Πώς ο διαλογισμός και το MBSR άλλαξαν την ιατρική σκέψη το 1970

Το πρόγραμμα MBSR ( Mindfulness-based stress reduction μτφ Μείωση του στρες βασιζόμενη στον διαλογισμό) ) είναι μια εκπαίδευση οκτώ εβδομάδων και προσφέρει τεκμηριωμένη και εντατική εκπαίδευση σε μια μέθοδο διαλογισμού. Η λέξη που την περιγράφει στην αγγλική γλώσσα δεν είναι ο όρος meditation αλλά mindfulness, ως εκ τούτου ο όρος διαλογισμός δεν είναι ο πιο δόκιμος αλλά σαφώς ο πιο κοντινός που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στην Ελληνική. Η εκπαίδευση γίνεται κατά βάση σε άτομα με άγχος, άγχος, κατάθλιψη και πόνο.

Το MBSR αναπτύχθηκε στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης τη δεκαετία του 1970 από τον καθηγητή Jon Kabat-Zinn, και χρησιμοποιεί ένα συνδυασμό διαλογισμού, σωματικής επίγνωσης, γιόγκα και τη διερεύνηση μορφών συμπεριφοράς, σκέψης, αίσθησης και δράσης.

Advertisment

Ο διαλογισμός μπορεί να οριστεί ως

Η άνευ κρίσης αποδοχή και διερεύνηση της εμπειρίας του παρόντος, συμπεριλαμβανομένων των αισθήσεων του σώματος, των εσωτερικών νοητικών καταστάσεων, των σκέψεων, των συναισθημάτων, των παρορμήσεων και των αναμνήσεων, προκειμένου να μειωθεί η ταλαιπωρία ή η αγωνία και να αυξηθεί η ευημερία.

Ο διαλογισμός είναι μια μέθοδος με την οποία καλλιεργούνται οι δεξιότητες της προσοχής, αναπτύσσονται συναισθηματικές ρυθμίσεις, καθώς ελαττώνεται η ανησυχία και η αγωνία. Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών, ο διαλογισμός έχει αποτελέσει αντικείμενο ενδελεχούς και εξαντλητικής ελεγχόμενης κλινικής έρευνας, γεγονός που υποδηλώνει τις ευεργετικές επιδράσεις του στην ψυχική υγεία καθώς και στη σωματική υγεία. Ενώ το MBSR έχει τις ρίζες του στις πνευματικές διδασκαλίες της ανατολής, το ίδιο το πρόγραμμα είναι τεχνοκρατικό.

Ιστορία του MBSR

Το 1979, ο Jon Kabat-Zinn ίδρυσε την Κλινική Μείωσης του Στρες με βάση τον διαλογισμό στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης και σχεδόν είκοσι χρόνια αργότερα το Κέντρο για διαλογισμού στην Ιατρική, την Υγεία και την Κοινωνία στο Πανεπιστήμιο της Ιατρικής Σχολής της Μασαχουσέτης. Και τα δύο αυτά ιδρύματα υποστήριξαν την ανάπτυξη και την εφαρμογή του MBSR σε νοσοκομεία παγκοσμίως. Το 1993, το μάθημα MBSR που δίδαξε ο Jon Kabat-Zinn παρουσιάστηκε στη ταινία Healing from Within του Bill Moyer. Το 2015, περίπου το 80% των ιατρικών σχολών ανέφεραν ότι προσφέρουν κάποια στοιχεία εκπαίδευσης στον διαλογισμό και τα κέντρα έρευνας και εκπαίδευσης πάνω στον διαλογισμό έχουν πολλαπλασιαστεί σε όλο τον κόσμο.

