Πώς συμπεριφέρεται ο εγκέφαλος κατά την επικοινωνία
Ο νευροεπιστήμονας Γιούρι Χάσον ερευνά τη βάση της ανθρώπινης επικοινωνίας και τα πειράματα στο εργαστήριό του φανερώνουν ότι ακόμη και σε διαφορετικές γλώσσες, ο εγκέφαλός μας εμφανίζει παρόμοια δραστηριότητα, ή «ευθυγραμμίζεται», όταν ακούμε την ίδια ιδέα ή ιστορία. Αυτός ο εκπληκτικός νευρωνικός μηχανισμός μας επιτρέπει να μεταδίδουμε εγκεφαλικά μοτίβα, να μοιραζόμαστε αναμνήσεις και γνώσεις. «Μπορούμε να επικοινωνούμε επειδή έχουμε έναν κοινό κώδικα που δίνει νόημα», λέει ο Χάσον.
Advertisment
Διαβάστε ολόκληρη την ομιλία
Φανταστείτε πως εφηύρατε μια συσκευή που μπορεί να καταγράφει τις αναμνήσεις μου, τα όνειρα, τις ιδέες μου και να τις μεταδίδει στο μυαλό σας. Θα ήταν ρηξικέλευθη τεχνολογία, σωστά; Για την ακρίβεια, ήδη κατέχουμε αυτόν τον μηχανισμό ο οποίος ονομάζεται ανθρώπινο σύστημα επικοινωνίας και αποτελεσματικής αφήγησης. Για να κατανοήσουμε πώς δουλεύει αυτός ο μηχανισμός, πρέπει να κοιτάξουμε μέσα στο μυαλό μας και να διατυπώσουμε το ερώτημα με ελαφρώς διαφορετικό τρόπο.
0:39
Τώρα πρέπει να ρωτήσουμε πώς αυτά τα νευρωνικά μοτίβα στο μυαλό μου που σχετίζονται με τις αναμνήσεις και τις ιδέες μου μεταφέρονται στους εγκεφάλους σας. Θεωρούμε πως δύο παράγοντες μας επιτρέπουν να επικοινωνούμε. Πρώτον, ο εγκέφαλός σας είναι συντονισμένος με το ηχητικό κύμα που μεταδίδω στον εγκέφαλό σας. Δεύτερον, αναπτύξαμε ένα κοινό νευρωνικό πρωτόκολλο που μας επιτρέπει να επικοινωνούμε.
1:06
Πώς το γνωρίζουμε αυτό; Στο εργαστήριό μου στο Πρίνστον, φέρνουμε άτομα στον τομογράφο ΛΑΜΣ και σκανάρουμε τον εγκέφαλό τους καθώς λένε ή ακούνε πραγματικές ιστορίες. Θα σας δώσω μια αίσθηση του ερεθίσματος που χρησιμοποιούμε, παίζοντας 20 δευτερόλεπτα από την ιστορία που χρησιμοποιήσαμε, όπως τη διηγήθηκε ένας ταλαντούχος αφηγητής, ο Τζιμ Ο’Γκρέιντυ.
1:29
(Ηχογράφηση) Ο’Γκρέιντυ: Ρίχνω την ιστορία μου, που είναι τέλεια, και μετά αρχίζω να τη βελτιώνω –
1:34
(Γέλια)
1:37
προσθέτοντας ένα διακοσμητικό στοιχείο. Οι δημοσιογράφοι το λένε «βάζω σάλτσα».
1:43
(Γέλια)
1:46
Προτείνουν να μην ξεπερνιούνται τα όρια. Μα μόλις είχα δει να ξεπερνιούνται τα όρια ανάμεσα σε έναν υψηλά ιστάμενο κοσμήτορα και μια επίθεση με τούρτα. Και σαν να μου άρεσε».
