Κάθε μέρα μας λένε ψέματα από 10 έως 200 φορές και τα στοιχεία για να εντοπίσουμε αυτά τα ψέματα μπορεί να μην γίνονται αισθητά και αντιληπτά. Η Πάμελα Μάγιερ, συγγραφέας του “Εντοπίζοντας ένα ψέμα”, δείχνει τους τρόπους και τις μεθόδους που χρησιμοποιούν όσοι έχουν εκπαιδευτεί να αναγνωρίζουν την εξαπάτηση – και υποστηρίζει ότι η ειλικρίνεια είναι μια αξία που αξίζει να τη διατηρούμε.
Advertisment
Διαβάστε ολόκληρη την ομιλία
00:12
Εντάξει, δεν θέλω να τρομάξω κανέναν εδώ μέσα αλλά μόλις πρόσεξα πως το άτομο στα δεξιά σας είναι ψεύτης. (Γέλια) Επίσης, το άτομο στα αριστερά σας είναι ψεύτης. Και το άτομο που κάθεται στη θέση σας είναι ψεύτης. Είμαστε όλοι ψεύτες. Αυτό που πρόκειται να κάνω σήμερα είναι να σας δείξω τι λέει η έρευνα σχετικά με το γιατί είμαστε όλοι ψεύτες, πώς μπορείτε να εντοπίσετε ένα ψέμα και γιατί ενδεχομένως να θέλετε να πάτε λίγο παραπέρα από τον εντοπισμό του ψέματος στην αναζήτηση της αλήθειας και τελικά στη δημιουργία εμπιστοσύνης.
00:46
Και μιας και μιλάμε για εμπιστοσύνη, από τότε που έγραψα το βιβλίο “Εντοπίζοντας ένα ψέμα”, κανένας δεν θέλει να με συναντήσει από κοντά πια, όχι, όχι, όχι, όχι. Λένε, “Δεν πειράζει θα σου στείλουμε ημέιλ”. (Γέλια) Ούτε ένα ραντεβού για καφέ στα Στάρμπακς δεν μπορώ να κλείσω. Ο άντρας μου λέει, “Αγάπη μου, εξαπάτηση; Καλύτερα να έγραφες για μαγειρική. Τι θα’ λεγες για γαλλική μαγειρική;”.
01:09
Έτσι, αυτό που πρόκειται να κάνω πριν ξεκινήσω είναι να ξεκαθαρίσω το σκοπό μου, ο οποίος δεν είναι να σας μάθω ένα παιχνίδι για να πείτε “Σ’ έπιασα”. Αυτοί που εντοπίζουν το ψέμα δεν κάνουν σαν τα παιδάκια που ψάχνουν το κάθε τι, τα παιδιά στο βάθος του δωματίου που φωνάζουν, “Σ’ έπιασα! Σ’ έπιασα! Το φρύδι σου σηκώθηκε. Το ρουθούνι σου κουνήθηκε. Βλέπω το “Πες μου Ψέματα” στην τηλεόραση. Το ξέρω ότι λες ψέματα”. Όχι, αυτοί που εντοπίζουν τα ψέματα είναι οπλισμένοι με επιστημονική γνώση για τον εντοπισμό της εξαπάτησης. Τη χρησιμοποιούν για να φτάσουν στην αλήθεια και κάνουν ό,τι και οι ώριμοι ηγέτες κάθε μέρα. Κάνουν δύσκολες συζητήσεις με δύσκολους ανθρώπους, μερικές φορές σε πολύ δύσκολες εποχές. Και παίρνουν αυτό το μονοπάτι έχοντας αποδεχτεί μια βασική πρόταση, που είναι η εξής: το ψέμα είναι μια πράξη συνεργασίας. Για σκεφτείτε το, ένα ψέμα δεν έχει καμία δύναμη όταν απλά ειπωθεί. Η δύναμη του αναδύεται όταν κάποιος άλλος συμφωνήσει να το πιστέψει.
