Συνέντευξη του ερμηνευτή Πάνου Παπαϊωάννου
στη Μάρη Γαργαλιάνου
Ο νέος, ταλαντούχος ερμηνευτής Πάνος Παπαϊωάννου μας συστήθηκε μαζί με το Χρυσόστομο Καραντωνίου και το Δημήτρη Παπαχαραλάμπους με τα «Μεροκάματα», ένα τραγούδι το οποίο κέρδισε το βραβείο κοινού στους Αγώνες Δημιουργίας Ελληνικού Τραγουδιού της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών και μαζί έκλεψε τις καρδιές μας.
Advertisment
Κάποια από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του, πέρα από το γεγονός πως πρόκειται για έναν καλλιτέχνη με κάπα κεφαλαίο, είναι το ήθος, η σεμνότητα και η ευθύτητα που απλόχερα χαρίζει σαν δώρα μέσα από τις τοποθετήσεις του. Έτσι είναι και σαν άνθρωπος, για όσους τον ξέρουν πιο καλά. Άνεμος και Γη, ή αλλιώς: Αυτό που βλέπεις, αυτό είναι. Μέσα στην άνοιξη, κυκλοφορεί ο νέος του δίσκος με τίτλο «Τα φώτα στην πλατεία», ενώ στις 12 και 19 Φεβρουαρίου τον απολαμβάνουμε στο Σταυρό του Νότου παρέα με τη Σαββέρια Μαργιολά και τον Απόστολο Βαλαρούτσο. Μέχρι τότε όμως, πάμε να δούμε όλα αυτά τα ιδιαίτερα που συζητήσαμε…
Από την όμορφη συμπρωτεύουσα και πόλη του έρωτα Θεσσαλονίκη, στο χάος της Αθήνας. Πάνε χρόνια από τότε που κατέβηκες, αναζητώντας την τύχη σου σα νέος μουσικός. Θεωρείς, δικαιώθηκες;
Καταρχάς δε συνάντησα κάποιο ιδιαίτερο «χάος». Η Αθήνα πάντα μου άρεσε σαν πόλη και σαν επιλογή να μείνω μόνιμα… Τα πρώτα χρόνια στην Αθήνα λοιπόν, ήταν δύσκολα. Στη Θεσσαλονίκη σκέψου πως άφησα πίσω μια κατάσταση που είχε «ωριμάσει» μπορώ να πω με μαγαζιά, με φίλους, με κόσμο. Όταν κατεβήκαμε με το Χρυσόστομο Καραντωνίου εδώ, συναντήσαμε πολλές δυσκολίες, μιας και όλα ήταν διαφορετικά. Είχαμε να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα, να βρούμε τον εαυτό μας στο καινούριο αυτό τοπίο, όμως η επιμονή μας, η πιο «νεανική μας τρέλα»- γιατί πάνε και δώδεκα χρόνια από τότε- απέδωσε καρπούς θα λέγαμε. Μη ξεχνάς και πως όταν κατεβήκαμε εδώ, ήμασταν στο όριο της απόλυτης φτώχειας, όχι πως είναι καλύτερες οι παρούσες καταστάσεις, αλλά… θα αντέξουμε! Τώρα λοιπόν αυτή η επιλογή όπως είπες, αρχίζει να δικαιώνεται, αλλά σε πιο ευρύ φάσμα. Έχουμε κάνει πολλούς και καλούς φίλους που είναι πολύ σημαντικό αυτό, ενώ καλλιτεχνικά με την επιμονή μας, την υπομονή μας καταφέραμε πιστεύω τώρα πια να βλέπουμε περισσότερο τα περιθώρια εξέλιξης, να βλέπουμε πως υπάρχει κάποιο «μέλλον»…