Advertisment

Το πρόγραμμα εκπαίδευσης στο MBSR

Το MBSR έχει περιγραφεί ως “ένα ομαδικό πρόγραμμα που εστιάζει στην προοδευτική απόκτηση συνειδητής επίγνωσης που προσφέρει ο διαλογισμός “. Το πρόγραμμα MBSR είναι ένα εργαστήριο οκτώ εβδομάδων που διδάσκεται από πιστοποιημένους εκπαιδευτές που περιλαμβάνει

• εβδομαδιαίες συναντήσεις ομάδων
• ένα μονοήμερο retreat
• Καθημερινή άσκηση στο σπίτι 45 λεπτών
• και διδασκαλία σε τρεις επίσημες τεχνικές:
  – Διαλογισμός
  – Σάρωση σώματος και
  – Απλές πρακτικές της γιόγκα

Οι ομαδικές συζητήσεις και η εξερεύνηση – της εμπειρίας της πρακτικής του διαλογισμού και της εφαρμογής του στη ζωή – αποτελεί κεντρικό μέρος του προγράμματος. Η σάρωση σώματος είναι η πρώτη παρατεταμένη τεχνική επίγνωσης που διδάσκεται κατά τη διάρκεια των πρώτων τεσσάρων εβδομάδων και περιλαμβάνει το αναπαυτικό κάθισμα ή ξάπλωμα σε καρέκλα ή κρεβάτι και συστηματική εστίαση της προσοχής σε διάφορες περιοχές του σώματος ξεκινώντας από τα δάχτυλα των ποδιών και ανεβαίνοντας αργά στην κορυφή τους κεφαλιού. Το MBSR βασίζεται στην άνευ κρίσης, αποδοχή και άφεση.

Σύμφωνα με τον Kabat-Zinn, η βάση του MBSR είναι ο διαλογισμός, τον οποία ορίζει ως «στιγμή προς στιγμή επίγνωση χωρίς κρίση». Κατά τη διάρκεια του προγράμματος οι συμμετέχοντες καλούνται να επικεντρωθούν επίσης στην άτυπη πρακτική διαλογισμού στις καθημερινές τους συνήθειες. Η εστίαση στο παρόν θεωρείται ότι αυξάνει την ευαισθησία του ατόμου στο περιβάλλον του και τις δικές του αντιδράσεις σε αυτό, ενισχύοντας έτσι την ικανότητα αυτοδιαχείρισης. Παρέχει επίσης ένα σημείο εξόδου από το παρελθόν ή ανησυχίας για το μέλλον, σπάζοντας τον κύκλο αυτών των δυσπροσάρμοστων γνωστικών διαδικασιών.

Οι επιστημονικές ενδείξεις των εξουθενωτικών επιδράσεων του στρες στο ανθρώπινο σώμα και στην εξελικτική του προέλευση εντοπίστηκαν από το πρωτοποριακό έργο του Robert Sapolsky και αποκαλύφθηκαν στο βιβλίο «Γιατί οι Ζέβρες δεν παθαίνουν έλκος». Η ενασχόληση με τον διαλογισμό προκαλεί σημαντικές μειώσεις στο ψυχολογικό άγχος και φαίνεται να εμποδίζει τις σχετικές φυσιολογικές μεταβολές και βιολογικές κλινικές εκδηλώσεις που συμβαίνουν ως αποτέλεσμα ψυχολογικού στρες.

Διαλογισμός και στο Καπιτώλιο

Σύμφωνα με άρθρο του περιοδικού Time του 2014, ο διαλογισμός γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής μεταξύ των ανθρώπων που συνήθως δεν θα σκεφτόντουσαν ποτέ να τον εφαρμόσουν. Το πρόγραμμα σπουδών που ξεκίνησε από το Kabat-Zinn στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης έχει προσφέρει σχεδόν 1.000 πιστοποιημένους εκπαιδευτές MBSR που βρίσκονται σε περισσότερες από 30 χώρες. Εταιρείες όπως η General Mills το προσφέρουν στους εργαζόμενούς τους ή διαθέτουν δωμάτια για διαλογισμό. Ο Δημοκρατικός, μέλος του Κογκρέσσου των ΗΠΑ, Tim Ryan δημοσίευσε ένα βιβλίο το 2012 με τίτλο «Mindful Nation” και βοήθησε στη διοργάνωση τακτικών περιόδων διαλογισμού στο Καπιτώλιο.