01:58
Ξέρω ότι μπορεί να ακούγεται άδικο αλλά εάν κάποια στιγμή σας είπαν ψέματα, είναι επειδή συμφωνήσατε να σας πουν ψέματα. Η πρώτη αλήθεια σχετικά με το ψέμα: το ψέμα είναι πράξη συνεργασίας. Βέβαια, δεν είναι όλα τα ψέματα επιβλαβή. Μερικές φορές ηθελημένα συμμετέχουμε στην εξαπάτηση χάριν της κοινωνικής αξιοπρέπειας, ίσως για να κρατήσουμε ένα μυστικό που πρέπει να κρατηθεί κρυφό. Λέμε, “Ωραίο τραγούδι”. “Γλυκιά μου, όχι δε σε παχαίνει αυτό.” Ή, το αγαπημένο των “κομπιουτεράδων”, “Ξέρεις, μόλις “ψάρεψα” το ημέιλ σου από το φάκελο με τα ανεπιθύμητα μηνύματα. Πόσο λυπάμαι.”
02:33
Αλλά υπάρχουν και φορές που δεν είμαστε πρόθυμοι να συμμετέχουμε στην εξαπάτηση. Και αυτό μπορεί να έχει δραματικό κόστος για εμάς. Πέρυσι, χάθηκαν 997 δισεκατομμύρια δολάρια από επιχειρηματικές απάτες μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Κάτι λιγότερο από ένα τρισεκατομμύριο δολάρια. 7% των εσόδων. Η εξαπάτηση μπορεί να κοστίσει δισεκατομμύρια. Σκεφτείτε την Ένρον, τον Μάντοφ, την κρίση των στεγαστικών δανείων. Ή στην περίπτωση των διπλών πρακτόρων και των προδοτών, όπως ο Ρόμπερτ Χάνσεν ή ο Όλντριτς Έιμς, τα ψέματα μπορούν να προδώσουν την πατρίδα μας, να διακινδυνεύσουν την ασφάλεια μας, να υποσκάψουν τη δημοκρατία, να προκαλέσουν το θάνατο αυτών που μας υπερασπίζονται.
03:08
Η εξαπάτηση είναι πραγματικά σοβαρή υπόθεση. Αυτός ο απατεώνας ο Χένρι Ομπερλάντερ, ήταν τόσο καλός απατεώνας λένε οι βρετανικές αρχές, που θα μπορούσε να είχε θέσει σε κίνδυνο ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα του Δυτικού Κόσμου. Και δεν τον βρίσκεις αυτόν τον τύπο ούτε στο Google, ούτε πουθενά. Κάποτε του πήραν συνέντευξη και είπε το εξής. Είπε, “Κοιτάξτε, έχω έναν κανόνα.” Και ο κανόνας του Χένρι ήταν, “Κοιτάξτε, όλοι είναι πρόθυμοι να σου δώσουν κάτι. Είναι έτοιμοι να σου δώσουν κάτι ως αντάλλαγμα για αυτό που ποθούν.” Και αυτή είναι η ουσία. Εάν δεν θέλεις να σε εξαπατήσουν, πρέπει να ξέρεις, τι είναι αυτό που ποθείς. Και όλοι κατά κάποιον τρόπο δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε. Ευχόμαστε να ήμασταν καλύτεροι σύζυγοι, καλύτερες σύζυγοι, εξυπνότεροι, δυνατότεροι, πιο ψηλοί, πιο πλούσιοι — και η λίστα συνεχίζεται. Το ψέμα είναι μια απόπειρα να γεφυρώσουμε το χάσμα, να συνδέσουμε τις ευχές με τις φαντασιώσεις μας για το ποιοι ευχόμαστε να ήμασταν, πώς ευχόμαστε να ήμασταν, με αυτό που είμαστε πραγματικά. Και είμαστε όντως πολύ πρόθυμοι να γεμίσουμε τα κενά στη ζωή μας με ψέματα.
