδή αυτό είναι το σωστό, όχι μόνο επειδή αυτό είναι το σωστό προκειμένου όλοι μας να οικοδομήσουμε μια βιώσιμη και με διάρκεια ειρήνη σήμερα, αλλά επειδή είναι για το μέλλον.
14:30
Μια γυναίκα από το Κονγκό, που μου έλεγε πώς τα παιδιά της είδαν τον πατέρα τους να σκοτώνεται μπροστά τους και είδαν να την βιάζουν μπροστά τους και να την ακρωτηριάζουν μπροστά τους, και πώς τα παιδιά της είδαν το εννιάχρονο αδερφάκι τους να σκοτώνεται μπροστά τους, πώς είναι καλά τώρα. Εντάχθηκε στο πρόγραμμα του Γυναίκες για τις Γυναίκες του κόσμου. Βρήκε ένα δίκτυο στήριξης. Εμαθε για τα δικαιώματά της. Αξιοποιήσαμε τις κλίσεις και τις δεξιότητές της. Τη βοηθήσαμε να βρει δουλειά. Κέρδιζε 450 δολλάρια. Τα πήγαινε καλά. Τα έστελνε στο σχολείο–έχουν ένα καινούριο σπίτι. Είπε, “Αλλά αυτό που με ανησυχεί πιο πολύ δεν είναι τίποτα από αυτά. Ανησυχώ ότι τα παιδιά μου έχουν μίσος στις καρδιές τους, και ότι όταν μεγαλώσουν, θα θέλουν να πολεμήσουν και πάλι τους δολοφόνους του πατέρα τους και του αδερφού τους.” Πρέπει να επενδύσουμε στις γυναίκες, γιατί αυτή είναι η μόνη μας πιθανότητα να διασφαλίσουμε ότι δε θα υπάρξει πόλεμος στο μέλλον. Αυτή η μητέρα έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να γιατρέψει τα παιδιά της από κάθε συμφωνία ειρήνης.
15:38
Υπάρχουν καλά νέα; Φυσικά και υπάρχουν καλά νέα. Υπάρχουν πολλά καλά νέα. Κατ’αρχάς, αυτές οι γυναίκες, για τις οποίες σας μίλησα χορεύουν και τραγουδούν κάθε μέρα, και αν αυτές το μπορούν, ποιοί είμαστε εμείς να μην χορέψουμε. Αυτό το κορίτσι, για το οποίο σας μίλησα κατέληξε να αρχίσει την ομάδα Γυναίκες για Γυναίκες του κόσμου για στήριξη σε ένα εκατομμύριο ανθρώπους, στέλοντας 80 εκατομμύρια δολάρια, και το άρχισα αυτό από το μηδέν, από το μηδέν, από το τίποτα.
16:04
(Γέλιο)
16:07
Αυτές είναι γυναίκες που στέκονται στα πόδια τους πάρα την κατάστασή τους, όχι εξαιτίας της. Σκεφτείτε πώς ο κόσμος μπορεί να είναι ένα καλύτερο μέρος αν, για αλλαγή, έχουμε καλύτερη ισότητα, έχουμε ισότητα, έχουμε αντιπροσώπευση και κατανοούμε τον πόλεμο, τόσο από το μέτωπο όσο από τα μετόπισθεν.
16:33
Ο Ρούμι, ένας Σούφι ποιητής του 13ου αιώνα, λέει, “Πέρα μακριά από τους κόσμους του καλού και του κακού, υπάρχει ένα λιβάδι. Θα σε συναντήσω εκεί. Οταν η ψυχή ξαπλώνει στο γρασίδι, ο κόσμος παραείναι γεμάτος για να μιλήσεις γι’αυτόν. Ιδέες, γλώσσα, ακόμη και η φράση “ο ένας για τον άλλο” δεν έχει πλέον κανένα νόημα.” Ταπεινά συμπληρώνω -ταπεινά συμπληρώνω- ότι πέρα μακριά από τους κόσμους του πολέμου και της ειρήνης, υπάρχει ένα λιβάδι, και υπάρχουν πολλές γυναίκες και άνδρες που συναντιούνται εκει. Ας κάνουμε αυτό το λιβάδι ένα πολύ μεγαλύτερο μέρος. Ας συναντηθούμε όλοι σε αυτό το λιβάδι.
17:22
Σας ευχαριστώ.
Advertisment