Διαλογισμός: Έρευνες και κλινικές μελέτες με τη μέθοδο MBSR

Οι προσεγγίσεις του προγράμματος έχουν βρεθεί ότι είναι επωφελείς για τους υγιείς ενήλικες για τους εφήβους και τα παιδιά, καθώς και για διαφορετικά αποτελέσματα που σχετίζονται με την υγεία, συμπεριλαμβανομένων διατροφικών διαταραχών, ψυχιατρικών καταστάσεων, διαταραχών ύπνου, διαχείρισης πόνου και καρκίνου, ψυχολογικού κινδύνου και άλλα. Ως σημαντικό θέμα αυξανόμενου ερευνητικού ενδιαφέροντος, το 2003 δημοσιεύθηκαν 52 επιστημονικά άρθρα, φθάνοντας τα 477 έως το 2012. Σχεδόν 100 τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές δημοσιεύθηκαν μέχρι τις αρχές του 2014.

Έρευνα σχετικά με την επίδραση του διαλογισμού μεταξύ των μετα-δευτεροβάθμιων φοιτητών έχει έδειξε ότι ανακουφίζει την ψυχολογική δυσχέρεια, κάτι που απαντάται συνήθως σε αυτή τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Σε μία μελέτη, ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος της θεραπείας διήρκησε δύο επιπλέον μήνες μετά την ολοκλήρωση της παρέμβασης.

Μια άλλη ομάδα ανθρώπων στην οποία έχει επιδράσει ο διαλογισμός είναι τα κορίτσια με διατροφικές διαταραχές. Η θεραπεία με MBSR έχει αποδειχθεί ότι βοηθά τα κορίτσια με διατροφικές διαταραχές να βελτιώνουν τον τρόπο που βλέπουν το σώμα τους. Ο διαλογισμός μπορεί να επηρεάσει θετικά την εικόνα του σώματος ενός ατόμου και να συμβάλει στη γενική ευημερία.

Άλλη έρευνα υποδηλώνει ότι η εκπαίδευση στο MBSR βελτιώνει την εστίαση, την προσοχή και την ικανότητα να εργασίας υπό άγχος. Ο διαλογισμός μπορεί επίσης να έχει πιθανά οφέλη για την καρδιαγγειακή υγεία. Στοιχεία υποδηλώνουν την αποτελεσματικότητα του διαλογισμού στη θεραπεία των διαταραχών χρήσης ουσιών. Ο διαλογισμός μπορεί επίσης να είναι επωφελής για άτομα με ινομυαλγία.

Επιπλέον, πρόσφατες έρευνες έχουν διερευνήσει την ικανότητα του διαλογισμού να ενισχύσει την αυτό-συμπόνοια αλλά και να αυξήσει την ευημερία των ατόμων που φροντίζουν, ειδικά των μητέρων, για τη νεολαία που αγωνίζεται με διαταραχές της χρήσης ουσιών. Ο διαλογισμός επέτρεψε στις μητέρες να βιώσουν μια μείωση στο άγχος καθώς και μια καλύτερη σχέση με τον εαυτό τους, η οποία είχε ως αποτέλεσμα βελτιωμένες διαπροσωπικές σχέσεις.
Οι παρεμβάσεις μέσω διαλογισμού και ο αντίκτυπός τους έχουν γίνει διαδεδομένες στην καθημερινή ζωή, ειδικά όταν τοποθετούνται σε ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον. Μετά από συνεντεύξεις τα παιδιά, της μέσης ηλικίας των 11 ετών, ήταν προφανές ότι το MBSR είχε συμβάλει στην ικανότητά τους να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους. Εκτός από αυτά τα ευρήματα, αυτά τα παιδιά εξέφρασαν ότι όσο περισσότερο διαλογισμό έκαναν στον σχολείο τόσο πιο εύκολο ήταν να εφαρμόσουν τις αρχές του.

Οι προσεγγίσεις του διαλογισμού έχουν δείξει ότι αυξάνουν την αυτό-συμπόνοια. Τα υψηλότερα επίπεδα αυτοσυμπόνοιας έχουν βρεθεί ότι μειώνουν σημαντικά το άγχος. Επιπλέον, καθώς η αυτό-συμπόνοια αυξάνεται, φαίνεται ότι η αυτογνωσία αυξάνεται επίσης. Αυτό παρατηρήθηκε τόσο κατά τη διάρκεια της θεραπείας όσο και μετά τη λήξη του. Η αυτό-συμπόνοια αποτελεί και παράγοντα και αποτέλεσμα των πρακτικών του διαλογισμού.