04:06
Μια οποιαδήποτε μέρα, οι έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να σας πουν ψέματα από 10 έως 200 φορές. Σύμφωνοι, πολλά από αυτά είναι αθώα ψέματα. Αλλά μια άλλη έρευνα έδειξε ότι οι άγνωστοι ψεύδονταν τρεις φορές μέσα στα πρώτα 10 λεπτά της γνωριμίας τους. (Γέλια) Όταν ακούμε αυτά τα στοιχεία για πρώτη φορά, αντιδρούμε. Δεν μπορούμε να πιστέψουμε πόσο διαδεδομένο είναι το ψέμα. Είμαστε ουσιαστικά κατά του ψέματος. Αλλά αν κοιτάξετε πιο προσεκτικά, η κατάσταση περιπλέκεται. Λέμε περισσότερα ψέματα σε ξένους παρά στους συναδέλφους μας. Οι εξωστρεφείς λένε περισσότερα ψέματα από τους εσωστρεφείς. Οι άντρες λένε ψέματα για τον εαυτό τους οχτώ φορές περισσότερο από τους άλλους ανθρώπους. Οι γυναίκες λένε ψέματα περισσότερο για να προστατέψουν άλλους ανθρώπους. Εάν είστε ένα μέσο παντρεμένο ζευγάρι, θα πείτε ψέματα στο/στη σύζυγο σας σε μία από τις δέκα συνομιλίες σας. Τώρα μπορεί να σκεφτείτε ότι αυτό είναι κακό. Εάν δεν είστε παντρεμένοι, ο αριθμός μειώνεται στις τρεις.
04:59
Το ψέμα είναι περίπλοκο. Υφαίνεται γύρω από την καθημερινή και την επαγγελματική μας ζωή. Είμαστε πολύ αμφίθυμοι απέναντι στην αλήθεια. Την αναλύουμε με βάση τις ανάγκες μας, μερικές φορές για πολύ καλούς λόγους, άλλες φορές απλά επειδή δεν καταλαβαίνουμε τα κενά στη ζωή μας. Αυτή είναι η δεύτερη αλήθεια για το ψέμα. Είμαστε ενάντια στο ψέμα αλλά το συγκαλύπτουμε με τρόπους που η κοινωνία μας εγκρίνει επί ολόκληρους αιώνες. Είναι κάτι τόσο παλιό όσο και η αναπνοή. Είναι μέρος του πολιτισμού μας, είναι μέρος της ιστορίας μας. Σκεφτείτε τον Δάντη, τον Σέξπιρ, τη Βίβλο, τη Νιουζ οβ δε Γουόρλντ.
05:33
(Γέλια)
05:35
Το ψέμα έχει εξελικτική αξία για εμάς ως είδος. Οι ερευνητές ξέρουν εδώ και καιρό ότι όσο πιο έξυπνο το είδος, όσο μεγαλύτερος ο νεοφλοιός, τόσο περισσότερες οι πιθανότητες να εξαπατά. Μπορεί να θυμάστε την Κόκο. Θυμάται κανείς την Κόκο το γορίλα που έμαθε νοηματική; Στην Κόκο έμαθαν να επικοινωνεί μέσω της νοηματικής. Να η Κόκο με το γατάκι της. Είναι το μικρό, χαριτωμένο, μαλλιαρό της γατάκι. Η Κόκο κάποτε κατηγόρησε το γατάκι της ότι ξήλωσε τον νεροχύτη από τον τοίχο. (Γέλια) Είμαστε “σχεδιασμένοι” να ηγούμαστε στην ομάδα μας. Αυτό ξεκινάει πολύ, πολύ νωρίς. Πόσο νωρίς; Λοιπόν, τα μωρά θα κλάψουν ψεύτικα, θα σταματήσουν να δουν ποιος έρχεται και μετά θα συνεχίσουν να κλαίνε. Τα μωρά ενός έτους μαθαίνουν να κρύβονται. (Γέλια) Τα δίχρονα μπλοφάρουν. Τα πεντάχρονα λένε ψέματα στα ίσια. Σε χειρίζονται με την κολακεία. Τα εννιάχρονα, αριστοτέχνες στη συγκάλυψη. Με το που θα μπεις στο πανεπιστήμιο, θα λες ψέματα στη μαμά σου σε μία στις πέντε συζητήσεις. Με το που μπαίνουμε στον κόσμο της εργασίας και βγάζουμε το ψωμί μας, μπαίνουμε σε έναν κόσμο που είναι φορτωμένος με ανεπιθύμητους, ψεύτικους ψηφιακούς φίλους, μεροληπτικά μέσα ενημέρωσης, ιδιοφυείς κλέφτες ταυτότητας, συστήματα πυραμίδας, μια επιδημία εξαπάτησης — με λίγα λόγια, αυτό που ένας συγγραφέας ονομάζει μια κοινωνία μετα-αλήθειας. Τα πράγματα είναι πολύ συγκεχυμένα εδώ και πολύ καιρό.