1:58
Γιούρι Χάσον: Ωραία, ας δούμε τώρα τι συμβαίνει στον εγκέφαλό σας όταν ακούτε τέτοιες ιστορίες. Κι ας αρχίσουμε απλά, με έναν ακροατή και μια περιοχή του εγκεφάλου: τον ακουστικό φλοιό που επεξεργάζεται τους ήχους που έρχονται από το αυτί. Όπως μπορείτε να δείτε, στη συγκεκριμένη περιοχή, οι αντιδράσεις έχουν διακυμάνσεις καθώς εξελίσσεται η ιστορία. Μπορούμε να πάρουμε αυτές τις αντιδράσεις και να τις συγκρίνουμε με αντιδράσεις άλλων ακροατών στην ίδια περιοχή του εγκεφάλου. Και μπορούμε να ρωτήσουμε: Πόσο όμοιες είναι οι αντιδράσεις όλων των ακροατών;
2:29
Εδώ μπορείτε να δείτε πέντε ακροατές. Αρχίζουμε να σκανάρουμε τον εγκέφαλό τους πριν αρχίσει η ιστορία, όταν απλώς κάθονται στο σκοτάδι περιμένοντας να αρχίσει η ιστορία. Όπως μπορείτε να δείτε, η εγκεφαλική περιοχή έχει διακυμάνσεις σε καθέναν από αυτούς, αλλά οι αντιδράσεις διαφέρουν πολύ και δεν συγχρονίζονται. Ωστόσο, αμέσως μόλις αρχίσει η ιστορία, συμβαίνει κάτι εκπληκτικό.
2:51
(Ηχητικό) ΤΟ: Ρίχνω λοιπόν την ιστορία μου και ξέρω ότι είναι καλή, και μετά αρχίζω να τη φτιάχνω –
2:56
ΓΧ: Ξαφνικά βλέπετε ότι οι αντιδράσεις σε όλα τα υποκείμενα κλειδώνουν επάνω την ιστορία, και τώρα έχουν παρόμοιες διακυμάνσεις σε όλους τους ακροατές. Συγκεκριμένα, αυτό ακριβώς συμβαίνει τώρα μέσα στον εγκέφαλό σας όταν ακούτε τον ήχο της φωνής μου. Αποκαλούμε αυτή την επίδραση «νευρωνικό συμπαρασυρμό». Και για να σας εξηγήσω τι είναι αυτό, πρώτα θα σας εξηγήσω τι είναι ο φυσικό συμπαρασυρμός.
3:21
Θα δούμε τρεις μετρονόμους. Σκεφτείτε αυτούς τους μετρονόμους ως πέντε εγκεφάλους. Και όπως οι ακροατές μας πριν ξεκινήσει η ιστορία, οι μετρονόμοι θα κάνουν κλικ, αλλά θα κάνουν κλικ με διαφορά φάσης.
3:34
(Ήχος κλικ)
3:38
Τώρα δείτε τι θα συμβεί όταν τους συνδέσω βάζοντάς τους σε αυτούς τους δύο κυλίνδρους.
3:44
(Ήχος κλικ)
3:48
Τώρα οι δύο κύλινδροι αρχίζουν να περιστρέφονται. Η δόνηση από την περιστροφή περνά μέσα από το ξύλο και θα συγχρονίσει όλους τους μετρονόμους. Τώρα ακούστε τα κλικ.
3:58
(Συγχρονισμένα κλικ)
4:08
Αυτό ονομάζεται φυσικός συμπαρασυρμός. Τώρα επιστρέφουμε στον εγκέφαλο και ρωτάμε: Τι ωθεί τον νευρωνικό συμπαρασυρμό; Είναι απλά οι ήχοι που παράγει ο ομιλητής; Ή ίσως είναι οι λέξεις. Μπορεί να είναι το νόημα που προσπαθεί να μεταδώσει ο ομιλητής.
4:23
Για να το βρούμε, κάναμε το ακόλουθο πείραμα. Πρώτα πήραμε την ιστορία και την παίξαμε αντίστροφα. Αυτό διατήρησε πολλά από τα αρχικά ηχητικά χαρακτηριστικά, αλλά απομάκρυνε το νόημα. Και ακούγεται κάπως έτσι.