Παρέα πάντοτε με τους πιστούς συνοδοιπόρους και φίλους σου Χρυσόστομο Καραντωνίου και Δημήτρη Παπαχαραλάμπους, μας συστήθηκες με τα «Μεροκάματα», ένα κομμάτι το οποίο κέρδισε το βραβείο κοινού στους Αγώνες Δημιουργίας Ελληνικού Τραγουδιού της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών και αγαπήθηκε από την πρώτη κιόλας στιγμή στα ελληνικά ραδιόφωνα, τα οποία και το στήριξαν δεόντως. Στη χώρα της κρίσης που ονομάζεται Ελλάδα, τα «μεροκάματα» ζουν ακόμα;
Το τραγούδι, ή τα απτά μεροκάματα;! Το τραγούδι πλέον πέρασε στη σφαίρα του διαχρονικού και εξακολουθούμε ακόμα και τώρα να το ακούμε σε κάποια ραδιόφωνα, κάτι το οποίο με χαροποιεί ιδιαίτερα. Πριν απαντήσω, θα ήθελα να κάνω μια μικρή διευκρίνιση. Δε συστήθηκα. Συστηθήκαμε. Και οι τρεις! Εγώ βάζω πάνω απ’ όλα τους δημιουργούς και αν δεν ήταν τα παιδιά, δε θα ήμουν εγώ… Τώρα σε ότι αφορά τα μεροκάματα τα απτά, για ποια μεροκάματα μιλάμε; Είναι μια πολύ δύσκολη κατάσταση, είναι ένα βαθύ σκοτάδι αυτό που ζούμε. Και τώρα διαβάζω πάλι για νέα μέτρα… Δε γίνεται πιο κάτω να πάμε. Απλά δε γίνεται. Ξέρω πως ζω, όπως ζει κάθε Έλληνας. Αντιμετωπίζω σοβαρές οικονομικές δυσκολίες, όπως αντιμετωπίζεις κι εσύ και απέναντί μας η κυρία, πόσο μάλλον όταν η δουλειά που κάνω δεν είναι κάποια σταθερή εργασία. Μπορεί ένα μήνα να μη δουλέψω, μπορεί ένα μήνα να δουλέψω πολύ, είναι κάτι αβέβαιο… Υπομονή έχουμε, επιμονή έχουμε κι ακόμα έχουμε ελπίδα ότι ο κόσμος θα αλλάξει. Και αντοχές έχουμε… Αλλιώς δε θα ‘μασταν εδώ. Ωστόσο, κρίνω ότι αυτή η εποχή μας είναι η πιο σκοτεινή, αλλά όπως διάβασα πρόσφατα, μπορεί και το σκοτάδι ακόμα να είναι μια αρχή. Ίσως να ‘ναι και μια ευκαιρία να αλλάξουμε κάτι μέσα μας. Όχι ίσως, πρέπει να είναι μια ευκαιρία να αλλάξουμε κάτι μέσα μας! Άμα εσύ ο ίδιος όμως δεν προσπαθήσεις για μια ουσιαστική αλλαγή στον πυρήνα σου, όλα ίδια θα μείνουν.