07:00
Τι κάνει κανείς; Υπάρχουν βήματα που μπορούμε να ακολουθήσουμε για να βρούμε το δρόμο μας μέσα στο τέλμα. Οι εκπαιδευμένοι να εντοπίζουν το ψέμα φτάνουν στην αλήθεια 90 στις 100 φορές. Εμείς οι υπόλοιποι, είμαστε μόνο 54% ακριβείς. Γιατί είναι τόσο εύκολο να μάθουμε; Υπάρχουν καλοί ψεύτες και υπάρχουν και κακοί ψεύτες. Δεν υπάρχουν αυθεντικοί ψεύτες. Όλοι κάνουμε τα ίδια λάθη. Όλοι χρησιμοποιούμε τις ίδιες τεχνικές. Έτσι αυτό που πρόκειται να κάνω είναι να σας δείξω δύο τρόπους εξαπάτησης. Και μετά θα κοιτάξουμε τα καίρια σημεία και θα δούμε αν μπορούμε να τα βρούμε μόνοι μας. Θα ξεκινήσουμε με τον λόγο.
07:30
(Βίντεο) Μπιλ Κλίντον: Θέλω να με ακούσετε. Θα το ξαναπώ. Δεν είχα σεξουαλικές σχέσεις με εκείνη τη γυναίκα, τη δεσποινίδα Λουίνσκι. Ποτέ δεν είπα σε κανένα να πει ψέματα, ούτε μία φορά, ποτέ. Και αυτοί οι ισχυρισμοί είναι ψευδείς. Και πρέπει να επιστρέψω στο έργο μου για τον αμερικανικό λαό. Σας ευχαριστώ.
07:55
Πάμελα Μάγιερ: Εντάξει, ποια είναι τα σημάδια; Λοιπόν πρώτα ακούσαμε αυτό που είναι γνωστό ως μη δεσμευτική άρνηση. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που επιμένουν υπερβολικά στην άρνηση τους καταφεύγουν σε επίσημη αντί για ανεπίσημη γλώσσα. Ακούσαμε επίσης γλώσσα αποστασιοποίησης: “εκείνη τη γυναίκα”. Ξέρουμε πως οι ψεύτες ασυνείδητα θα αποστασιοποιηθούν από το θέμα τους χρησιμοποιώντας τη γλώσσα ως εργαλείο. Τώρα εάν ο Μπιλ Κλίντον είχε πει, “Λοιπόν, για να σας πω την αλήθεια…” ή το αγαπημένο του Νίξον, “Με κάθε ειλικρίνεια…” θα προδιδόταν αμέσως επειδή όποιος ξέρει να εντοπίζει το ψέμα γνωρίζει ότι η χρήση της γλώσσας με αυτόν τον τρόπο, ενισχύει την απόδειξη ότι το το άτομο ψεύδεται. Τώρα εάν είχε επαναλάβει ολόκληρη την ερώτηση, ή εάν είχε εμπλουτίσει την περιγραφή του με λίγες παραπάνω λεπτομέρειες — και χαιρόμαστε όλοι που δεν το έκανε αυτό — θα είχε αμφισβητηθεί περισσότερο. Ο Φρόιντ είχε δίκιο. Ο Φρόιντ είπε, κοιτάξτε, υπάρχουν πολλά περισσότερα από τον λόγο: “Κανένας θνητός δεν μπορεί να κρατήσει μυστικό. Αν τα χείλη του είναι βουβά, μιλάει με τα ακροδάχτυλα του”. Και το κάνουμε όλοι άσχετα με την δύναμη που έχουμε. Όλοι μιλάμε με τα ακροδάχτυλα μας. Θα σας δείξω τον Ντομινίκ Στρος Καν με τον Ομπάμα ο οποίος μιλάει με τα ακροδάχτυλα του.