4:36
(Ηχητικό) ΤΟ: (Ακατάληπτο)
4:42
Και ρίξαμε χρώμα στους δύο εγκεφάλους για να δείξουμε τις περιοχές που αντιδρούν παρόμοια σε όλους τους ανθρώπους. Βλέπετε ότι ο εισερχόμενος ήχος προκάλεσε συμπαρασυρμό ή ευθυγράμμιση σε όλους τους εγκεφάλους στους ακουστικούς φλοιούς που επεξεργάζονται τους ήχους, αλλά δεν πήγε βαθύτερα στον εγκέφαλο.
4:59
Τώρα μπορούμε με αυτούς τους ήχους να φτιάξουμε λέξεις. Έτσι αν ανακατέψουμε τις λέξεις του Τζιμ Ο’Γκρέιντι θα έχουμε έναν κατάλογο λέξεων.
5:06
(Ηχητικό) ΤΟ: …ένα ζώο… συναφή γεγονότα… και αμέσως… άνθρωπος πίτα… πιθανώς…οι ιστορίες μου
5:11
ΓΧ: Βλέπετε ότι αυτές οι λέξεις αρχίζουν να προκαλούν ευθυγράμμιση στις βασικές περιοχές της γλώσσας αλλά όχι παραπέρα. Τώρα παίρνουμε τις λέξεις και με αυτές φτιάχνουμε προτάσεις.
5:22
(Ηχητικό) ΤΟ: Και συνιστούν να μην ξεπεράσουμε αυτό το όριο. Λέει: «Αγαπητέ Τζιμ, ωραία ιστορία, ωραίες λεπτομέρειες. Δεν γνώριζε σχετικά με αυτόν μόνο από μένα;»
5:33
ΓΧ: Τώρα βλέπετε ότι οι αντιδράσεις σε όλες τις περιοχές γλώσσας που επεξεργάζονται την εισερχόμενη γλώσσα ευθυγραμμίζονται παρομοίως σε όλους τους ακροατές. Ωστόσο, μόνο αν χρησιμοποιήσουμε όλη την ενδιαφέρουσα και συναφή ιστορία, θα εξαπλωθούν οι αντιδράσεις στις περιοχές που εδράζεται η αντίληψη, που συμπεριλαμβάνουν τον μετωπιαίο φλοιό και τον βρεγματικό φλοιό, και τους κάνουν να αντιδρούν με πολύ παρόμοιο τρόπο. Και πιστεύουμε ότι οι αντιδράσεις στις περιοχές αντίληψης προκαλούνται ή γίνονται παρόμοια σε όλους τους ακροατές εξαιτίας του νοήματος που μεταφέρει ο ομιλητής, και όχι από λέξεις ή ήχους. Και αν έχουμε δίκιο, υπάρχει μια ισχυρή πρόβλεψη εδώ ότι εάν σας πω ακριβώς τις ίδιες ιδέες, χρησιμοποιώντας δύο διαφορετικές ομάδες λέξεων, οι αντιδράσεις στον εγκέφαλό σας και πάλι θα είναι παρόμοιες.
6:16
Για να το δούμε, κάναμε το ακόλουθο πείραμα στο εργαστήριό μου. Πήραμε την ιστορία από τα Αγγλικά και τη μεταφράσαμε στα Ρωσικά. Τώρα έχουμε δύο διαφορετικούς ήχους και γλωσσικά συστήματα που φέρουν το ίδιο ακριβώς νόημα. Και παίζουμε την αγγλική ιστορία σε αγγλόφωνους ακροατές και την ρώσικη ιστορία σε ακροατές που μιλούν Ρωσικά, και συγκρίνουμε τις αντιδράσεις μεταξύ των ομάδων. Όταν το κάναμε αυτό, δεν είδαμε παρόμοιες αντιδράσεις στον ακουστικό φλοιό στη γλώσσα, επειδή η γλώσσα και ο ήχος είναι πολύ διαφορετικοί. Παρόλα αυτά, θα δείτε ότι οι αντιδράσεις στις περιοχές αντίληψης παρέμεναν παρόμοιες και στις δύο ομάδες. Πιστεύουμε ότι αυτό συμβαίνει επειδή καταλάβαιναν την ιστορία με παρόμοιο τρόπο και το επιβεβαιώσαμε με ένα τεστ μετά το τέλος της ιστορίας.