Συμπέρασμα

Ο διαλογισμός είναι μια εύκολη πρακτική που μπορεί να εφαρμοστεί από οποιονδήποτε, οπουδήποτε με σημαντικά οφέλη για την ψυχική και σωματική υγεία. Εάν επιθυμείτε να μελετήσετε περαιτέρω, σας προτείνουμε να επισκεφθείτε την ειδική ενότητα της Εναλλακτικής Δράσης για το διαλογισμός με πάνω από 100 σχετικά άρθρα, επιστημονικές έρευνες και προτάσεις. Πατήστε εδώ

Πηγές

1. Kabat-Zinn J (2013). Full Catastrophe Living: Using the Wisdom of Your Body and Mind to Face Stress, Pain, and Illness. New York: Bantam Dell. ISBN 978-0345539724.
2. “Mindfulness meditation: A research-proven way to reduce stress”. American Psychological Association, 2020. October 30, 2019.
3. Paulus MP (January 2016). “Neural Basis of Mindfulness Interventions that Moderate the Impact of Stress on the Brain”. Neuropsychopharmacology. 41 (1): 373. doi:10.1038/npp.2015.239. PMC 4677133. PMID 26657952.
4. Kabat‐Zinn J. (2003). “Mindfulness‐based interventions in context: past, present, and future”. Clinical Psychology: Science and Practice. 10 (2): 144–156. doi:10.1093/clipsy.bpg016.
5. Creswell JD (January 2017). “Mindfulness Interventions”. Annual Review of Psychology. 68: 491–516. doi:10.1146/annurev-psych-042716-051139. PMID 27687118.
6. Gu J, Strauss C, Bond R, Cavanagh K (April 2015). “How do mindfulness-based cognitive therapy and mindfulness-based stress reduction improve mental health and wellbeing? A systematic review and meta-analysis of mediation studies”. Clinical Psychology Review. 37: 1–12. doi:10.1016/j.cpr.2015.01.006. PMID 25689576.
7. Khoury B, Sharma M, Rush SE, Fournier C (June 2015). “Mindfulness-based stress reduction for healthy individuals: A meta-analysis”. Journal of Psychosomatic Research. 78 (6): 519–28. doi:10.1016/j.jpsychores.2015.03.009. PMID 25818837.
8. Goldberg SB, Tucker RP, Greene PA, Davidson RJ, Wampold BE, Kearney DJ, Simpson TL (February 2018). “Mindfulness-based interventions for psychiatric disorders: A systematic review and meta-analysis”. Clinical Psychology Review. 59: 52–60. doi:10.1016/j.cpr.2017.10.011. PMC 5741505. PMID 29126747.
9. Boyd JE, Lanius RA, McKinnon MC (January 2018). “Mindfulness-based treatments for posttraumatic stress disorder: a review of the treatment literature and neurobiological evidence”. Journal of Psychiatry & Neuroscience. 43 (1): 7–25. doi:10.1503/jpn.170021. PMC 5747539. PMID 29252162.
10. Black DS, Slavich GM. (2016). “Mindfulness meditation and the immune system: a systematic review of randomized controlled trials”. Annals of the New York Academy of Sciences. 1373 (1): 13–24. Bibcode:2016NYASA1373…13B. doi:10.1111/nyas.12998. PMC 4940234. PMID 26799456.
11. Karunamuni N, Imayama I, Goonetilleke D. (2020). “Pathways to well-being: Untangling the causal relationships among biopsychosocial variables”. Social Science & Medicine: 112846. doi:10.1016/j.socscimed.2020.112846. PMID 32089388.
12. Creswell JD, Lindsay EK, Villalba DK, Chin, B. (2019). “Mindfulness training and physical health: mechanisms and outcomes”. Psychosomatic Medicine. 81 (3): 224–232. doi:10.1097/PSY.0000000000000675. PMC 6613793. PMID 30806634.
13. Buchholz, Laura (Oct 2015). “Exploring the Promise of Mindfulness as Medicine”. JAMA. 314 (13): 1327–1329. doi:10.1001/jama.2015.7023. PMID 26441167.
