Ο φόβος είναι δάσκαλος
Του Κωνσταντίνου Σμιξιώτη
Advertisment
Ας συνεχίσουμε την μελέτη αυτού του φαινομένου, από αυτή την οπτική. Κάθε περίπτωση είναι μοναδική κι ως εκ τούτου θα πρέπει τα υλικά που θα ανακαλύψει ο αναγνώστης, σ’ αυτό το κείμενο, να τα μεταποιήσει στα μέτρα της δικής του περίπτωσης. Το θέμα είναι αν και κατά πόσο κάποια απ’ αυτά είναι θεμελιώδη ή επιμέρους, για τον καθένα.
Αν παρατηρήσετε την μάζα των ανθρώπων θα διακρίνετε ότι οι περισσότεροι κινούνται προς δυο ακραίες κατευθύνσεις, αναφορικά με την καθημερινότητα και τα όσα αυτή εμπεριέχει: Η μία είναι η απαξίωση κι η άλλη είναι η προσκόλληση. Ελάχιστοι κινούνται στο μέσο αυτού του δίπολου, στο οποίο λικνίζονται ανυψωμένες απ’ τη γραμμική αμφίδρομη διαδρομή, με αρμονία η Ευγνωμοσύνη κι η Εγκράτεια. Δύο αρετές που μπορούν να διώξουν το συναίσθημα του φόβου μακριά αλλά το παράδοξο είναι πως αυτές συνήθως αναδύονται ως η μετουσίωση του φόβου, η κατανόηση του μαθήματος που εκείνος ήρθε κάποτε να προσφέρει.
Advertisment
Ο άνθρωπος που κινείται στον άξονα της απαξίωσης-αλλά όχι με την σοφία που μπορεί να περιέχει αυτή η λέξη, καθώς το να απαξιώνει κανείς τα φαινόμενα μπορεί να είναι αποτέλεσμα πνευματικής εξύψωσης, συνεπώς για την ώρα αποκλείουμε αυτή τη συνθήκη- εκλαμβάνει τα αγαθά του έμψυχα ή άψυχα ως δεδομένα. Στη προκειμένη περίπτωση αν εμφανιστεί ο φόβος με τη μορφή μιας απώλειας τότε ξαφνικά ο άνθρωπος εκτιμά με διαφορετικό μέτρο, αυτό που κινδυνεύει να χάσει. Αν ο φόβος έρχεται ως αφύπνιση, ο άνθρωπος θα κινδυνεύσει να χάσει αλλά τελικά δε θα χάσει. Σημαντικό σημείο είναι όμως ο άνθρωπος να κατανοήσει το μήνυμα του φόβου, διαφορετικά η απώλεια δε θα αποφευκτεί.
Αλλά τότε τι είναι η απώλεια γι αυτόν που δεν εκτιμά αυτό που χάνει; Τι φόβο μπορεί να εμπεριέχει μια τέτοια περίπτωση; Κανένα φόβο, εφόσον δεν εκτιμά κάτι δεδομένο που έχει μέσα του απαξιωθεί. Άρα κι αν το χάσει, δεν έχασε τίποτε. Εδώ υπάρχει ένα κομβικό σημείο, διότι αν πρόκειται απλά για έναν άνθρωπο που δεν είναι ευγνώμων γι αυτό που έχει, αλλά είναι αδιάφορος σε σημείο αναισθησίας, ο φόβος θα αλλάξει μορφή προκειμένου να τον συνετίσει. Θα αναζητήσει μια του προσκόλληση και θα κτυπήσει εκεί. Πολλοί τέτοιοι άνθρωποι, όταν δεν κατανοούν, μένουν φτωχοί κι έρημοι , αλλά όχι αναχωρητές.
Πριν όμως περάσουμε στον άλλο πόλο, θα πρέπει να αναφερθούμε και στη περίπτωση του ανθρώπου που αδιαφορεί επειδή ήδη κατανοεί, ότι αυτό που χάνει δεν είναι σημαντικό για την εξέλιξη του κι έτσι παρατηρεί στωικά το φαινόμενο της απώλειας. Ο άνθρωπος αυτός «γνωρίζει» γιατί συμβαίνει στη ζωή του αυτή η δοκιμασία και βρίσκεται στο κατάλληλο επίπεδο για να την ξεπεράσει με επιτυχία. Η γνώση που κατέχει δεν επιτρέπει στο φόβο να αναδυθεί μέσα του και να ταράξει την εσωτερική του γαλήνη. Τότε γιατί χάνει; Αφού είναι ήδη αφυπνισμένος γιατί η απώλεια δε σταματά, παρά συνεχίζει; Μια πιθανή απάντηση σ’ αυτή τη περίπτωση είναι η εφαρμογή του νόμου της ηθικής αιτιότητας που πρέπει να αποδοθεί και μια άλλη είναι η διατάραξη του νόμου: Δούναι και Λαβείν, που έχουμε αναλύσει σε παλαιότερο άρθρο.