7:03
Πιστεύουμε ότι αυτή η ευθυγράμμιση είναι απαραίτητη για την επικοινωνία. Για παράδειγμα, όπως καταλαβαίνετε, τα Αγγλικά δεν είναι η μητρική μου γλώσσα. Μεγάλωσα με μια άλλη γλώσσα και το ίδιο θα συμβαίνει και με άλλους στο ακροατήριο. Και όμως, μπορούμε να επικοινωνούμε. Πώς γίνεται αυτό; Πιστεύουμε ότι επικοινωνούμε επειδή έχουμε έναν κοινό κώδικα που παρουσιάζει το νόημα.
7:24
Μέχρι τώρα, μίλησα μόνο για όσα συμβαίνουν στον εγκέφαλο του ακροατή, στον δικό σας εγκέφαλο όταν ακούτε ομιλίες. Αλλά τι συμβαίνει στον δικό μου εγκέφαλο, τον εγκέφαλο του ομιλητή, όταν μιλάω σε εσάς; Για να δούμε τον εγκέφαλο του ομιλητή του ζητάμε να μπει στο σκάνερ, σαρώνουμε τον εγκέφαλό του και μετά συγκρίνουμε τις αντιδράσεις του εγκεφάλου του με αυτές των ομιλητών που ακούνε την ιστορία του. Θα πρέπει να θυμάστε ότι η παραγωγή και η κατανόηση του λόγου είναι δύο πολύ διαφορετικές διαδικασίες. Εδώ ερωτάμε: Πόσο παρόμοιες είναι; Προς έκπληξή μας, είδαμε ότι όλα αυτά τα περίπλοκα μοτίβα μεταξύ των ακροατών στην πραγματικότητα προήλθαν από τον εγκέφαλο του ομιλητή. Έτσι παραγωγή και κατανόηση βασίζονται σε πολύ παρόμοιες διαδικασίες. Επίσης ανακαλύψαμε ότι όσο πιο έντονη ήταν η ομοιότητα στους εγκεφάλους ομιλητή και ακροατή, τόσο καλύτερη ήταν η επικοινωνία. Τώρα ξέρω ότι αν έχετε μπερδευτεί τελείως, και ελπίζω να μην συμβαίνει αυτό, η αντίδραση στον εγκέφαλό σας είναι πολύ διαφορετική από τη δική μου. Ξέρω επίσης ότι αν πραγματικά με καταλαβαίνετε τώρα, τότε ο δικός εγκέφαλος… και ο δικός σας… και ο δικός σας… είναι πολύ παρόμοιοι με τον δικό μου.
8:36
Ας μαζέψουμε όλες τις πληροφορίες και ας ρωτήσουμε: Πώς μπορούμε να μεταδώσουμε μια δική μου ανάμνηση από τον δικό μου εγκέφαλο στους δικούς σας; Έτσι κάναμε το ακόλουθο πείραμα. Βάλαμε ανθρώπους να δουν για πρώτη φορά στη ζωή τους ένα επεισόδιο της σειράς του BBC «Σέρλοκ», ενώ σκανάραμε τους εγκεφάλους τους. Μετά τους ζητήσαμε να γυρίσουν στο σκάνερ και να διηγηθούν την ιστορία σε κάποιον που δεν είχε δει την ταινία. Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι. Σκεφτείτε τη συγκεκριμένη σκηνή, όταν ο Σέρλοκ μπαίνει σε ένα ταξί στο Λονδίνο που οδηγεί ο δολοφόνος τον οποίον ψάχνει.