14. Grossman, P.; Niemann, L.; Schmidt, S.; Walach, H. (2010). “Mindfulness-based stress reduction and health benefits: A meta-analysis”. Focus on Alternative and Complementary Therapies. 8 (4): 500. doi:10.1111/j.2042-7166.2003.tb04008.x.
15. Frewen, P. A.; Evans, E.M.; Maraj, N.; Dozois, D. J.; Partridge, K. (2008). “Letting go: Mindfulness and negative automatic thinking”. Cognitive Therapy and Research. 32 (6): 758–774. doi:10.1007/s10608-007-9142-1.
16. Hayes, Steven C.; Villatte, Matthieu; Levin, Michael; Hildebrandt, Mikaela (2011-01-01). “Open, Aware, and Active: Contextual Approaches as an Emerging Trend in the Behavioral and Cognitive Therapies”. Annual Review of Clinical Psychology. 7 (1): 141–168. doi:10.1146/annurev-clinpsy-032210-104449. PMID 21219193.
17. Sapolsky, Robert (1982). “The endocrine stress-response and social status in the wild baboon”. Hormones and Behavior. 16 (3): 279–292. doi:10.1016/0018-506X(82)90027-7. PMID 6890939.
18. Sapolsky, Robert (2004). Why Zebras Don’t Get Ulcers. USA: Holt paperbacks. p. 560. ISBN 978-0805073690.
19. Sharma M, Rush SE (October 2014). “Mindfulness-based stress reduction as a stress management intervention for healthy individuals: a systematic review”. Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine. 19 (4): 271–86. doi:10.1177/2156587214543143. PMID 25053754.
20. Hofmann SG, Sawyer AT, Witt AA, Oh D (April 2010). “The effect of mindfulness-based therapy on anxiety and depression: A meta-analytic review”. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 78 (2): 169–83. doi:10.1037/a0018555. PMC 2848393. PMID 20350028.
21. Pickert, K. (February 2014). “The art of being mindful. Finding peace in a stressed-out, digitally dependent culture may just be a matter of thinking differently”. Time. 183 (4): 40–6. PMID 24640415.
22. Rojas, Warren (January 8, 2014). “A Meditation on the Quiet Time Caucus”. Roll Call. Archived from the original on January 9, 2014. Retrieved April 4, 2014.
23. “Mindfulness based stress reduction at El Camino Hospital, Mountain View, CA”. El Camino Hospital. 2015.
24. Vonderlin, Ruben; Biermann, Miriam; Bohus, Martin; Lyssenko, Lisa (2 March 2020). “Mindfulness-Based Programs in the Workplace: a Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials”. Mindfulness. doi:10.1007/s12671-020-01328-3.
25. Dawson AF, Brown WW, Anderson J, Datta B, Donald JN, Hong K, et al. (November 2019). “Mindfulness-Based Interventions for University Students: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomised Controlled Trials”. Applied Psychology. Health and Well-Being: aphw.12188. doi:10.1111/aphw.12188. PMID 31743957.
26. Zenner C, Herrnleben-Kurz S, Walach H (2014). “Mindfulness-based interventions in schools-a systematic review and meta-analysis”. Frontiers in Psychology. 5: 603. doi:10.3389/fpsyg.2014.00603. PMC 4075476. PMID 25071620.
27. Dunning DL, Griffiths K, Kuyken W, Crane C, Foulkes L, Parker J, Dalgleish T (March 2019). “Research Review: The effects of mindfulness-based interventions on cognition and mental health in children and adolescents – a meta-analysis of randomized controlled trials”. Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines. 60 (3): 244–258. doi:10.1111/jcpp.12980. PMC 6546608. PMID 30345511.
28. Sala, Margarita; Shankar Ram, Shruti; Vanzhula, Irina A.; Levinson, Cheri A. (25 February 2020). “Mindfulness and eating disorder psychopathology: A meta‐analysis”. International Journal of Eating Disorders. doi:10.1002/eat.23247. PMID 32100320.