Advertisment
Τα τραγούδια τα οποία ερμηνεύεις –ως επί το πλείστον- μοιάζουν να έχουν επηρεαστεί και μάλιστα αρκετά από τις άγριες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που όλοι βιώνουμε. Εσύ την κρίση, την έκανες Τέχνη, όπως και άλλοι συνάδελφοί σου… Είναι μήπως αλήθεια και γεγονός μεγάλο το ότι «Η Τέχνη ανθίζει σε καιρούς κρίσης»;
Συμφωνώ με αυτό, αλλά εγώ θα πω και κάτι άλλο. Οι εποχές δεν ήταν ποτέ μα ποτέ ιδιαίτερα καλές, ειδικά για ανθρώπους της Τέχνης που ίσως βλέπουν τα πράγματα με ένα διαφορετικό μάτι, ίσως πιο ευαίσθητο και σίγουρα όχι εμπορικό, σίγουρα όχι «της αρπαχτής» και της επιφάνειας… Θεωρώ ότι τα τραγούδια που γράφτηκαν πριν και κατά τη διάρκεια της χούντας για παράδειγμα είχαν μέσα κι έναν πόνο ψυχής, αλλά και μια αγωνία, μια θέληση να «αλλάξουν οι καιροί», μια ελπίδα. Τι σπουδαία τραγούδια έχουν γραφτεί… Ο Μάνος Λοΐζος, ή ο Μίκης Θοδωράκης γράφανε σε εποχές ρόδινες; Φτωχοί άνθρωποι ήτανε. Πάμε και πιο πίσω… Στα ρεμπέτικα της Κατοχής. Γραφτήκανε σε συνθήκες ιδανικές; Γραφτήκανε μέσα στην απόλυτη φτώχεια. Από ανθρώπους που ζούσανε έτσι και πεθάνανε και φτωχοί… Ο Βαμβακάρης, πέθανε φτωχός. Πήγαινε από ταβέρνα σε ταβέρνα για να βγάλει μεροκάματο κι έχει αφήσει πίσω του τη μεγαλύτερη κληρονομιά της Ελλάδας. Πάμε ακόμα πιο πίσω, πάμε στα τραγούδια της Σμύρνης. Γραφτήκανε σε συνθήκες ευάερες και ευήλιες; Καθόλου. Αυτά τα τραγούδια δε γράφτηκαν μόνο με πόνο ψυχής. Γραφτήκανε με θάνατο. Με αίμα, με οδύνη… Πώς αλλιώς να το περιγράψεις; Οπότε, τι να λέμε… Ποτέ οι εποχές δεν ήταν ιδανικές, ειδικά για τους καλλιτέχνες που αναζητούσανε ένα βάθος σε αυτό που κάνανε…
Πάμε σε κάτι τελείως διαφορετικό τώρα. Οι στιχουργοί εμπνέονται και γράφουν τραγούδια. Οι τραγουδιστές ερμηνεύουν. Οι συγγραφείς δημιουργούν νέες πραγματικότητες και οι ζωγράφοι απoτυπώνουν με χρώματα και σχέδια το ψυχισμό και το βαθύτερο είναι τους. Η δυναμική εξωτερίκευσης συναισθημάτων, είναι προνόμιο μόνο των καλλιτεχνών;
Όχι, σίγουρα όχι. Αυτό είναι προνόμιο του κάθε ανθρώπου, απλά πρέπει να το βρει και να το εκμεταλλευτεί, να το αξιοποιήσει. Δε θεωρώ πως μόνο εμείς είμαστε ευλογημένοι! Κάθε άνθρωπος έχει την ευαισθησία του, έχει την ανάγκη να εκφράσει τα βαθιά και αληθινά του συναισθήματα με οποιονδήποτε τρόπο. Ακόμα και μια μητέρα που θα φτιάξει στο παιδί της ένα φαγητό, θα εξωτερικεύσει έτσι την αγάπη της για παράδειγμα. Όσοι ασχολούνται με την Τέχνη, έχουν το μέσο να αποτυπώσουν αυτό που αισθάνονται και να μείνει. Δεν υπάρχει