9:11
Με εμένα, ως θεατή, υπάρχει συγκεκριμένο μοτίβο στον εγκέφαλό μου όταν το παρακολουθώ. Τώρα, μπορώ να επανενεργοποήσω ακριβώς το ίδιο μοτίβο λέγοντας τις λέξεις: Σέρλοκ, Λονδίνο, δολοφόνος. Κι όταν μεταδίδω αυτές τις λέξεις στους δικούς σας εγκεφάλους τώρα, πρέπει να το επανοικοδομήσετε στον δικό σας εγκέφαλο. Για την ακρίβεια, βλέπουμε αυτό το μοτίβο να εμφανίζεται τώρα στους εγκεφάλους σας. Και με πραγματική έκπληξη βλέπουμε ότι το μοτίβο που έχετε τώρα στον εγκέφαλό σας όταν σας περιγράφω τις σκηνές θα ήταν πολύ παρόμοιο με το μοτίβο που είχα όταν έβλεπα την ταινία λίγους μήνες πριν μέσα στο σκάνερ. Αυτό αρχίζει να σας λέει για τον μηχανισμό με τον οποίον λέμε ιστορίες και μεταδίδουμε πληροφορίες. Επειδή, για παράδειγμα, τώρα με ακούτε πολύ προσεκτικά και προσπαθείτε να καταλάβετε τι λέω. Και ξέρω ότι δεν είναι εύκολο. Αλλά ελπίζω ότι σε ένα σημείο της ομιλίας «κάναμε κλικ» και με καταλάβατε. Και νομίζω ότι σε λίγες ώρες, λίγες μέρες, λίγους μήνες, θα συναντήσετε κάποιον σε ένα πάρτι, και θα του πείτε γι’ αυτή την ομιλία, και ξαφνικά θα είναι σαν να στέκεται μαζί μας εδώ. Τώρα καταλαβαίνετε πώς παίρνουμε αυτον τον μηχανισμό και προσπαθούμε να μεταδώσουμε σε άλλους αναμνήσεις και γνώσεις, που είναι κάτι υπέροχο, σωστά;
10:28
Αλλά η ικανότητά μας να επικοινωνούμε βασίζεται στην ικανότητά μας να έχουμε κοινό έδαφος. Επειδή, για παράδειγμα, αν πρόκειται να χρησιμοποιήσω για τη λέξη «ταξί» τη συνώνυμη «αγοραίο», ξέρω ότι δεν θα ευθυγραμμιστώ με τους περισσότερους στο ακροατήριο. Η ευθυγράμμιση εξαρτάται όχι μόνο από την ικανότητά μας να κατανοήσουμε την βασική έννοια. Εξαρτάται, επίσης, από την ικανότητά μας να εξελίξουμε κοινό έδαφος και κατανόηση και κοινά συστήματα αξιών. Επειδή ξέρουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις, οι άνθρωποι κατανοούν την ίδια ιστορία με πολύ διαφορετικούς τρόπους.
11:03
Για να το εξετάσουμε στο εργαστήριο, κάναμε αυτό το πείραμα: Πήραμε μια ιστορία του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ όπου ο σύζυγος χάνει την γυναίκα του κατά τη διάρκεια ενός πάρτι και τηλεφωνεί στον καλύτερο φίλο του και τον ρωτάει, «Είδες τη γυναίκα μου;» Στα τα μισά υποκείμενα είπαμε ότι η σύζυγος είχε δεσμό με τον καλύτερό του φίλο. Στο το άλλο μισό είπαμε ότι η σύζυγος είναι πιστή και ότι ο σύζυγος είναι ζηλιάρης. Αυτή η πρόταση πριν την αρχή της ιστορίας ήταν αρκετή να κάνει τις αντιδράσεις στον εγκέφαλο όλων των ανθρώπων που πίστευαν ότι η σύζυγος είχε δεσμό να είναι παρόμοιες στις περιοχές αντίληψης και διαφορετικές από της άλλης ομάδας. Αν μία πρόταση είναι αρκετή να κάνει τον εγκέφαλό σας παρόμοιο με όσους σκέφτονται σαν εσάς και πολύ διαφορετικό από όσους σκέφτονται διαφορετικά από εσάς, σκεφτείτε πώς θα ενισχύεται αυτή η επίδραση στην πραγματική ζωή, όπου όλοι ακούμε ακριβώς την ίδια είδηση αφού παρακολουθούμε κάθε μέρα τα διάφορα κανάλια ειδήσεων, όπως το Fox News και τους New York Times, που μας δίνουν πολύ διαφορετικές απόψεις της πραγματικότητας.
