Έχασα τον πατέρα μου, όταν ήμουν 52 ετών. Παρά την ηλικία και την επαγγελματική μου εμπειρία, ο θάνατός του με άλλαξε για πάντα. Ο κόσμος λέει ότι είναι σαν να χάνεις ένα κομμάτι του εαυτού σου, αλλά εγώ ένιωσα ότι αυτό που χτυπήθηκε εντονότερα ήταν η αίσθηση ταυτότητάς μου.
Σοκ, μούδιασμα, άρνηση, θυμός, θλίψη και απόγνωση είναι μερικά από τα συναισθήματα που οι περισσότεροι άνθρωποι νιώθουν μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να επιμείνουν σε διάφορα στάδια για αρκετούς μήνες μετά. Δεν υπάρχει αυστηρή χρονική ακολουθία ως προς τα στάδια που περνά κάποιος, αλλά σίγουρα με τον καιρό μειώνεται η έντασή τους. Η δική μου σύγχυση φάνηκε να διαρκεί για περίπου έξι μήνες. Ασχέτως του πόσο διαρκεί, πολλοί άνθρωποι γύρω σας μπορεί να δείχνουν ανυπομονησία για το πότε θα νιώσετε καλύτερα. Όμως, πολλά είναι τα άτομα που συνεχίζουν να βιώνουν έντονα συναισθήματα για χρόνια μετά την απώλεια και αυτό το επίμονο πένθος μπορεί να έχει γνωστικές, κοινωνικές, πολιτισμικές και πνευματικές συνέπειες.
Advertisment
Η σύνδεση ανάμεσα στο πένθος, τον εθισμό και τη ψυχική ασθένεια
Έρευνες δείχνουν ότι η απώλεια ενός γονέα μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μακροχρόνιων συναισθηματικών και ψυχικών προβλημάτων υγείας, όπως κατάθλιψη, άγχος και κατάχρηση ουσιών. Αυτός ο κίνδυνος είναι αρκετά σοβαρός, όταν το άτομο δε λάβει κάποια στήριξη κατά τη διάρκεια του πένθους και αν βρίσκεται σε νεαρή ηλικία, όταν ο γονέας πεθάνει. Η απώλεια ενός γονέα κατά την παιδική ηλικία είναι ένα αρκετά βαρύ και σύνθετο ζήτημα και σχεδόν ένα στα είκοσι παιδιά ηλικίας 15 ετών και κάτω έχουν βιώσει μια τέτοια απώλεια.
Ένας άλλος παράγοντας που επιδρά στην ανάπτυξη ψυχολογικών προβλημάτων είναι η αντίληψη που έχει το άτομο σχετικά με την εγγύτητα που είχε με τον εκλιπόντα και πόσο αυτή η απώλεια κοστίζει στην ποιότητα ζωής του. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα άτομα που δεν έχουν στενές σχέσεις με τους γονείς, δεν βιώνουν πένθος- απλά η απώλεια βιώνεται βαθύτερα, αν οι σχέσεις ήταν στενότερες.
Ερευνητικά δεδομένα σε σχέση με τις μακροχρόνιες συνέπειες της γονικής απώλειας υποδεικνύουν ότι το πένθος μπορεί να επηρεάσει τόσο την ψυχική, όσο και την σωματική υγεία, με τους άντρες να είναι πιο πιθανό να αναφέρουν σωματικά προβλήματα υγείας. Τα δεδομένα επίσης δείχνουν ότι το φύλο επηρεάζει την επίδραση του θανάτου του γονέα -οι άντρες που χάνουν τον πατέρα τους φαίνεται να βιώνουν την απώλεια πιο έντονα απ’ ό,τι οι κόρες, ενώ οι γυναίκες που χάνουν τη μητέρα τους φαίνεται να επηρεάζονται βαθύτερα απ’ ό,τι οι γιοι.
Advertisment
Παρεμβάσεις στο πένθος: Όταν χρειάζεστε βοήθεια για ανάρρωση από το πένθος
Έρευνες σε σχέση με τη θεωρία δεσμού και τη θεωρία του πένθους έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη ειδικών παρεμβάσεων που βοηθούν τους ανθρώπους να αναρρώσουν από μια απώλεια. Οι παρεμβάσεις αυτές είναι πιο αποτελεσματικές, όταν εστιάζουν στους προσωπικούς πόρους και στην ικανότητα του ατόμου να ενδυναμώσει την ίδια του την ανθεκτικότητα, όπως επίσης και στην ανακουφιστική φροντίδα από ειδικούς επαγγελματίες υγείας και από μέλη της οικογένειας τους μήνες μετά την απώλεια. Όταν ένα άτομο βιώνει μια περίπλοκη μορφή πένθους ή μια κατάσταση που επιμένει -μήνες μετά το θάνατο- πρέπει να εξετάζονται και επιπρόσθετες παρεμβάσεις, όπως και αξιολογήσεις της ψυχικής υγείας του ατόμου.
