Καθετί αναπόδραστα οδηγεί προς κάτι καλύτερο. Φτάνει κανείς να μπορεί να το αντιληφθεί και να το αναγνωρίσει. Αυτό συμβαίνει γιατί κανένας δεν είναι πιο κουφός από εκείνον που δεν επιθυμεί να ακούσει και κανένας δεν είναι πιο τυφλός από εκείνον που δεν επιθυμεί να δει. Κάθε πράγμα στη ζωή του ανθρώπου έχει μια υποκείμενη δομή, την οποίαν ανακαλύπτει κανείς ερευνώντας και κατανοώντας τα πράγματα και όχι αδιαφορώντας για αυτά.
Για ένα σημαντικό ποσοστό ανθρώπων, η αυτοκριτική αποτελεί μια εσωτερική διαδικασία, η οποία συχνά τους αποπροσανατολίζει από τους πραγματικούς στόχους που θέτουν και ουσιαστικά, κατά κάποιον τρόπο, στρεβλώνει τις προσδοκίες τους. Το αποτέλεσμα αυτών είναι η αυτομομφή, η σκληρότητα του καθενός με τον ίδιο του τον εαυτό. Κατ’ επέκταση, ένας άνθρωπος που συνηθίζει να είναι σκληρός και επικριτικός με τον εαυτό του, γίνεται σκληρός και με τους γύρω του, θέτοντας σε κίνδυνο και την ευτυχία του αλλά και την αυτοπεποίθησή του.
Advertisment
Πιο αναλυτικά, με τον όρο αυτοκριτική/αυτομομφή εννοείται εκείνη η συμπεριφορά, σύμφωνα με την οποία κάποιος μεταδίδει σε καθημερινή βάση αρνητικά/επικριτικά μηνύματα και σκέψεις προς τον ίδιο του τον εαυτό. Εκείνο που αρκετός κόσμος δεν αντιλαμβάνεται είναι πως το σύνολο αυτών των μηνυμάτων πολλές φορές στοιχίζει τόσο σε συναισθηματικό επίπεδο όσο και σε σωματικό, διότι αποτελεί πρόσφορο έδαφος για την εμφάνιση κατάθλιψης και διαφόρων ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.
Συχνά ένας επικριτικός γονέας, ένας σκληρός φίλος ή εν γένει ένας αρνητικός άνθρωπος του περιβάλλοντός μας, παίρνει τη θέση του εσωτερικού κριτή/δικαστή, πολλές φορές από προσωπική επιλογή εξαιτίας της συνήθεια σε αυτές τις συμπεριφορές. Αναμφίβολα η παρατεταμένη έκθεση στην οποιαδήποτε λεκτική κακοποίηση, συναισθηματική βία και κριτική, είναι επόμενο να οδηγεί σε μια, τρόπον τινά, εσωτερίκευση ορισμένων αρνητικών/τοξικών πεποιθήσεων, οι οποίες στο μέλλον λειτουργούν «αυτεπάγγελτα».
Αξίζει να αναφέρουμε, επίσης, ότι τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα στο να συνηθίσουν μια τέτοια συμπεριφορά από άλλο πρόσωπο, διότι ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί η σταθερή εικόνα του εαυτού τους, με αποτέλεσμα να ξεκινήσουν τη δομή του εαυτού τους σύμφωνα τις πεποιθήσεις και την αντιμετώπιση από κάποιο άλλο πρόσωπο.
Advertisment
Αντιλαμβάνεται κανείς, έτσι, ότι πολύ συχνά συμβαίνει να μη φέρουμε εμείς πρωταρχικά την ευθύνη για την κακοδαιμονία και τη δυστυχία μας, αλλά οι άλλοι και κατ’ επέκταση η μη σωστή διαχείριση που εμείς κάνουμε. Για παράδειγμα, λέω: «δεν αξίζω»· τούτη η σκέψη θα επαληθευτεί με την πρώτη ευκαιρία στο άμεσο μέλλον. Σκέφτεται κανείς: «Δεν θα καταφέρω να περάσω το μάθημα»· ασυναίσθητα ο ίδιος τελικά συνδράμει στο να μην περάσει το μάθημα. Αυτό συμβαίνει γιατί έχει υποβάλλει τον εαυτό του/της στη διαδικασία της αδράνειας και της απάθειας.
Γενικότερα, θα έλεγε κανείς, ότι η αρνητική σκέψη έλκει τα ανεπιθύμητα συναισθήματα και τις συνέπειες αυτών. Εκτός από την εμφάνιση κατάθλιψης, που σημειώθηκε ήδη, το άγχος, η αρνητική εικόνα του εαυτού μας, η μείωση των κινήτρων, η απουσία ενέργειας και η μείωση της παραγωγικότητας κ.λπ., είναι ορισμένα καταστροφικά αποτελέσματα της αυτοκριτικής στη ζωή μας.