Ως γνωστόν, οι άγιοι δε ζούνε ανάμεσα μας ή έστω στη «επίπεδο» που ζούμε εμείς, οπότε σε όποιο επίπεδο κατανόησης κι αν έχει φτάσει κάποιος, δε σημαίνει ότι δεν έχει, κάποια στιγμή, παραβιάσει κάποιο νόμο. Οι ισορροπίες είναι λεπτές μέσα σε ένα «ευαίσθητο» σύμπαν, ωστόσο η διαφορά ανάμεσα σε έναν αφυπνισμένο και σε έναν «κοιμώμενο» άνθρωπο είναι ο τρόπος διαχείρισης της κατάστασης. Ο πρώτος αποδέχεται ενώ ο δεύτερος αντί-δρα, εναντιώνεται εν ολίγοις στη σοφία της ζωής.
Στην άλλη πλευρά του νομίσματος στέκεται η προσκόλληση, η εμμονή με το αντικείμενο που κινδυνεύει να χαθεί. Οι άνθρωποι που βρίσκονται σ’ αυτή τη μεριά μπορεί επίσης να χωρίζονται σε αφυπνισμένους ή μη, άλλο άγιος κι άλλο αφυπνισμένος, αδυναμίες έχουν κι οι τελευταίοι. Στη περίπτωση της προσκόλλησης ο φόβος είναι αναντίρρητα μεγαλειώδης και συνταρακτικός. Ο αφυπνισμένος κατανοεί τι θα συμβεί και παρόλο που λυγίζει, θα μπορέσει να ξανασηκωθεί, αυτή τη φορά ακόμη πιο σοφός.
Ο προσκολλημένος και συνάμα «κοιμώμενος» όμως κινδυνεύει άμεσα κι ο ίδιος όσο και το πάθος του, αν κι εφόσον έχει μαζί του ταυτιστεί. Είναι πολύ πιθανό να οδηγεί στην αυτοχειρία. Άλλωστε τι είναι η ζωή του δίχως αυτό που χάνει; Παρόλα αυτά αρκετοί κατανοούν και στο τέλος η φαινομενική ήττα γίνεται μια θριαμβευτική νίκη, μια τεράστια εσωτερική επ-Ανάσταση, είναι σαν να ξύπνησε ξαφνικά η ωραία κοιμωμένη, αυτός είναι κι ο σκοπός μιας φοβικής δοκιμασίας, για τους συντρόφους του Οδυσσέα που ήπιαν το γλυκό κρασί της Κίρκης και μεταμορφώθηκαν σε χοίρους. Η ζωή ενίοτε πλαταγίζει στον αέρα το μαστίγιο της κι αυτός ο αδυσώπητος τρομερός ήχος είναι πολλές φορές αφυπνιστικός.
Στις δυο άκρες που αναφέραμε καραδοκεί ο φόβος, αλλά για προσέξτε τι επιχειρεί: Ενώ σε άλλες περιπτώσεις δε μας επιτρέπει να τον προσπεράσουμε, σε τούτες μας σπρώχνει με τη βία για να μας ξυπνήσει.