Καθώς όλοι βιώνουν την απώλεια με τον δικό τους τρόπο και στον δικό τους χρόνο, μπορεί να αποδειχθεί δύσκολο το να αναγνωρίσουμε πότε και αν το πένθος έχει αναπτυχθεί σε κάτι πιο περίπλοκο και δυσλειτουργικό. Η πιο επίμονη μορφή πένθους συνήθως χαρακτηρίζεται από συναισθήματα τόσο σοβαρά, επώδυνα και ανθεκτικά που το άτομο δεν φαίνεται να μπορεί να αποδεχτεί την απώλεια και να μπορεί να προχωρήσει στη ζωή του, ακόμα και μήνες ή χρόνια μετά.
Τα στάδια της ανάρρωσης μετά το θάνατο ενός αγαπημένου, τυπικά περιλαμβάνουν και την ικανότητα κάποιος να επιτρέψει στον εαυτό του να αφεθεί, ώστε να βιώσει το πόνο της απώλειάς του, το οποίο με τη σειρά του δίνει τη θέση του στην αποδοχή της πραγματικότητας και στην επούλωση. Η αναρρωτική διαδικασία επίσης περιλαμβάνει τη δυνατότητα κάποιος να μπορεί ξανά να απολαμβάνει τις διαπροσωπικές του σχέσεις. Αν οι αναμνήσεις του εκλιπόντος επιμένουν και συνεχίζουν να προκαλούν έντονο πόνο, η συμβουλευτική του πένθους μπορεί να αποδειχθεί πολύ βοηθητική.
Ένας σύμβουλος πένθους παρέχει στήριξη, όσο το άτομο μιλά και επικοινωνεί την θλίψη, τη σύγχυση και το θυμό του και μαθαίνει να αντιμετωπίζει και να επεξεργάζεται αυτά τα συναισθήματα. Η οικογενειακή συμβουλευτική μπορεί επίσης να βοηθήσει. Ο θάνατος ενός γονέα μπορεί να αναβιώσει παρελθοντικά τραύματα ή προβλήματα ή να αλλάξει τη δυναμική της οικογένειας. Ένας οικογενειακός θεραπευτής μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό των παλαιών και νέων συγκρούσεων, στην ανάδυσή τους και στη μάθηση εποικοδομητικών τρόπων αντιμετώπισης και επίλυσής τους.
Επιπλέον, υπάρχουν και ομάδες στήριξης που μπορούν να βοηθήσουν ένα άτομο που νιώθει απομονωμένο μέσα στην απώλειά του. Τέτοιες ομάδες μπορούν να υπάρξουν στις τοπικές κοινότητες, όπως επίσης και διαδικτυακά πλέον. Το πολύπλοκο πένθος συχνά οδηγεί κάποιους στο να προσπαθήσουν να νιώσουν καλύτερα μέσω αυτοχορήγησης φαρμάκων, ναρκωτικών ή αλκοόλ. Σε τέτοιες περιπτώσεις, γίνεται διπλή διάγνωση και προτείνεται η άμεση αποτοξίνωση σε κάποιο ειδικό κέντρο.
Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι η αυτο-φροντίδα είναι πολύ σημαντική μετά από μια απώλεια. Θα μπορέσετε να επεξεργαστείτε καλύτερα το πένθος σας, αν δεν κρύβετε από τους ίδιους τους εαυτούς σας το πώς νιώθετε, τις σκέψεις και τις αναμνήσεις σας. Φροντίστε καλά το σώμα σας, τραφείτε σωστά, κοιμηθείτε αρκετά, πάρτε χρόνο για να πενθήσετε και ξεκουραστείτε. Να είστε υπομονετικοί με εσάς και τους άλλους πενθούντες. Το πένθος αποτελεί μια προσωπική διαδικασία, αλλά δεν χρειάζεται να το περάσετε μόνοι σας.
David Sack, M.D., ψυχίατρος
