Mετάβαση στον παιδικό σταθμό: Ψυχολογία
αναπτυξιακού σταδίου στο νήπιο και οφέλη ένταξης
Ο παιδικός σταθμός, είναι πράγματι ένας «σταθμός» στην πορεία ανάπτυξης και ζωής του ανθρώπου! Φτάνει, κάποτε, αυτή η φοβερή στιγμή, που η οικογένεια καλείται να ανοίξει για τα καλά την πόρτα στην «έξω ζωή» για το μικρό της, μακριά από τη γνώριμη ασφάλεια του σπιτιού.
Advertisment
Είναι ένα σημαντικό στάδιο, όταν πια το παιδί φεύγει από τη συνεχή και μόνιμη φροντίδα της μαμάς και του οικογενειακού περιβάλλοντος και αρχίζει τώρα να εξερευνά τον εαυτό του και σε άλλο πλαίσιο, αυτό του παιδικού σταθμού. Έτσι, η ταυτότητα-προσωπικότητα του παιδιού μας, ενώ αρχικά διαμορφώνεται κυρίως από τα ερεθίσματα που λαμβάνει από το σπίτι (οικογενειακό σύστημα), τώρα θα εμπλουτισθεί από την επαφή του με το «δεύτερο κόσμο» (κοινωνικό-πολιτισμικό σύστημα): των συνομηλίκων, των δασκάλων, σε έναν κοινόχρηστο τόπο παιχνιδιού και μάθησης, στο πρώτο ίσως κοινωνικό πλαίσιο που θα αφήσουμε το παιδί μας μόνο.
Φαντάσου τι μεγάλο βήμα είναι αυτό! Ο αποχωρισμός, αλλά και ο αποχαιρετισμός της «βρεφικής» ηλικίας! Τώρα το παιδάκι μας θα μαθαίνει όλο και περισσότερο να αποδεσμεύεται από εμάς, να αυτονομείται: σιγά-σιγά συνειδητοποιεί ότι, δε ζει μόνο μέσα από εμάς, αλλά ότι είναι το ίδιο μια ανεξάρτητη οντότητα, με δική του μοναδική προσωπικότητα και χαρακτήρα που υπάρχει σε σχέση και μέσα σε έναν «μεγάλο» κόσμο. Αυτός ο κόσμος, και η αλληλεπίδρασή του με αυτόν, θα διαμορφώσουν σε σημαντικό βαθμό το ποιος είναι.
Σύμφωνα με τον αναπτυξιακό ψυχολόγο Ε.Erikson, ο άνθρωπος καθώς μεγαλώνει, περνάει διάφορα ψυχοκοινωνικά στάδια ανάπτυξης, κατά τα οποία διαμορφώνει την ταυτότητα του εγώ: τη συνειδητή αίσθηση του εαυτού την οποία αναπτύσσουμε μέσω της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.
Advertisment
Στη θεωρία του Erikson, σε κάθε στάδιο το άτομο ενδιαφέρεται να γίνει ικανό σε έναν τομέα της ζωής του και έρχεται αντιμέτωπο με μια κρίσιμη αναπτυξιακά «πρόκληση» στην οποία θα πρέπει να ανταποκριθεί . Αν το στάδιο αντιμετωπίζεται καλά, το πρόσωπο θα αισθανθεί μια αίσθηση κυριαρχίας (mastery) και θα επιτύχει να βιώσει «ψυχική υγεία», συναισθηματική ισορροπία. Αν το στάδιο δεν ρυθμιστεί σωστά, το άτομο θα βγει με μια αίσθηση ανεπάρκειας.
Οι προκλήσεις που έχει να ανταπεξέλθει ο άνθρωπος στην ηλικία από περίπου το δεύτερο έως περίπου το πέμπτο έτος της ηλικίας του, αφορούν θέματα αυτονομίας (πχ.πώς να ντύνεται μόνο του, προσωπική υγιεινή κτλ.), που αν δεν κατακτήσει επαρκώς ωθείται σε μια κατάσταση αμφιβολίας ή ντροπής. Αντίστοιχα, αντιμετωπίζει προκλήσεις ώστε να καταφέρει ή να αποκτήσει πρωτοβουλία/θέληση, ή να κατευθυνθεί προς την ενοχή.
Θα καταφέρει το μικρό μας να αυτονομηθεί, και να λειτουργήσει στον συνεργατικό-ομαδικό κόσμο του παιδικού σταθμού; Πολλοί γονείς αγχώνονται βλέποντας το παιδί τους μπροστά σε αυτήν την πρόκληση. Βεβαίως, ο αποχαιρετισμός και ο αποχωρισμός, δεν γίνονται μόνο από την πλευρά του παιδιού, αλλά και από την πλευρά των γονέων, και ιδιαίτερα της μητέρας με την οποία συνήθως το παιδί είναι πιο προσκολλημένο.
