Σας έχουν πει ποτέ, όταν είστε αγχωμένοι, να σταματήσετε να ανησυχείτε και απλά να χαλαρώσετε; Ότι όλα είναι στο κεφάλι σας; Θα ήταν ωραίο αν ήταν όλα τόσο απλά. Αλλά δεν είναι.
Έρευνες στον τομέα της φυσιολογίας τώρα πια υποδεικνύουν ότι η μνήμη απόκρισης στο στρες εδράζεται στο νευρικό σας σύστημα. Πάρτε για παράδειγμα την έκθεση σε ένα στρεσογόνο γεγονός. Σε κάποιο που σας κάνει νιώθετε μουδιασμένοι, απεγνωσμένοι και ανίκανοι να έχετε τον έλεγχο. Σε μια τέτοια περίπτωση εμπλέκεται το αυτόνομο νευρικό σύστημα (ΑΝΣ). Πρόκειται για το μέρος εκείνο του νευρικού συστήματος που είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο των ανακλαστικών σωματικών ενεργειών, όπως η αναπνοή. Για να είμαστε πιο ακριβείς, είναι το συμπαθητικό νευρικό σύστημα (μάχης ή φυγής) του ΑΝΣ που αντιδρά, όταν νιώθετε σφιγμένοι. Επιπλέον, πυροδοτείται ο άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων, στο οποίο ένα σήμα από τον υποθάλαμό σας στέλνει ένα ορμονικό μήνυμα στην υπόφυσή σας που ενεργοποιεί τα επινεφρίδια.
Advertisment
Για την ενεργοποίηση της απόκρισης μάχης-φυγής, ορμόνες του στρες, όπως η κορτιζόλης και η αδρεναλίνη απελευθερώνονται από τα επινεφρίδια. Βοηθούν το σώμα μας να κινητοποιηθεί άμεσα, με σκοπό να ξεφύγει από έναν κίνδυνο. Σύμφωνα με τον Peter A. Levine, ειδικός στο τραύμα στο πεδίο της ψυχοθεραπείας, το τραύμα συμβαίνει όταν αυτή η βιολογική διαδικασία υπερφορτώνεται και το άτομο είναι ανίκανο να απελευθερώσει και να επεξεργαστεί το στρεσογόνο γεγονός. Είναι δυνατό να αποφύγουμε μια τραυματική απόκριση, αφήνοντας ελεύθερη την παραγόμενη ενέργεια. Για παράδειγμα, το τρέμουλο, το κλάμα και οι κραυγές επιτρέπουν στο άτομο να επεξεργαστεί σωματικά το στρες.
Ωστόσο, αν το στρες δε μεταβολιστεί, παραμένει στους ιστούς του οργανισμού μας. Όταν μεταγενέστερα συμβεί ένα στρεσογόνο γεγονός που δεν μας θέτει όμως σε σοβαρή απειλή, η τραυματική μνήμη ανακαλείται. Μια μεγάλη ποσότητα ορμονών του στρες απελευθερώνεται. Η πίεση του αίματος ανεβαίνει απότομα, οι κόρες των ματιών μας διαστέλλονται, ο μυϊκός τόνος αυξάνεται και εμφανίζεται ως ένταση, η αναπνοή ο ίδιο, οι καρδιακοί παλμοί γίνονται εντονότεροι και εμφανίζεται ιδρώτας. Έτσι, το νευρικό σύστημα αντιδρά σαν αυτό το μικρό γεγονός να είναι σοβαρό και απειλητικό για εμάς.
Αυτή η βιολογική απόκριση βρίσκεται ξεκάθαρα πέρα από την ικανότητα του λογικού, συνειδητού ελέγχου. Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε μέσω της λογικής απλά σκέψης. Το χρόνιο στρες οδηγεί σε αποσύνδεση ή καθήλωση, μια κατάσταση συνεχούς φόρτισης του συμπαθητικού συστήματος και απελευθέρωσης ορμονών, που προκαλούν προβλήματα στην υγεία. Το εγκεφαλικό στέλεχος (το πρωτόγονο μέρος του εγκεφάλου μας) κυβερνά τη συναισθηματική εμπειρία και τη βιολογική απόκριση. Όταν αυτό ενεργοποιείται από την απόκριση μάχης/ φυγής, υπερέχει του μετωπιαίου λοβού. Γι’ αυτό και δεν γίνεται να είμαστε σε κατάσταση μάχης/ φυγής, αλλά ταυτόχρονα να μπορούμε να σκεφτούμε λογικά και κριτικά (κάτι που θα έκανε για εμάς ο προμετωπιαίος φλοιός).
Advertisment
Το ανεπεξέργαστο στρες μετατρέπεται σε τραυματική μνήμη που βρίσκεται σε αδρανή κατάσταση στο σώμα μας. Ένα ερέθισμα μπορεί να επαναφέρει στην επιφάνεια την αποθηκευμένη μνήμη. Αν όμως μάθουμε τον τρόπο που το σώμα μας αντιδρά έτσι, θα οδηγηθούμε στην ενδυνάμωση και στην επίγνωση του εαυτού μας. Θα κινηθούμε πέρα από τη ζώνη της απομόνωσης και του φόβου. Φροντίζοντας τον οργανισμό μας και κατανοώντας τις προστατευτικές αποκρίσεις του, μπορούμε να απελευθερώσουμε το στρες και το αίσθημα της ντροπής.
Όταν καταλάβουμε βαθύτερα τη διαδικασία αυτή, η οποία επιχειρεί να μας κρατήσει ασφαλείς από μια παλαιότερη μνήμη ή τραύμα, μπορούμε να την αντικαταστήσουμε με κάτι πιο ευχάριστο. Με αυτό τον τρόπο, η αγάπη προς τον εαυτό μας ενισχύεται. Η απόκριση του στρες μπορεί να μας εξυπηρέτησε στο παρελθόν, αλλά δεν θα μας βοηθήσει σε μελλοντικές καταστάσεις.
Η δουλειά μας εδώ λοιπόν είναι η επανεκπαίδευση του οργανισμού μας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω πρακτικών, όπως ο διαλογισμός, οι βαθιές, συγκεντρωμένες αναπνοές, ο χορός, η άσκηση, κάποια μορφή τέχνης ή η μουσική, ο ποιοτικός χρόνος στη φύση, η πεζοπορία. Ή απλά με μια αγκαλιά από ένα αγαπημένο μας πρόσωπο, η οποία απελευθερώνει οξυτοκίνη, μια φυσική ορμόνη, που παράγεται από την υπόφυση και προωθεί το δέσιμο και τη σύνδεση.
Όλα αυτά λοιπόν πρόκειται για εργαλεία που απενεργοποιούν την απόκριση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και ενεργοποιούν αντιθέτως το παρασυμπαθητικό, που πυροδοτεί τη χαλάρωση. Ο στόχος είναι να νιώσετε ασφαλείς, να ρυθμίσετε την αναπνοή σας, τον καρδιακό σας παλμό. Αυτές οι ενδυναμωτικές πρακτικές αλλάζουν τη φυσιολογία μας και επηρεάζουν θετικά τη διάθεσή μας. Την επόμενη φορά που κάποιος θα σας πει ότι όλα είναι στο κεφάλι σας, εσείς θα έχετε τώρα πια μια διαφορετική απάντηση να του δώσετε.