29. Carrière, K.; Khoury, B.; Günak, M. M.; Knäuper, B. (February 2018). “Mindfulness-based interventions for weight loss: a systematic review and meta-analysis”. Obesity Reviews. 19 (2): 164–177. doi:10.1111/obr.12623. PMID 29076610.
30. Rogers JM, Ferrari M, Mosely K, Lang CP, Brennan L (January 2017). “Mindfulness-based interventions for adults who are overweight or obese: a meta-analysis of physical and psychological health outcomes”. Obesity Reviews. 18 (1): 51–67. doi:10.1111/obr.12461. PMID 27862826.
31. Xue, Jiaming; Zhang, Yun; Huang, Ying (June 2019). “A meta-analytic investigation of the impact of mindfulness-based interventions on ADHD symptoms”. Medicine. 98 (23): e15957. doi:10.1097/MD.0000000000015957. PMC 6571280. PMID 31169722.
32. Cavicchioli, Marco; Movalli, Mariagrazia; Maffei, Cesare (2018). “The Clinical Efficacy of Mindfulness-Based Treatments for Alcohol and Drugs Use Disorders: A Meta-Analytic Review of Randomized and Nonrandomized Controlled Trials”. European Addiction Research. 24 (3): 137–162. doi:10.1159/000490762. PMID 30016796.
33. Spijkerman, M.P.J.; Pots, W.T.M.; Bohlmeijer, E.T. (April 2016). “Effectiveness of online mindfulness-based interventions in improving mental health: A review and meta-analysis of randomised controlled trials”. Clinical Psychology Review. 45: 102–114. doi:10.1016/j.cpr.2016.03.009. PMID 27111302.
34. Hofmann, Stefan G.; Sawyer, Alice T.; Witt, Ashley A.; Oh, Diana (2010). “The effect of mindfulness-based therapy on anxiety and depression: A meta-analytic review”. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 78 (2): 169–183. doi:10.1037/a0018555. ISSN 1939-2117. PMC 2848393. PMID 20350028.
35. Hilton, Lara; Hempel, Susanne; Ewing, Brett A.; Apaydin, Eric; Xenakis, Lea; Newberry, Sydne; Colaiaco, Ben; Maher, Alicia Ruelaz; Shanman, Roberta M.; Sorbero, Melony E.; Maglione, Margaret A. (22 September 2016). “Mindfulness Meditation for Chronic Pain: Systematic Review and Meta-analysis”. Annals of Behavioral Medicine. 51 (2): 199–213. doi:10.1007/s12160-016-9844-2. PMC 5368208. PMID 27658913.
36. Zeidan F, Martucci KT, Kraft RA, Gordon NS, McHaffie JG, Coghill RC (April 2011). “Brain mechanisms supporting the modulation of pain by mindfulness meditation”. The Journal of Neuroscience. 31 (14): 5540–8. doi:10.1523/JNEUROSCI.5791-10.2011. PMC 3090218. PMID 21471390.
37. Wang, Yuan-Yuan; Wang, Fei; Zheng, Wei; Zhang, Ling; Ng, Chee H.; Ungvari, Gabor S.; Xiang, Yu-Tao (2020). “Mindfulness-Based Interventions for Insomnia: A Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials”. Behavioral Sleep Medicine. 18 (1): 1–9. doi:10.1080/15402002.2018.1518228. PMID 30380915.
38. Kanen, Jonathan; Nazir, Racha; Sedky, Karim; Pradhan, Basant (30 April 2015). “The Effects of Mindfulness-Based Interventions on Sleep Disturbance: A Meta-Analysis”. Adolescent Psychiatry. 5 (2): 105–115. doi:10.2174/2210676605666150311222928.
39. Xunlin, NG; Lau, Ying; Klainin-Yobas, Piyanee (2020). “The effectiveness of mindfulness-based interventions among cancer patients and survivors: a systematic review and meta-analysis”. Supportive Care in Cancer. 28 (4): 1563–1578. doi:10.1007/s00520-019-05219-9. PMID 31834518.
