«Ένα από τα συμπτώματα ότι πλησιάζει κανείς κοντά στον νευρικό κλονισμό είναι η πεποίθησή του ότι το έργο του είναι τρομερά σημαντικό». – Bertrand Russell
Όταν ο βασιλέας των Περσών Ξέρξης διέσχιζε τον Ελλήσποντο κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του εναντίον των Ελλήνων, τα νερά ανέβηκαν και κατέστρεψαν τις γέφυρες που οι μηχανικοί του έχτιζαν επί μέρες. Τότε ο Ξέρξης διέταξε να πετάξουν στη θάλασσα αλυσίδες για να τη δέσουν, να τη μαστιγώσουν και να τη σημαδέψουν με καυτό σίδερο επειδή δεν υπάκουσε στις διαταγές του. Την ώρα που οι άντρες του εκτελούσαν την τιμωρία, έπρεπε να λένε: “Αλμυρό και πικρό ρεύμα εσύ, ο αφέντης σου σου επιβάλλει αυτή την τιμωρία επειδή τον έβλαψες, εκείνον που ποτέ δεν έβλαψε εσένα”. Α, επίσης αποκεφάλισε τους μηχανικούς που είχαν κατασκευάσει τις γέφυρες.
Advertisment
Ο μεγάλος ιστορικός Ηρόδοτος αποκάλεσε την όλη επίδειξη “αλαζονική”, χαρακτηρισμός που είναι μάλλον υποτονικός σε σχέση με την πραγματικότητα. Οι λέξεις “παράλογη” και “παραληρηματική” είναι σίγουρα πιο ταιριαστές. Λίγο πριν το συγκεκριμένο περιστατικό, ο Ξέρξης απηύθυνε μια γραπτή επιστολή σε ένα γειτονικό όρος στο οποίο έπρεπε να φτιάξει μια δίοδο. “Μπορεί να είσαι ψηλό και υπερήφανο”, έγραφε, “αλλά μην τολμήσεις να μου δημιουργήσεις προβλήματα. Αλλιώς θα σε ρίξω στη θάλασσα”. Πόσο αστείο είναι όλο αυτό; Κυρίως όμως πόσο αρρωστημένο;
Οι παραληρηματικές απειλές του Ξέρξη δυστυχώς δεν αποτελούν μια μεμονωμένη περίπτωση στην ιστορία. Μαζί με την επιτυχία, κυρίως όταν αυτή συνδέεται με εξουσία και ισχύ, εμφανίζονται και μερικές από τις μεγαλύτερες και πιο επικίνδυνες αυταπάτες: η αντίληψη ότι δικαιούσαι να έχεις προνομιακή μεταχείριση, η ανάγκη σου για απόλυτο έλεγχο και η παράνοια.
Ας ελπίσουμε ότι δεν θα παραφρονήσουμε σε τέτοιο βαθμό ώστε να αρχίσουμε να δίνουμε ανθρώπινη υπόσταση και να επιβάλλουμε αντίποινα σε άψυχα αντικείμενα. Αυτή είναι η απόλυτη, αναγνωρίσιμη τρέλα και ευτυχώς σπάνια. Το πιθανότερο και πιο συχνό είναι ότι αρχίζουμε να υπερεκτιμούμε την ίδια μας τη δύναμη. Τότε χάνουμε την προοπτική των πραγμάτων. Και στο τέλος μπορεί να καταλήξουμε ένα τερατώδες ανέκδοτο, σαν τον Ξέρξη.
Advertisment
“Το ισχυρότερο δηλητήριο που έχουμε γνωρίσει”, έγραψε ο ποιητής Ουίλιαμ Μπλέικ, “προερχόταν από το δάφνινο στέμμα του Καίσαρα”. Η επιτυχία μας κάνει μάγια. Το πρόβλημα βρίσκεται στο μονοπάτι που μας οδήγησε εξαρχής στην επιτυχία. Ό,τι καταφέραμε συχνά χρειάστηκε πράξεις ωμής ισχύος και μεγάλη δύναμη θέλησης. Τόσο η επιχειρηματικότητα όσο και η τέχνη απαιτούν τη δημιουργία μιας οντότητας εκεί όπου πριν δεν υπήρχε τίποτα.
Πλούτος σημαίνει να νικάς την αγορά και τις πιθανότητες. Οι πρωταθλητές αποδεικνύουν τη σωματική τους ανωτερότητα έναντι των αντιπάλων τους. Η επιτυχία σημαίνει ότι αγνοήσαμε τις αμφιβολίες και τις επιφυλάξεις των ανθρώπων γύρω μας. Σημαίνει ότι απορρίψαμε την απόρριψη. Σημαίνει ότι ρισκάραμε.
Θα μπορούσαμε να εγκαταλείψουμε ανά πάσα στιγμή, αλλά φτάσαμε ως εδώ ακριβώς επειδή δεν το κάναμε. Η επιμονή και το κουράγιο μπροστά σε γελοίες αντιξοότητες αποτελούν εν μέρει παράλογα χαρακτηριστικά – σε κάποιες περιπτώσεις, πραγματικά παράλογα. Όταν όμως το πράγμα λειτουργήσει, οι τάσεις αυτές μοιάζουν να παίρνουν το αίμα τους πίσω. Και γιατί όχι άλλωστε;
Είναι ανθρώπινο να σκεφτούμε, εφόσον συνέβη ήδη μια φορά (μια και ο κόσμος έχει αλλάξει λίγο ή πολύ), ότι τώρα κρατάμε στα χέρια μας μια μαγική δύναμη. Είμαστε εδώ επειδή είμαστε σημαντικότεροι, δυνατότεροι, εξυπνότεροι. Ότι δημιουργούμε την πραγματικότητα στην οποία ζούμε.
Λίγο πριν καταστρέψει την εταιρεία του αξίας κάποιων δισεκατομμυρίων δολαρίων, ο Ty Warner, δημιουργός των Beanie Babies, αγνόησε τις επιφυλάξεις ενός από τους υπαλλήλους του και καυχήθηκε: “Θα μπορούσα να βάλω την καρδιά του σήματος της εταιρείας σε κοπριά, και πάλι θα την αγόραζαν!” Έκανε λάθος. Η εταιρεία καταστράφηκε και ο ίδιος γλίτωσε παρά τρίχα τη φυλακή.
Δεν έχει σημασία αν είστε δισεκατομμυριούχος, εκατομμυριούχος ή ένας νεαρός που έτυχε να “χωθεί” νωρίς σε μια καλή δουλειά. Η πλήρης και απόλυτη έννοια της βεβαιότητας που σας έφερε μέχρι εδώ μπορεί να γίνει τροχοπέδη αν δεν είστε προσεκτικοί. Οι απαιτήσεις και τα όνειρα που είχατε για μια καλύτερη ζωή; Η φιλοδοξία που τροφοδοτούσε τις προσπάθειές σας; Αυτά στην αρχή αποτελούν ειλικρινή κίνητρα, αλλά αν παραμείνουν ανεξέλεγκτα, μετατρέπονται σε ύβρη, με την αρχαιοελληνική σημασία του όρου και θεωρούνται κεκτημένα δικαιώματα. Το ίδιο ισχύει για την παρόρμηση να αναλάβετε τα ηνία, αφού έχετε πλέον εθιστεί στον έλεγχο.
Νιώθετε την ανάγκη να αποδείξετε ότι όλοι όσοι σας αμφισβητούν έχουν άδικο; Μόλις καλωσορίσατε τις απαρχές της παράνοιας στη ζωή σας.
Το Εγώ είναι ο εχθρός Ryan Holiday Εκδόσεις Πεδίο