09:05
(Γέλια)
09:08
Τώρα αυτό μας οδηγεί στο επόμενο μοτίβο, το οποίο είναι η γλώσσα του σώματος. Με την γλώσσα του σώματος, να τι πρέπει να κάνετε. Πραγματικά πρέπει να πετάξετε τις υποψίες σας έξω από την πόρτα. Αφήστε την επιστήμη να απαλύνει τη γνώση σας λιγάκι. Επειδή πιστεύουμε πως οι ψεύτες κάνουν νευρικές κινήσεις όλη την ώρα. Ξέρετε κάτι όμως, παγώνουν το πάνω μέρος του κορμού τους όταν λένε ψέματα. Πιστεύουμε πως οι ψεύτες δεν κοιτάζουν στα μάτια. Ξέρετε κάτι όμως, σε κοιτάνε στα μάτια παραπάνω από το κανονικό για να καταρρίψουν αυτόν το μύθο. Νομίζουμε πως η ζεστασιά και τα χαμόγελα σημαίνουν εντιμότητα, ειλικρίνεια. Αλλά κάποιος εκπαιδευμένος να διακρίνει τα ψέματα μπορεί να εντοπίσει ένα ψεύτικο χαμόγελο από ένα μίλι μακριά. Μπορείτε όλοι να εντοπίσετε το ψεύτικο χαμόγελο εδώ; Μπορείς συνειδητά να συσπάσεις τους μύες στα μάγουλα σου. Αλλά το αληθινό χαμόγελο βρίσκεται στα μάτια, στο “πόδι της χήνας” στα μάτια. Δεν μπορούμε να το κινήσουμε συνειδητά, ειδικά αν το έχουμε παρακάνει με το Μπότοξ. Μην το παρακάνετε με το Μπότοξ, κανείς δεν θα πιστεύει ότι είστε ειλικρινείς.
10:02
Τώρα θα κοιτάξουμε τα καίρια σημεία. Μπορείτε να πείτε τι γίνεται σε μια συζήτηση; Μπορείτε να ξεκινήσετε να εντοπίζετε τα καίρια σημεία για να βρίσκετε τις ασυμφωνίες ανάμεσα στα λόγια και τις πράξεις κάποιου; Ξέρω πως φαίνεται εντελώς προφανές αλλά όταν κάνεις μια συζήτηση με κάποιον τον οποίο υποψιάζεσαι ότι σε εξαπατά, η στάση του είναι μακράν η πιο παραμελημένη αλλά εντυπωσιακή ένδειξη.
10:23
Ένα ειλικρινές άτομο θα είναι συνεργάσιμο. Θα δείξει ότι είναι δίπλα σου. Θα είναι ενθουσιώδες. Θα είναι πρόθυμο και θα σε βοηθήσει να φτάσεις στην αλήθεια. Θα είναι πρόθυμο να κατεβάσει ιδέες, να ονοματίσει υπόπτους, να δώσει λεπτομέρειες. Θα πει, “Α, ίσως να ήταν αυτοί στη μισθοδοσία που πλαστογράφησαν τις επιταγές”. Θα γίνει έξαλλο αν αισθανθεί ότι κατηγορείται άδικα καθ’ όλη τη διάρκεια της συνομιλίας, όχι απλώς κατά διαστήματα. Θα είναι έξαλλο σε όλη τη διάρκεια της συνέντευξης. Και αν ρωτήσετε κάποιον ειλικρινή τι πρέπει να γίνει με αυτόν που πλαστογράφησε τις επιταγές, ένα ειλικρινές άτομο είναι περισσότερο πιθανό να προτείνει αυστηρή και όχι επιεική τιμωρία.
11:00
Τώρα ας υποθέσουμε πως κάνετε αυτήν την ίδια συζήτηση με κάποιον που εξαπατά. Αυτό το άτομο ίσως να είναι αποτραβηγμένο, να χαμηλώνει το βλέμμα, να χαμηλώνει τη φωνή του, να κάνει παύσεις, να είναι κάπως νευρικό. Ρωτήστε κάποιον που εξαπατά να σας πει την ιστορία του, θα τη διηγηθεί με πάρα πολλές λεπτομέρειες σε άσχετα σημεία. Και θα την πει με αυστηρή χρονολογική σειρά. Και ο εκπαιδευμένος ανακριτής με πολύ λεπτούς χειρισμούς κατά τη διάρκεια πολλών ωρών, θα ζητήσει από το συγκεκριμένο πρόσωπο να ξεκινήσει την ιστορία από το τέλος και θα παρακολουθεί αν νιώθει αμηχανία, και θα εντοπίζει τις ερωτήσεις που το κάνουν να λέει τα περισσότερα ψέματα. Γιατί το κάνουν αυτό; Λοιπόν όλοι κάνουμε το ίδιο. Προβάρουμε τα λόγια μας αλλά σπάνια τις χειρονομίες μας. Λέμε “ναι” και κουνάμε το κεφάλι μας σαν να λέμε “όχι”. Λέμε πολύ πειστικές ιστορίες και ανασηκώνουμε ελαφρά τους ώμους. Διαπράττουμε τρομερά εγκλήματα και χαμογελάμε με τη χαρά ότι τη γλιτώνουμε. Αυτό το χαμόγελο είναι γνωστό στη δουλειά μας ως “χαρά της εξαπάτησης”.