Ο αρχαίος φιλόσοφος Ηράκλειτος υποστήριξε ότι ουσιαστικά το πρόβλημα είναι ο εαυτός μας και όχι το ίδιο το πρόβλημα· ο χαρακτήρας και η σκέψη μας είναι που καθορίζει τη μοίρα και το πεπρωμένο του καθενός, υπό την έννοια ότι οφείλουμε να επαναπροσδιοριζόμαστε όταν συμβαίνει να ‘χάνουμε’ τον εαυτό μας σε σκέψεις και συμπεριφορές.
Στην προκείμενη περίπτωση ο σκοπός και η απάντηση στην αυτοκριτική είναι η αυτοσυμπόνοια. Δηλαδή, με μια φράση, το να προσπαθεί κανείς να δείχνει ευγένεια, κατανόηση και αποδοχή προς τον ίδιο του τον εαυτό. Η προσπάθεια που κάνει κανείς όταν αποφεύγει τα προσωπικά του λάθη, χωρίς να παγιδεύεται στην αυτοκριτική λόγω αυτών και στον υποβιβασμό του εαυτού του.
Στην πραγματικότητα, ένα πρώτο και σημαντικό βήμα για να αλλάξει κάποιος τη στάση του προς τον εαυτό του, είναι να αντικαταστήσει την αυτοκριτική με την επιείκεια. Με αυτόν τον τρόπο και εντελώς πρακτικά, ασκείται κανείς στο να δίνει χώρο στον εαυτό του κάνοντας πράξη την αυτοσυμπόνοια, έστω και σταδιακά. Επιπλέον, είναι πολύ σημαντικό στο να προσπαθεί κανείς να μεταβάλλει τον τρόπο που διαχειρίζεται τα λάθη του στην καθημερινή ζωή.
Συγκεκριμένα, χρειάζεται να επιδεικνύουμε καλή προαίρεση ακόμα και στην ίδια την εσωτερική μας κριτική απέναντι στα λάθη. Διότι με αυτόν τον τρόπο, πολλές φορές ο τρόπος που αποδεχόμαστε την ίδια την κριτική αλλάζει πρόσωπο και λειτουργεί παραγωγικά για εμάς, αρκεί να μη μας ξεπερνάει.
Ακόμα, είναι απαραίτητο κανείς να διακρίνει και να κατανοήσει τα συναισθήματα που βιώνει όταν προβληματίζεται με την αυτοκριτική του και την κατάσταση που βρίσκεται εκείνη τη στιγμή, συγκριτικά με το πως αισθάνεται όταν την ξεπερνάει. Ουσιαστικά το μοτίβο σκέψης και συμπεριφοράς αφορά κατά βάση στη συμπεριφορά που εμείς θα επιδεικνύαμε σε έναν καρδιακό μας φίλο με αγάπη.
Αυτό συνεπάγεται άμεσα τόσο την αναγνώριση και αποδοχή των λαθών όσο και τη δυνατότητα της αμφιβολίας, ώστε να αποφεύγεται η στείρα “αυτοκατηγορία”. Άλλωστε, εξασκούμενοι στο να δείχνουμε συμπόνια στον εαυτό μας μαθαίνουμε να κατανοούμε και να αποδεχόμαστε τους γύρω μας.
Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να αναφέρουμε ότι ο άνθρωπος δεν χρειάζεται να πορεύεται μόνος του σε ό,τι αντιμετωπίζει, και αυτό πρέπει να το γνωρίζουμε όλοι. Αφενός οι δυσκολίες είναι μέρος την ανθρώπινης ζωής και καθημερινότητας, αφετέρου, όπως και σε κάθε ζήτημα που μας προβληματίζει, η επικοινωνία με αγαπημένα πρόσωπα είναι εξαιρετικά επωφελής: για παράδειγμα η αγκαλιά, ως γνωστόν, έχει αποδεδειγμένα θεραπευτικές ιδιότητες (έκκριση ωκυτοκίνης), διότι τονώνει την αίσθηση ηρεμίας και ασφάλειας, ενώ είναι μια συνθήκη που μπορούν να μας προσφέρουν απλόχερα οι άνθρωποι που μας αγαπούν.
Το ίδιο ισχύει και για τα κοντινά πρόσωπα του περιβάλλοντος του καθενός, τα οποία με απλά λόγια αγάπης και κατανόησης μπορούν να μας ‘απεγκλωβίσουν’ πολλές φορές από μια συναισθηματικά φορτισμένη κατάσταση. Από την άλλη δεν πρέπει να λησμονούμε ότι σε κάθε περίπτωση όταν αισθάνεται κανείς απόγνωση ή δυσκολία, πρέπει να ξέρει ότι μπορεί να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, με σκοπό να δώσει βοήθεια – στον εαυτό του και πάλι- με αυτόν τον τρόπο, μέσω του οποίου ίσως ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό του που δεν υποψιαζόταν.
- Τι είναι η αναβλητικότητα και πως να τη διαχειριστείς; - 29 Αυγούστου 2022
- Η φοβία της δέσμευσης: Βήματα προς την κατανόησή της - 24 Μαΐου 2022
- Πένθος και παιδική ηλικία: Απώλεια και διαχείριση του παιδιού - 8 Δεκεμβρίου 2021