12:10
Ας συνοψίσω λοιπόν. Αν όλα απόψε πήγαν σύμφωνα με το σχέδιο, χρησιμοποίησα την ικανότητά μου να παράγω ήχο για να συνδεθώ με τους εγκεφάλους σας. Και χρησιμοποίησα αυτή τη σύνδεση για να μεταδώσω μοτίβα του εγκεφάλου μου που σχετίζονται με αναμνήσεις και ιδέες στον δικό σας εγκέφαλο. Με αυτό τον τρόπο άρχισα να φανερώνω τον κρυφό νευρωνικό μηχανισμό δια του οποίου επικοινωνούμε. Και ξέρουμε ότι στο μέλλον θα μας δώσει τη δυνατότητα να βελτιώσουμε και να διευκολύνουμε την επικοινωνία. Αλλά αυτές οι μελέτες επίσης φανερώνουν ότι η επικοινωνία βασίζεται στο κοινό έδαφος. Και πρέπει να ανησυχούμε ως κοινωνία ότι θα χάσουμε το κοινό έδαφος και την ικανότητά μας να μιλάμε στους ανθρώπους που διαφέρουν ελαφρώς από εμάς επειδή αφήνουμε λίγα ισχυρά κανάλια ενημέρωσης να έχουν τον έλεγχο του μικροφώνου και να ελέγχουν και να χειραγωγούν τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Δεν ξέρω πώς μπορεί να διορθωθεί γιατί είμαι απλώς ένας επιστήμονας. Αλλά ένα τρόπος θα ήταν να επιστρέψουμε στον πιο φυσικό τρόπο επικοινωνίας, που είναι ο διάλογος, στον οποίον δεν σας μιλάω μόνο εγώ τώρα, αλλά ένας πιο φυσικός τρόπος ομιλίας, με τον οποίον σας μιλάω και σας ακούω, και μαζί προσπαθούμε να βρούμε κοινό έδαφος και νέες ιδέες. Επειδή τελικά, οι άνθρωποι με τους οποίους συνδεόμαστε καθορίζουν το ποιοι είμαστε. Και η επιθυμία μας να συνδεθούμε με έναν άλλον εγκέφαλο είναι κάτι πολύ βασικό που ξεκινάει σε πολύ μικρή ηλικία.
13:35
Επιτρέψτε μου να τελειώσω με ένα παράδειγμα από την δική μου ζωή, που νομίζω ότι είναι καλό παράδειγμα του πώς η σύνδεση με άλλους ανθρώπους πραγματικά θα καθορίσει το ποιοι είμαστε.
13:47
Αυτός είναι ο γιος μου ο Γιόναθαν σε πολύ μικρή ηλικία. Δείτε πώς έφτιαξε ένα φωνητικό παιχνίδι με τη σύζυγό μου, μόνο από την επιθυμία και την απλή ευχαρίστηση της σύνδεσης με ένα άλλο ανθρώπινο ον.
14:00
(Και οι δύο βγάζουν φωνές) (Γέλια)
14:16
Τώρα σκεφτείτε πώς η ικανότητα του γιού μου να συνδέεται με εμάς και άλλους ανθρώπους στη ζωή του πρόκειται να διαμορφώσει τον άνδρα που πρόκειται να γίνει. Και σκεφτείτε πώς εσείς μπορείτε να αλλάζετε σε καθημερινή βάση από τη διάδραση και τη σύνδεση με άλλους ανθρώπους στη ζωή σας.
14:33
Οπότε συνεχίστε να συνδέεστε με άλλους ανθρώπους. Συνεχίστε να μοιράζεστε τις ιδέες σας, επειδή το σύνολο όλων εμάς μαζί, συνδεδεμένων, είναι μεγαλύτερο από τα μέρη μας.
14:42
Σας ευχαριστώ.
Advertisment