κάποια «μαγική συνταγή» για να βρεις αυτόν τον τρόπο εξωτερίκευσης, πρέπει μόνο να πιστεύεις στον εαυτό σου και να μην είσαι πνευματικά οκνηρός, διότι τότε δε μπορείς να κάνεις τίποτα. Δεν πρέπει να παραμένεις σε πνευματικό λήθαργο. Πρέπει να βρίσκεσαι πάντα σε μια δημιουργική εγρήγορση. Να μην «κοιμάσαι»… Ακόμα και ο κόσμος που κατεβαίνει κάτω σε πορείες, εξωτερικεύει μια ανάγκη, ένα «πιστεύω» του…
Μια φίλη κάποτε, μου χε πει ένα ωραίο «Κανείς δε χάνεται, ακόμα και στα δύσκολα. Όλοι κάπως κάποτε, βρίσκουν το δρόμο τους». Εσύ με ποιον τρόπο θεωρείς πως ένας άνθρωπος μπορεί να γίνει αυτό που είναι και εν τέλει να βρει ουσιαστικά το δικό του προσωπικό μονοπάτι της ζωής;
Θα πρέπει να κοιτάξεις πολύ βαθιά μέσα σου και να προσπαθήσεις να αποβάλλεις όποια κακιά συνήθεια του παρελθόντος σε εμπόδιζε να δεις τα πράγματα λίγο πιο καθαρά. Για να βρεις το δικό σου προσωπικό μονοπάτι της ζωής, θέλει βαθιά εσωτερική αναζήτηση. Θέλει ειλικρίνεια και ουσία με τον εαυτό σου, πρώτα για εσένα και μετά για το διπλανό σου, για το φίλο σου, τον άνθρωπό σου, την οικογένειά σου, για την κοινωνία. Έτσι μπορεί να ξεκινήσει μια αλλαγή όπως είπες, για να βρεις το δικό σου δρόμο. Επίσης, η συντροφικότητα είναι ένας τρόπος όπου σίγουρα μπορείς να ανακαλύψεις πολλά που σίγουρα προϋπήρχαν μέσα σου, αλλά εσύ δε γνώριζες την ύπαρξή τους. Πολλές φορές έχεις και την ανάγκη κάποιου να σου ανάψει το φιτίλι. Οπότε και η συντροφικότητα, παίζει σίγουρα το ρόλο της… Το βλέπεις και στη φύση αυτό. Δε θα δεις ποτέ ένα γλάρο μόνο του. Αν δεν το δεις σε κοπάδι, θα το δεις να κυνηγιέται με το ταίρι του. Αρκεί να είσαι ένας καλός παρατηρητής που λέει και ο φίλος μας ο Osho. Ένας καλός παρατηρητής και του ίδιου σου του εαυτού και ταυτόχρονα των πάντων γύρω σου. Βοηθάει πάντοτε επίσης να ξέρεις πως όλα είναι μεταβλητά. Τα πάντα!
Αν λέγαμε ότι έχεις επηρεαστεί από μια μεγάλη προσωπικότητα στη ζωή σου, αυτή θα ήταν ο Osho τελικά;
Ο Osho θεωρώ ότι ήταν ένα δώρο στην ανθρωπότητα. Μακάρι ο κόσμος να ακολουθεί αυτά τα «όμορφα» που λέει, τα οποία δεν είναι καθόλου δογματικά. Και αυτό είναι ένα από τα προτερήματα του Osho. Στο σπίτι μου, έχω όλα του τα βιβλία- θησαυρούς. Κάθε βράδυ λίγο πριν κοιμηθώ απολαμβάνω να τον διαβάζω… Εμένα με βοήθησε πολύ ως προς την παρατήρηση του εαυτού μου, των πάντων τριγύρω, της βαθιάς εσωτερικής πηγής μου. Δε γίνεται ξέρεις να αποβάλλεις εντελώς τα αρνητικά σου, μπορείς όμως να τα βάλεις λίγο στην άκρη, κάνοντας χώρο για άλλα πράγματα, νέα.
