Γράφει η Ελευθερία Ρίζου
Μετά τη διδακτορική διατριβή της, η Miller εκπαιδεύτηκε στη Ζυρίχη ως ψυχαναλύτρια και για 20 χρόνια, άσκησε αυτό το επάγγελμα ενώ παράλληλα δίδασκε. Το 1980 σταμάτησε τη ψυχαναλυτική και διδακτική πρακτική και ασχολήθηκε με τη συγγραφή βιβλίων τα οποία στηρίζονται σε έρευνές της. Γι αυτές τις έρευνες έχει κερδίσει τη διεθνή αναγνώριση.
Advertisment
Στο πόνημά της, «Το σώμα δεν ψεύδεται ποτέ» μιλά για την Τέταρτη Εντολή και την απελευθέρωση από το δικό της παρελθόν. «Η εμπειρία με έχει διδάξει ότι το σώμα μου είναι η πηγή όλων των ζωτικών πληροφοριών που μου ανοίγουν τον δρόμο για περισσότερη αυτονομία και αυτοπεποίθηση. Από τότε που επέτρεψα στα αισθήματά μου, τα οποία επί μακρόν ήταν εγκλωβισμένα μέσα μου, να εκφραστούν και κατάφερα να τα νιώσω, απελευθερωνόμουν ολοένα και περισσότερο από το παρελθόν μου.
Τα αληθινά συναισθήματα δεν αποβάλλονται δια της βίας. Είναι διαρκώς παρόντα και έχουν λόγο ύπαρξης, παρότι συχνά ο λόγος αυτός παραμένει κρυφός. Δεν μπορώ να αναγκάσω τον εαυτό μου να αγαπάει ή έστω να τιμάει τους γονείς μου, όταν το σώμα μου, για λόγους που πού καλά γνωρίζει, αρνείται κάτι τέτοιο. Αν, παρόλα αυτά, θέλω να ακολουθήσω την Τέταρτη Εντολή, παραδίνομαι στο στρες, όπως συμβαίνει πάντα όταν απαιτώ από τον εαυτό μου το αδύνατο. Σε τέτοια κατάσταση στρες ζούσα σχεδόν όλη μου τη ζωή.»
Μετά από πολλές μάταιες προσπάθειες ήρθε και γι αυτήν η συνειδητοποίηση πως «δεν μπορεί να εκβιάσει την αγάπη όταν αυτή είναι απούσα», και συνεχίζει: «από την άλλη πλευρά, αναγνώριζα ότι το αίσθημα της αγάπης εμφανίζεται αυθόρμητα, για παράδειγμα απέναντι στα παιδιά μου ή σε φίλους, όταν δεν το πιέζω και όταν δεν προσπαθώ να ακολουθήσω τις επιταγές της ηθικής. Και εμφανίζεται μόνο όταν νιώθω ελεύθερη και ανοιχτή απέναντι σε όλα τα αισθήματά μου, ακόμα και τα αρνητικά.»
Advertisment
Η επίγνωση…
«Δεν μπορώ να χειραγωγήσω τα αισθήματά μου, δεν μπορώ ούτε θέλω να κοροϊδεύω τον εαυτό μου και τους άλλους, και αυτά ήταν πολύ ανακουφιστικά και απελευθερωτικά. Έτσι, από εκείνη τη στιγμή άρχισα να συνειδητοποιώ πόσο πολλοί άνθρωποι οδηγούνται στην καταστροφή σχεδόν όταν προσπαθούν –όπως έκανα κι εγώ παλιότερα- να υποταχθούν στην Τέταρτη Εντολή, χωρίς να αντιλαμβάνονται το τίμημα που πληρώνει το σώμα τους ή τα παιδιά τους. Όσο τα παιδιά επιτρέπουν στον εαυτό τους να παραμένουν υποχείρια αυτού του τιμήματος, είναι πολύ πιθανόν ο γονιός να ζήσει και εκατό χρόνια χωρίς να αναγνωρίσει την αλήθεια του και χωρίς να αρρωστήσει από την αυταπάτη.»
Μπορεί μια μητέρα να σπάσει την αλυσίδα της αυταπάτης;
«Μια μητέρα που παραδέχεται ότι, λόγω έλλειψης ανάλογων εμπειριών στην παιδική τους ηλικία, είναι ανίκανη να αγαπήσει τα παιδιά της, παρότι πασχίζει γι’ αυτό, δεν μπορεί παρά να περιμένει ότι θα κατηγορηθεί για ανηθικότητα όταν εκφράσει λεκτικά αυτήν την αλήθεια της. Όμως, πιστεύω ότι η αναγνώριση των αληθινών αισθημάτων της, ανεξάρτητα από τις επιταγές της ηθικής, θα τη βοηθήσει να υποστηρίξει ειλικρινά τον εαυτό της και το παιδί της και να σπάσει την αλυσίδα της αυταπάτης.»