11:55
Και θα το δούμε σε αρκετά βίντεο καθώς προχωράμε αλλά θα ξεκινήσουμε — για όσους από εσάς δεν τον γνωρίζουν, με τον υποψήφιο για την προεδρία Τζον Έντουαρντς ο οποίος σόκαρε την Αμερική επειδή είχε ένα παιδί εκτός γάμου. Θα τον δούμε να μιλάει για το αν θα κάνει το τεστ πατρότητας. Δείτε εάν μπορείτε να τον παρατηρήσετε να λέει “ναι” ενώ κουνάει το κεφάλι του σαν “όχι”, ανασηκώνοντας ελαφρά τους ώμους σαν να αμφιβάλλει.
12:15
(Βίντεο) Τζον Έντουαρντς: Ευχαρίστως να κάνω το τεστ. Ξέρω ότι δεν είναι δυνατόν το παιδί να είναι δικό μου εξαιτίας της χρονικής στιγμής των γεγονότων. Έτσι ξέρω ότι δεν είναι δυνατόν. Ευχαρίστως να κάνω το τεστ πατρότητας και θα ήθελα να γίνει. Δημοσιογράφος: Θα το κάνετε σύντομα; Υπάρχει κανείς — Τζ. Έ.: Εγώ είμαι μόνο η μία πλευρά. Είμαι μόνο η μία πλευρά του τεστ. Αλλά ευχαρίστως να το κάνω.
12:37
Π. Μ.: Λοιπόν, τα κουνήματα του κεφαλιού είναι πολύ πιο εύκολο να τα εντοπίσετε όταν ξέρετε να τα αναζητάτε. Υπάρχουν φορές που κάποιος παίρνει μια έκφραση και κρύβει μια άλλη η οποία φανερώνεται κάπως σε μια στιγμή. Είναι γνωστό ότι οι δολοφόνοι αφήνουν να φανερωθεί λύπη. Ο καινούργιος συνέταιρος ίσως σας κάνει χειραψία, γιορτάσει το γεγονός, βγει για φαγητό μαζί σας και μετά αφήσει να φανερωθεί μια έκφραση θυμού. Και δεν πρόκειται να γίνουμε όλοι ειδικοί στις εκφράσεις του προσώπου εν μία νυκτί αλλά υπάρχει κάτι που μπορώ να σας διδάξω, που είναι πολύ επικίνδυνο και εύκολο να το μάθετε και αυτό είναι η έκφραση της περιφρόνησης. Στον θυμό, έχεις δύο ανθρώπους σε ένα γήπεδο με ίσους όρους. Είναι κατά κάποιον τρόπο μια υγιής σχέση. Αλλά όταν ο θυμός γίνεται περιφρόνηση, σας έχουν απορρίψει. Συνδέεται με την ηθική ανωτερότητα. Και για αυτόν τον λόγο, είναι πολύ, πολύ δύσκολο να συνέλθει κάποιος. Να πώς μοιάζει. Η γωνία του ενός χείλους τραβιέται επάνω και προς τα μέσα. Είναι η μοναδική ασύμμετρη έκφραση. Και μόλις αντιληφθείτε περιφρόνηση, είτε ακολουθείται από εξαπάτηση είτε όχι — και δεν ακολουθείται πάντα — κοιτάξτε αλλού, αλλάξτε πορεία, ξανασκεφτείτε τη συμφωνία, πείτε, “Όχι ευχαριστώ. Δεν έρχομαι πάνω για ένα τελευταίο ποτό. Ευχαριστώ”.