«Κάποτε θα μου πεις τα πάντα είναι αστεία κι αν εδώ κάτω έχει αρχίσει να νυχτώνει, κάπου μακριά σκέψου πως πάλι ξημερώνει» ερμηνεύεις τόσο αισθαντικά στο ολοκαίνουριο κομμάτι σας «Τα φώτα στην πλατεία». Ο συγκεκριμένος στίχος, βγάζει μέσα στη θλίψη του έναν πηγαίο τόνο αισιοδοξίας… Μήπως τελικά τα πάντα σε αυτή τη ζωή είναι όντως αστεία; Μήπως πιθανότατα δίνουμε περισσότερη βάση στα πράγματα απ’ όσο χρειάζεται;
Σίγουρα! Και αυτό είναι και το πρόβλημα μας. Σε ό,τι αφορά το στίχο, ο Δημήτρης αφενός πάντα χρησιμοποιεί αυτές τις «αντιθέσεις» και σε οδηγεί από το σκοτεινό στο πιο φωτεινό και αυτές οι αντιφάσεις προσωπικά μου αρέσουν πολύ. Είναι στίχος που με χαρακτηρίζει, με εκφράζει, γιατί ακριβώς αυτό είναι το συναίσθημα. Είναι σα να σου λέει «Κοίταξε, τίποτα δε μπορεί να υπάρξει χωρίς το αντίθετό του». Δε μπορεί να υπάρξει η μέρα χωρίς τη νύχτα, άσπρο χωρίς μαύρο, ζωή χωρίς θάνατο. Το καθετί θέλει το αντίθετό του για να μπορέσει να επιβιώσει. Και η Γη ακόμα έχει το βόρειο και το νότιο πόλο. Γίνεται αλλιώς; Από τη μελαγχολία λοιπόν και τη θλίψη του κομματιού αντίστοιχα, πάμε στη χαρά, στην ευτυχία, στη ζωή. Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο πιστεύω ότι το τραγούδι , θα το αισθανθούν οι καρδιές του κόσμου…
Τέλος, θα ήθελα να μοιραστείς μαζί μου τρεις αξίες όπου με βάση την καθαρά προσωπική σου εμπειρία, οφείλει ένας άνθρωπος να πορεύεται με αυτές στη ζωή του.
Θα σου απαντήσω, αλλά αντιστρέφοντας λίγο την ερώτηση. Θα σου πω λοιπόν αρχικά ότι δε μ’ αρέσει η κακογουστιά. Βλέπω πολύ ασχήμια γύρω, όχι μόνο σε οπτικό επίπεδο, αλλά κυρίως σε πνευματικό. Υπάρχει σε ορισμένους ανθρώπους ένα επίπεδο λίγο πιο κάτω από το απόλυτο τίποτα ρε παιδί μου. Ώρες ώρες δηλαδή αισθάνομαι ότι πραγματικά, όλοι εμείς που θέλουμε να εκφράσουμε κάποια πράγματα λίγο πιο αληθινά, πιο ειλικρινή να το πω, είμαστε σα μια μειονότητα. Στο νούμερο δύο, η έλλειψη παιδείας. Αυτό με ενοχλεί πάρα πολύ και αυτό φαίνεται πάρα πολύ και κοινωνικά και πολιτικά. Μου προκαλεί θλίψη να ξέρω ότι στους δέκα ανθρώπους για παράδειγμα, οι τρεις ψηφίζουν Χρυσή Αυγή. Μου είναι αδιανόητο. Αυτό είναι έλλειψη παιδείας, φόβος… Ένα βαθύ και σκοτεινό πράμα. Επίσης, το θράσος… Βλέπω θράσος και πολύ εγωισμό. Όλοι θέλουμε κάτι να δείχνουμε διαρκώς, να προβαλλόμαστε και στο τέλος, να αποδείξουμε τι; Έχει χαθεί το μέτρο σεμνότητας. Πρέπει να καταλάβουμε επιτέλους λίγο, ότι δεν είμαστε και το κέντρο του κόσμου. Λίγο μέτρο χρειάζεται… Να πατάμε στη γη. Τώρα σε ότι αφορά τις αξίες, θα ξεκινήσω με το μεγάλο «Α». Αγάπη. Χωρίς αυτό, όλα είναι ένα τίποτα. Αν εσύ ο ίδιος δε νιώσεις την καρδιά σου και τα σπλάχνα σου να δονούνται από αγάπη ουσιαστική, δεν κάνεις τίποτα, δε ξεκινάς τη μέρα σου, δε σηκώνεσαι απ’ το κρεβάτι… Η Ηθική, σπουδαίο προτέρημα και σίγουρα η παιδεία, η καλαισθησία. Είναι σημαντικό να προάγεις το όμορφο σε κάθε σου πράξη. Να παρουσιάζεις την ομορφιά. Βέβαια, όλα αυτά συνοδεύονται και από άλλες αξίες…