Είναι έτοιμη η μαμά να αποχαιρετίσει την παλιά δυναμική της σχέσης της με το παιδί της και να περάσει και η ίδια στο επόμενο στάδιο-στην επόμενη δυναμική με το παιδί της καθώς αυτό κοινωνικοποιείται και ανεξαρτητοποιείται; Για όλους σίγουρα είναι ένα μεταβατικό στάδιο! Όσο πιο εύκολο το βιώνει μέσα της η μαμά να περάσει στο επόμενο στάδιο, τόσο πιο εύκολο θα είναι και για το παιδί. Αυτό που συμβαίνει συνήθως είναι ότι χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα μεταβατικό, ώστε η οικογένεια να διαχειριστεί την αλλαγή στο οικογενειακό σύστημα και να βρει τη νέα ισορροπία με βάση τα νέα δεδομένα.
Σε αυτό το μεταβατικό διάστημα αλλά και στη συνέχεια έως περίπου 6 ετών, πολλά παιδιά παρουσιάζουν «άγχος αποχωρισμού», μια φυσιολογική αναπτυξιακή διαδικασία που ίσως αντανακλά αυτόν το φόβο του παιδιού να βρεθεί μόνο μπροστά στις ποικίλες προκλήσεις-ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Μπορεί να εκδηλωθεί με άμεσους (π.χ.κλάμα) ή έμμεσους τρόπους (ψυχοσωματικά συμπτώματα πχ.τάση για εμετό κτλ) άρνησής του να πάει στον παιδικό σταθμό. Συνήθως, μετά την πάροδο ενός-ενάμισι μήνα, επιτυγχάνεται η ομαλή προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα.
Με βάση τα παραπάνω, τα σημαντικότερα οφέλη ένταξης του παιδιού στον παιδικό σταθμό, σχετίζονται με δεξιότητες και ικανότητες που θα επιτύχει σε σχέση με την κοινωνικοποίησή του—τη λειτουργία στην ομάδα (πώς συνεργάζεται, πώς συμμορφώνεται σε κανόνες, αίσθηση εαυτού και πως αναπτύσσει διαπροσωπικές σχέσεις κτλ), την αυτονομία του (ικανότητα να αυτοεξυπηρετείται, να βασίζεται τον εαυτό του), και την αυτοεκτίμησή του: αίσθημα επάρκειας (είμαι «οκ») για τον εαυτό και το βίωμα του κόσμου επίσης ως επαρκή (είσαι «οκ»).
Η συναναστροφή με έμπειρους παιδαγωγούς θα συμβάλλει ώστε το παιδί μας να αποκτήσει τη βασική αίσθηση/πεποίθηση ότι: «αξίζω», ότι «μπορώ να δημιουργώ πράγματα» και επίσης ότι «οι άλλοι αξίζουν» και γενικότερα ότι «η ζωή αξίζει». Τέτοιου είδους πεποιθήσεις ζωής, «στάσεις», «αξίες», καταγράφονται μέσα μας ειδικά στην πρώιμη αυτή ηλικία, και αργότερα καθορίζουν κατά πολύ το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και το ποιοι γινόμαστε: «νικητές» ή «χαμένοι»; όπως θα έλεγαν οι ψυχολόγοι της συναλλακτικής ανάλυσης.
Επίσης στον παιδικό σταθμό, το παιδί αναπτύσσει τις νοητικές-γνωστικές του δεξιότητες (αντίληψη, λεξιλόγειο, προφορικός λόγος, ικανότητα να οργανώνεται κα.), όπως επίσης και καλλιεργεί την φαντασία και δημιουργικότητά του μέσα από τα ποικίλα ερεθίσματα-παιχνίδια, που συνήθως είναι ευχάριστα και διασκεδαστικά! Μετά από ένα διάστημα, συνήθως ο παιδικός σταθμός γίνεται ένας ανοικτός τόπος για έκφραση του εαυτού και ευχάριστης απασχόλησης με τα άλλα παιδιά!
Ας αποχαιρετίσουμε λοιπόν με ευγνωμοσύνη το προηγούμενο στάδιο, το παιδί μας και μας στη βρεφική ηλικία, λέγοντας ένα μπράβο στον εαυτό μας για τα όσα επιτύχαμε ως γονείς μέχρι τώρα, και ας μπούμε με χαρά και αισιοδοξία στη νέα αυτή συναρπαστική φάση, όπου το παιδί μας ως νήπιο αποδεσμεύεται σταδιακά και ανεξαρτητοποιείται, προετοιμαζόμενο για την περιπέτεια της σχολικής ζωής!
[toggle title=”Βιβλιογραφία”]
– Herbert, M. (1998). Ψυχολογικά προβλήματα παιδικής ηλικίας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
– Παρασκευόπουλος.Ι.Ν.(1985). Εξελικτική Ψυχολογία.Τόμος2 Νηπιακή Ηλικία.
– Muriel, J. & Jongeward, D. (1971). Γεννήθηκες για να κερδίζεις. Αθήνα, Εκδόσεις Γλάρος
– Erik H. Erikson, (1968). Identity: youth and crisis.WW.Norton & Company.New York London.
[/toggle]
- Ψυχοθεραπεία: Ένας τόπος ασφαλής να εκφραστείς και να μάθεις… για μια καλύτερη ζωή - 12 Νοεμβρίου 2020
- Κρίσεις: Τα στάδιά τους και πώς να τις διαχειριστούμε - 13 Ιουνίου 2020
- Ο σκίουρος και η Ροδακινιά: Ένα αλληγορικό παραμύθι για τις ανθρώπινες σχέσεις - 6 Νοεμβρίου 2017
