Μπορούν τα ζώα να φανταστούν πράγματα που δεν συνέβησαν ποτέ;

Η πιθανότητα τα ζώα να μπορούν να έχουν φαντασία θεωρείται από κάποιους ως ανθρωπομορφική – προβάλλουμε τις δικές μας ποιότητες στο νου των ζώων. Αυτό αποτελούσε πρόβλημα για την επιστήμη της ψυχολογίας εδώ και πολλές δεκαετίες και πυροδότησε την εποχή του συμπεριφορισμού, μια περίοδος κατά την οποία τα ζώα υποτίθετο ότι δεν είχαν σκέψεις. Ή τουλάχιστον δεν έπρεπε να μιλάμε γι’ αυτές.

Ο Tolman, διάσημος για τη δημιουργία των γνωστικών χαρτών των ζώων, είχε διαφορετική άποψη. Βασισμένος στις παρατηρήσεις του, ισχυρίστηκε ότι τα ποντίκια συλλογίζονταν εναλλακτικές πριν κάνουν μια επιλογή. Ένα ζώο μπορεί να νιώσει τις συνέπειες της απόφασής του πριν πάρει αυτή την απόφαση.

Advertisment

Έτσι, οι νευροεπιστήμονες άρχισαν να εξετάζουν τους εγκεφάλους των ζώων για να «δουν» τι σκέφτονται. Χρησιμοποιώντας τεχνικές νευροαπεικόνισης, εστίασαν σε περιοχές του εγκεφάλου, όπως ο ιππόκαμπος• έτσι οι ερευνητές μπορούσαν να δουν ότι υπήρχαν ορισμένα κύτταρα που ήταν ενεργά σε συγκεκριμένα σημεία.

Αλλά οι ερευνητές ανακάλυψαν και κάτι που δεν περίμεναν: Τα ζώα φαντάζονται εναλλακτικές πριν πάρουν μια απόφαση. Τα κύτταρα στον ιππόκαμπο του ζώου δείχνουν μοτίβα δραστηριότητας που «σαρώνουν» την περιοχή μπροστά από τον χώρο που στέκεται ένα ζώο. Αυτά τα βήματα μπροστά ταξιδεύουν ακόμα και μετά από γωνίες σε έναν λαβύρινθο για παράδειγμα, εξετάζοντας εναλλακτικές.

Αυτές οι σαρώσεις είναι τώρα φανερό ότι ενισχύουν τη μάθηση. Αν διακοπούν, τα ζώα δεν μαθαίνουν επαρκώς. Μάλιστα, ενεργοποιούνται επίσης ενώ τα ζώα κοιμούνται. Όπως άλλες μορφές εξερεύνησης, είναι συχνότερα όταν τα ζώα έχουν λιγότερη εμπειρία με μια απόφαση. Με άλλα λόγια, όσο λιγότερα γνωρίζουν τα ζώα για ένα περιβάλλον, τόσο πιθανότερο είναι να το φανταστούν.

Advertisment

Αλλά είναι πραγματικά φαντασία ή απλά τα ζώα αναπαράγουν παρελθοντικές εμπειρίες; Ο Tolman παρατήρησε ότι τα ποντίκια μπορούσαν να πάρουν καινούρια, αλλά πιο άμεσα μονοπάτια μέσα από έναν λαβύρινθο, ακόμα κι αν δεν είχαν βιώσει ποτέ πριν άλλα παρόμοια μονοπάτια.

Το γεγονός ότι τα ζώα μπορούν να φανταστούν πράγματα, να ονειρευτούν και ίσως ακόμα και να αφηγηθούν στον εαυτό τους μια ιστορία με βάση τις δικές τους επιθυμίες είναι μια καταπληκτική αντίληψη των πραγμάτων. Αυτό εξηγεί και τις φορές που οι ιδιοκτήτες των σκύλων παρατηρούν τους σκύλους τους όταν ονειρεύονται να γαβγίζουν και να κυνηγούν αντικείμενα.

[toggle title="Πηγές"]

[/toggle]