Η προσωπική μου άποψη είναι πως δεν υπάρχει φόβος, αλλά έλλειψη εμπιστοσύνης. Μια εμπιστοσύνη στο γεγονός, ότι κάθε τι που ο άνθρωπος μπορεί να δημιουργήσει, μπορεί και πάλι να το δημιουργήσει. Μια εμπιστοσύνη στο γεγονός, ότι ο άνθρωπος είναι εν δυνάμει θεός και θα πρέπει να εργάζεται πάνω σ’ αυτή τη δυνατότητα κι όχι να λιγοψυχά. Μια εμπιστοσύνη στο γεγονός, ότι τίποτε δε γίνεται τυχαία κι ως εκ τούτου πρέπει να συλλογιζόμαστε τι δεν έγινε σωστά. Για ποιο λόγο ήρθε αυτό το μάθημα; Μια εμπιστοσύνη στο γεγονός, ότι κάθε τι γίνεται για το καλό μας. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν: ποιο είναι το καλό μας και γιατί εμείς βρεθήκαμε στην πλευρά του φόβου;
Ωραία ως εδώ, θα έλεγε κάποιος, αλλά τι γίνεται όταν η απώλεια είναι ανθρώπινη κι όχι απλά υλική; Πως μπορεί να ανακτηθεί αυτό που «φεύγει»; Η απάντηση στη περίπτωση μιας απώλειας φυσικού προσώπου εν ζωή, είναι εύκολη κι ο καθένας μπορεί να την αναλογισθεί. Όταν δυο άνθρωποι απομακρύνονται, είτε ήρθε η ώρα να αλλάξουν διαδρομές, είτε φταίνε κι οι δύο με πολλούς συνδυασμούς. Σκεφτείτε αν θέλετε μερικούς, αλλά και πάλι η έλλειψη εμπιστοσύνης θα έχει σε μεγάλο ποσοστό εφαρμογή. Ωστόσο αυτό είναι από μόνο του ένα τεράστιο και φλέγον θέμα και καλό είναι να του αφιερώσουμε ένα ξεχωριστό κείμενο.
Ναι, και τι γίνεται στη περίπτωση απώλειας φυσικού προσώπου, που πλέον δεν παραμένει στη ζωή; Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα δε μπορεί να είναι «φυσική» αφού και το ερώτημα είναι «μεταφυσικό» και γι αυτό θα το αφήσουμε για ένα επόμενο άρθρο ή αν θέλετε σας παραπέμπω στο άρθρο μου «Τα μάτια της ψυχής», εκεί υπάρχουν ψήγματα μιας «άλλης» οπτικής.
Βαδίζοντας προς το τέλος του κειμένου θα πορευτούμε προς το κέντρο του δίπολου, εκεί που αφήσαμε την Ευγνωμοσύνη και την Εγκράτεια για να θυμηθούμε πως αυτές οι δυο διώχνουν κάθε φόβο ή τον μεταλλάσουν σε κάτι δημιουργικό. Ναι σε επόμενη ανάλυση θα δούμε πως μπορεί ο φόβος από αναστολή να μετατραπεί σε θετική ενεργειακή δύναμη. Νομίζω πως είναι ευκολονόητο το γεγονός: ότι ο εγκρατής κι ευγνώμων άνθρωπος δεν αισθάνεται φόβο. Πρώτον επειδή αρκείται με όσα λίγα κι αν έχει και δεύτερον επειδή ότι κι αν συμβεί δε θα εκφράσει παράπονο αλλά ταυτόχρονα εκτιμά κάθε τι που έχει όπως ακριβώς του αξίζει.
Βαδίζοντας-ο άνθρωπος-στον μεσαίο δρόμο, το δρόμο των αρετών, ο φόβος ως δάσκαλος χάνει κάθε αξία. Η ύπαρξη κι η εμφάνιση του είναι ανούσια. Οι ενέργειες του είναι αδύναμες γι κείνον που δονείται σ’ αυτό το υψηλό επίπεδο. Ταυτόχρονα αυτός ο άνθρωπος, ακόμη κι υποσυνείδητα εκφράζει την εμπιστοσύνη του στον Εαυτό του, άρα δεν έχει έλλειμμα, είναι πλήρης εφ’ εαυτού. Παρατηρήστε: Η απαξίωση είναι έλλειψη Ευγνωμοσύνης κι η προσκόλληση έλλειψη Εγκράτειας, ο δε φόβος της απώλειας, είναι έλλειψη Εμπιστοσύνης.
Συνεπώς πώς να εισχωρήσει ο φόβος και σε ποιο κενό να σταθεί, αφού στον άνθρωπο αυτόν κάθε εσωτερικός «χώρος» έχει πληρωθεί από αρετές. Εδώ εν μέρει έχει θέση και το: Ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών.
Συνεχίζεται…
Αυτό το άρθρο αποτελεί μέρος της σειράς άρθρων του Κωνσταντίνου Σμιξιώτη: «Οι Μάσκες του Φόβου»
- Δύσκολες καταστάσεις στη ζωή: Τελικά είναι προβλήματα ή λύσεις; - 10 Νοεμβρίου 2022
- Η καθημερινότητα ως προβολή του «αόρατου κόσμου» - 31 Ιανουαρίου 2022
- Η ψυχολογία της καθημερινότητας: Επιθυμίες και διαπροσωπικές σχέσεις - 13 Νοεμβρίου 2021