13:44
Η επιστήμη έχει φέρει στο φως πολλές, πολλές ακόμα ενδείξεις. Ξέρουμε, για παράδειγμα, ξέρουμε πως οι ψεύτες αλλάζουν το ρυθμό που ανοιγοκλείνουν τα μάτια τους, τα πόδια τους δείχνουν προς κάποια έξοδο. Τοποθετούν αντικείμενα σαν εμπόδια ανάμεσα στους ίδιους και σε αυτόν που τους ρωτάει. Θα αλλάξουν τον τόνο της φωνής τους, συχνά κάνοντάς τον πολύ χαμηλότερο. Η κατάσταση έχει ως εξής. Αυτές είναι απλά συμπεριφορές. Δεν είναι απόδειξη εξαπάτησης. Είναι σήματα κινδύνου. Είμαστε άνθρωποι. Κάνουμε χειρονομίες εξαπάτησης όλη μέρα και παντού. Δεν σημαίνουν τίποτα από μόνες τους. Αλλά όταν δείτε πολλές μαζί, είναι ένα σημάδι. Δείτε, ακούστε, δοκιμάστε, κάντε μερικές δύσκολες ερωτήσεις, μην υιοθετείτε την άνεση αυτού που γνωρίζει, δείξτε περιέργεια, κάντε περισσότερες ερωτήσεις, δείξτε λίγη αξιοπρέπεια, δείξτε συμπάθεια στο πρόσωπο με το οποίο μιλάτε. Μην προσπαθείτε να είστε σαν το “Νόμος και Τάξη” και τις άλλες τηλεοπτικές σειρές που γρονθοκοπούν τους άλλους για να τους κάνουν να υποταχθούν. Μην είστε πολύ επιθετικοί, δεν πιάνει.
14:43
Είπαμε λοιπόν για το πώς να μιλήσουμε σε κάποιον που ψεύδεται και για το πώς να εντοπίσουμε ένα ψέμα. Και όπως υποσχέθηκα, τώρα θα δούμε πώς είναι η αλήθεια. Αλλά θα σας δείξω δύο βίντεο, δύο μητέρες — η μία λέει ψέματα, η άλλη λέει αλήθεια. Τα οποία ήρθαν στην επιφάνεια από τον ερευνητή Ντέιβιντ Ματσουμότο στην Καλιφόρνια. Και νομίζω πως είναι ένα εξαίρετο παράδειγμα για το πώς φαίνεται η αλήθεια.
15:05
Αυτή η μητέρα, η Νταϊάν Ντάουνς, πυροβόλησε τα παιδιά της εξ επαφής, τα πήγε στο νοσοκομείο ενώ αιμορραγούσαν μέσα στο αμάξι και ισχυρίστηκε ότι το έκανε ένας άγνωστος με απεριποίητα μαλλιά. Και θα δείτε όταν παρακολουθήσετε το βίντεο, ότι δεν μπορεί να προσποιηθεί καν ότι υποφέρει. Αυτό που πρέπει να ψάξετε εδώ είναι η απίστευτη ασυμφωνία ανάμεσα στα τρομακτικά γεγονότα που περιγράφει και την πολύ, πολύ ψυχρή συμπεριφορά της. Και αν κοιτάξετε προσεχτικά, θα διακρίνετε στο βίντεο τη χαρά της εξαπάτησης.
15:30
(Βίντεο) Νταϊάν Ντάουνς: Το βράδυ όταν κλείνω τα μάτια μου, μπορώ να δω την Κρίστι να απλώνει το χέρι της προς εμένα ενώ οδηγώ και το αίμα να τρέχει από το στόμα της. Και αυτό ίσως να ξεθωριάσει με τον καιρό αλλά δεν το νομίζω. Αυτό με ενοχλεί περισσότερο από όλα.
15:52
Π. Μ.: Τώρα θα σας δείξω ένα βίντεο μιας μητέρας που θρηνεί πραγματικά, της Έριν Ράνιον, να αντιμετωπίζει στο δικαστήριο τον άνθρωπο που δολοφόνησε και βασάνισε την κόρη της. Εδώ δεν πρόκειτα να δείτε κανένα ψεύτικο συναίσθημα, μόνο την αυθεντική έκφραση μιας μητέρας που υποφέρει.