Όταν γεννιέται ένα παιδί…
«Χρειάζεται από τους γονείς του αγάπη, δηλαδή στοργή, προσοχή, προστασία, συμπάθεια, φροντίδα και προθυμία για επικοινωνία. Αν ικανοποιηθούν αυτές οι ανάγκες του, το σώμα του θα κρατήσει την καλή ανάμνηση, και αργότερα, ως ενήλικος, θα μπορεί να προσφέρει την ίδια αγάπη στα παιδιά του. Αν όμως όλα αυτά απουσιάζουν, σε όλη του τη ζωή θα λαχταρά την εκπλήρωση των πρώτων σημαντικών αναγκών του. Αυτή η λαχτάρα θα μεταφέρεται αργότερα στη ζωή του σε άλλους ανθρώπους ή και θα κρέμεται όλο και περισσότερο από τους γονείς του, περιμένοντας από αυτούς όσα δεν του παρείχαν την κατάλληλη στιγμή.»
Ο μοναδικός τρόπος για να απαλλαγούμε από μια τέτοια κατάσταση
«Να συνειδητοποιήσουμε αυτούς τους μηχανισμούς και να προσπαθήσουμε –αναστέλλοντας τις διαδικασίες απώθησης και άρνησης- να αναγνωρίσουμε την πραγματικότητα της παιδικής μας ηλικίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα δημιουργήσουμε μέσα μας ένα άτομο το οποίο θα μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες που περιμένουν να εκπληρωθούν από τη γέννησή μας, αν όχι από πολύ νωρίτερα. Μόνο έτσι μπορούμε να προσφέρουμε εμείς οι ίδιοι στον εαυτό μας την προσοχή, τον σεβασμό, την κατανόηση των αισθημάτων μας, την απαραίτητη προστασία, την άνευ όρων αγάπη που μας στέρησαν οι γονείς μας.»
Τι χρειάζεται για να συμβεί αυτό, και το «πρόσωπο αρωγός»
«Χρειαζόμαστε την εμπειρία της αγάπης για το παιδί που κάποτε ήμασταν, διαφορετικά δεν μπορούμε να γνωρίζουμε σε τι συνίσταται τούτη η αγάπη. Χρειαζόμαστε ένα σύντροφο, ένα «πρόσωπο αρωγό», όπως τον ονομάζω, ώστε να συμπαρασταθούμε εμείς οι ίδιοι στο παιδί που κρύβουμε μέσα μας, να κατανοήσουμε τη γλώσσα του σώματός του και να ανταποκριθούμε στις ανάγκες του, αντί να τις αγνοήσουμε, όπως ακριβώς έκαναν κάποτε οι γονείς μας.
Δεν χρειαζόμαστε ένα ουδέτερο σύντροφο, αλλά το αντίθετο: ένα μεροληπτικό, που να μπορεί να μοιραστεί μαζί μας τον τρόμο και την αγανάκτηση που σταδιακά αποκαλύπτονται τόσο σε εκείνον όσο και σε μας τους ίδιους, τον τρόμο και την αγανάκτηση για το πόσο υπέφερε το μικρό παιδί, για όλα αυτά που πέρασε, ολομόναχο, όταν η ψυχή και το σώμα του μάχονταν να διατηρηθούν στη ζωή, μια ζωή που επί χρόνια βρισκόταν σε διαρκή κίνδυνο.»
Αυτό το «πρόσωπο αρωγός», εξηγεί η Miller, πως, θα μπορούσε να ήταν ένας καλός θεραπευτής, ή καλοί φίλοι. Και αναφέρεται σε άλλο σημείο στο βιβλίο της, στη μαύρη παιδαγωγική. «Μέσα από τα βιβλία μου επιχειρώ να καταδείξω με διαφορετικούς τρόπους, ότι η εμπειρία της σκληρής, βάναυσης διαπαιδαγώγησης (μαύρη παιδαγωγική, όπως την αποκαλώ) στην παιδική ηλικία περιορίζει αργότερα τη ζωτικότητά μας και συρρικνώνει, αν δεν σκοτώνει, το αίσθημα της πραγματικής μας ύπαρξης, των αληθινών αισθημάτων και αναγκών μας.
Η βάναυση διαπαιδαγώγηση ανατρέφει υπέρ το δέον προσαρμοστικούς ανθρώπους, που δεν εμπιστεύονται παρά μόνο τη μάσκα τους, γιατί όταν ήταν παιδιά ζούσαν διαρκώς με τον φόβο της τιμωρίας. “Σε μεγαλώνω με τον καλύτερο τρόπο, ακόμα κι όταν σε δέρνω ή σου μιλάω άσχημα το κάνω για το καλό σου» – αυτό είναι το υπέρτατο αξίωμα.”»
Τι σημαίνει όμως, αντιμετωπίζω σοβαρά τα τραύματα της παιδικής ηλικίας και απελευθερώνομαι από την Τέταρτη Εντολή;
«Βέβαια δεν σημαίνει ότι πρέπει να πάρουμε εκδίκηση από τους γονείς μας για τη σκληρότητά τους, αλλά ότι οφείλουμε να τους δούμε όπως πραγματικά ήταν, να εξετάσουμε πώς μας ανέθρεψαν όταν ήμασταν παιδιά, ώστε να απαλλάξουμε τα δικά μας παιδιά και τον ίδιο μας τον εαυτό από αυτό το πρότυπο».