40. Xie, Congyan; Dong, Bei; Wang, Lihong; Jing, Xiuchen; Wu, Yin; Lin, Lu; Tian, Li (March 2020). “Mindfulness-based stress reduction can alleviate cancer- related fatigue: A meta-analysis”. Journal of Psychosomatic Research. 130: 109916. doi:10.1016/j.jpsychores.2019.109916. PMID 31927347.
41. DiRenzo, Dana; Crespo-Bosque, Monica; Gould, Neda; Finan, Patrick; Nanavati, Julie; Bingham, Clifton O. (18 October 2018). “Systematic Review and Meta-analysis: Mindfulness-Based Interventions for Rheumatoid Arthritis”. Current Rheumatology Reports. 20 (12). doi:10.1007/s11926-018-0787-4. PMC 6233984. PMID 30338418.
42. Simpson, Robert; Simpson, Sharon; Ramparsad, Nitish; Lawrence, Maggie; Booth, Jo; Mercer, Stewart W. (February 2020). “Effects of Mindfulness-based interventions on physical symptoms in people with multiple sclerosis – a systematic review and meta-analysis”. Multiple Sclerosis and Related Disorders. 38: 101493. doi:10.1016/j.msard.2019.101493. PMID 31835209.
43. Guo, Jia; Wang, Hongjuan; Luo, Jiaxin; Guo, Yi; Xie, Yun; Lei, Beimei; Wiley, James; Whittemore, Robin (11 December 2019). “Factors influencing the effect of mindfulness-based interventions on diabetes distress: a meta-analysis”. BMJ Open Diabetes Research & Care. 7 (1): e000757. doi:10.1136/bmjdrc-2019-000757. PMID 31908794.
44. Demarzo, M. M. P.; Montero-Marin, J.; Cuijpers, P.; Zabaleta-del-Olmo, E.; Mahtani, K. R.; Vellinga, A.; Vicens, C.; Lopez-del-Hoyo, Y.; Garcia-Campayo, J. (9 November 2015). “The Efficacy of Mindfulness-Based Interventions in Primary Care: A Meta-Analytic Review”. The Annals of Family Medicine. 13 (6): 573–582. doi:10.1370/afm.1863. PMID 26553897.
45. Hurley, Dan (January 14, 2014). “Breathing In vs. Spacing Out”. New York Times Magazine. Retrieved April 9, 2014.
46. Felver, Joshua C.; Morton, Melissa L.; Clawson, Adam J. (2018-00-00). “Mindfulness-Based Stress Reduction Reduces Psychological Distress in College Students”. College Student Journal. 52 (3): 291–298. ISSN 0146-3934. Check date values in: |date= (help)
47. Khoshkerdar, Parya; Raeisi, Zohreh (March 2020). “The effect of mindfulness‐based stress reduction on body image concerns of adolescent girls with dysfunctional eating attitudes”. Australian Journal of Psychology. 72 (1): 11–19. doi:10.1111/ajpy.12265. ISSN 0004-9530.
48. Lazar SW, Kerr CE, Wasserman RH, et al. (November 2005). “Meditation experience is associated with increased cortical thickness”. 16 (17): 1893–7. doi:10.1097/01.wnr.0000186598.66243.19. PMC 1361002. PMID 16272874.
49. Cloud, John (2010-08-06). “Losing Focus? Studies Say Meditation May Help”.
50. Krompinger J., Baime M. J. (2007). “Mindfulness training modifies subsystems of attention”. Cognitive, Affective, & Behavioral Neuroscience. 7 (2): 109–119. doi:10.3758/CABN.7.2.109. PMID 17672382.
51. Levine, Glenn N.; Lange, Richard A.; Bairey‐Merz, C. Noel; Davidson, Richard J.; Jamerson, Kenneth; Mehta, Puja K.; Michos, Erin D.; Norris, Keith; Ray, Indranill Basu; Saban, Karen L.; Shah, Tina; Stein, Richard; Smith, Sidney C. (11 October 2017). “Meditation and Cardiovascular Risk Reduction”. Journal of the American Heart Association. 6 (10). doi:10.1161/JAHA.117.002218. PMC 5721815. PMID 28963100.
52. Grierson AB, Hickie IB, Naismith SL, Scott J. (2016). “The role of rumination in illness trajectories in youth: linking trans-diagnostic processes with clinical staging models”. Med. 46 (12): 2467–2484. doi:10.1017/S0033291716001392. PMID 27352637.