16:05
(Βίντεο) Έριν Ράνιον: Έγραψα αυτήν τη δήλωση τρία χρόνια μετά από τη νύχτα που πήρες το μωρό μου και το πλήγωσες και το συνέθλιψες, το τρομοκράτησες μέχρι που σταμάτησε η καρδιά του. Και πάλεψε, το ξέρω πως πάλεψε εναντίον σου. Αλλά ξέρω και πως σε κοίταξε με αυτά τα απίστευτα καστανά της μάτια και εσύ εξακολούθησες να θέλεις να την σκοτώσεις. Και δεν το καταλαβαίνω ούτε θα το καταλάβω ποτέ.
16:32
Π. Μ.: Εντάξει, δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε την αλήθεια αυτών των συναισθημάτων.
16:36
Τώρα η τεχνολογία για το πώς φαίνεται η αλήθεια προχωράει, το ίδιο και η επιστήμη. Ξέρουμε για παράδειγμα ότι πλέον έχουμε ανιχνευτές οφθαλµικών κινήσεων και εγκεφαλογράφημα υπερύθρων, μαγνητικές τομογραφίες που αποκωδικοποιούν τα σήματα που στέλνει το σώμα μας όταν προσπαθούμε να εξαπατήσουμε κάποιον. Και αυτές οι τεχνολογίες θα πλασαριστούν στην αγορά σαν πανάκεια στην εξαπάτηση και θα αποδειχτούν απίστευτα χρήσιμες κάποια μέρα. Αλλά πρέπει στο μεταξύ να αναρωτηθείτε: Ποιόν θέλετε με το μέρος σας, κάποιον που είναι εκπαιδευμένος να φτάνει στην αλήθεια ή κάποιον που θα κουβαλήσει ένα ηλεκτροεγκεφαλογράφημα 200 κιλών μαζί του;
17:11
Αυτοί που εντοπίζουν το ψέμα στηρίζονται σε ανθρώπινα εργαλεία. Ξέρουν αυτό που είπε κάποιος κάποτε, “Ο χαρακτήρας στο σκοτάδι φαίνεται”. Και το ενδιαφέρον είναι ότι σήμερα έχουμε πολύ λίγο σκοτάδι. Ο κόσμος μας φωτίζεται 24 ώρες το 24ωρο. Είναι διάφανος με τα μπλογκ και τα κοινωνικά δίκτυα να αναμεταδίδουν τη βοή μιας ολόκληρης νέας γενιάς ανθρώπων που έχουν επιλέξει να ζήσουν τη ζωή τους σε κοινή θέα. Είναι ένας πολύ πιο θορυβώδης κόσμος. Έτσι μια πρόκληση που αντιμετωπίζουμε είναι να θυμόμαστε ότι το να μοιραζόμαστε περισσότερα από όσα πρέπει δεν είναι ειλικρίνεια. Η μανία μας για το Τουίτερ και τα γραπτά μηνύματα μπορεί να μας εμποδίσει να δούμε πως τα λεπτά σημεία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας — η ακεραιότητα του χαρακτήρα — είναι ακόμα αυτό που μετράει, είναι αυτό που θα μετράει πάντα. Έτσι σε αυτόν τον πολύ πιο θορυβώδη κόσμο, ίσως να έχει νόημα να είμαστε λίγο πιο κατηγορηματικοί όσον αφορά τον ηθικό μας κώδικα.
18:05
Όταν συνδυάζεις την επιστήμη αναγνώρισης της εξαπάτησης με την τέχνη να παρατηρείς και να αφουγκράζεσαι απαλλάσσεσαι από το να γίνεις συνεργός σε ένα ψέμα. Μπαίνεις σε ένα μονοπάτι όπου είσαι λίγο πιο κατηγορηματικός επειδή στέλνεις σήμα σε όλους γύρω σου, λέγοντας, “Έι, ο κόσμος μου, ο κόσμος μας, πρόκειται να έχει ειλικρίνεια. Στον κόσμο μου η αλήθεια θα ενισχύεται και η ψευτιά θα αναγνωρίζεται και θα περιθωριοποιείται”. Και όταν το κάνεις αυτό, όλα γύρω σου αρχίζουν να αλλάζουν λιγάκι.
18:33
Και αυτή είναι η αλήθεια. Σας ευχαριστώ.
Photo: Author/Depositphotos
Advertisment