53. Pascoe, Michaela C.; Thompson, David R.; Jenkins, Zoe M.; Ski, Chantal F. (December 2017). “Mindfulness mediates the physiological markers of stress: Systematic review and meta-analysis”. Journal of Psychiatric Research. 95: 156–178. doi:10.1016/j.jpsychires.2017.08.004. PMID 28863392.
54. Sancho M, De Gracia M, Rodríguez RC, Mallorquí-Bagué N, Sánchez-González J, Trujols J, Sánchez I, Jiménez-Murcia S and Menchón JM. (2018). “Mindfulness-Based Interventions for the Treatment of Substance and Behavioral Addictions: A Systematic Review”. Psychiatry. 9 (95). doi:10.3389/fpsyt.2018.00095. PMID 29651257.
55. Chiesa A, Serretti A (April 2014). “Are mindfulness-based interventions effective for substance use disorders? A systematic review of the evidence”. Substance Use & Misuse. 49 (5): 492–512. doi:10.3109/10826084.2013.770027. PMID 23461667.
56. Garland EL, Froeliger B, Howard MO (January 2014). “Mindfulness training targets neurocognitive mechanisms of addiction at the attention-appraisal-emotion interface”. Frontiers in Psychiatry. 4: 173. doi:10.3389/fpsyt.2013.00173. PMC 3887509. PMID 24454293.
57. Adler-Neal, Adrienne L.; Zeidan, Fadel (27 July 2017). “Mindfulness Meditation for Fibromyalgia: Mechanistic and Clinical Considerations”. Current Rheumatology Reports. 19 (9): 59. doi:10.1007/s11926-017-0686-0. PMC 5693231. PMID 28752493.
58. Henke, Miriam; Chur-Hansen, Anna (5 June 2014). “The effectiveness of mindfulness-based programs on physical symptoms and psychological distress in patients with fibromyalgia: A systematic review”. International Journal of Wellbeing. 4 (1): 28–45. doi:10.5502/ijw.v4i1.2.
59. Lauche, Romy; Cramer, Holger; Dobos, Gustav; Langhorst, Jost; Schmidt, Stefan (December 2013). “A systematic review and meta-analysis of mindfulness-based stress reduction for the fibromyalgia syndrome”. Journal of Psychosomatic Research. 75 (6): 500–510. doi:10.1016/j.jpsychores.2013.10.010. PMID 24290038.
60. Smith, Jacqueline M.; Bright, Katherine S.; Mader, Joel; Smith, Jennifer; Afzal, Arfan Raheen; Patterson, Charmaine; Dimitropolous, Gina; Crowder, Rachael (April 2020). “A pilot of a mindfulness based stress reduction intervention for female caregivers of youth who are experiencing substance use disorders”. Addictive Behaviors. 103: 106223. doi:10.1016/j.addbeh.2019.106223. PMID 31838440.
61. Roca, Pablo; Diez, Gustavo G.; Castellanos, Nazareth; Vazquez, Carmelo (2019-07-18). Sendiña-Nadal, Irene (ed.). “Does mindfulness change the mind? A novel psychonectome perspective based on Network Analysis”. PLOS One. 14 (7): e0219793. Bibcode:2019PLoSO..1419793R. doi:10.1371/journal.pone.0219793. ISSN 1932-6203. PMC 6638953. PMID 31318929.
62. Hutchinson, Julia K.; Huws, Jaci C.; Dorjee, Dusana (December 2018). “Exploring experiences of children in applying a school-based mindfulness programme to their lives”. Journal of Child and Family Studies. 27 (12): 3935–3951. doi:10.1007/s10826-018-1221-2. ISSN 1062-1024.
63. Sevel, Landrew S.; Finn, Micheal T.M.; Smith, Rachel M.; Ryden, Anna M.; McKernan, Lindsey C. (February 2020). “Self‐compassion in mindfulness‐based stress reduction: An examination of prediction and mediation of intervention effects”. Stress and Health. 36 (1): 88–96. doi:10.1002/smi.2917. ISSN 1532-3005. PMID 31874122.