Η κριτική αποτελεί μια σημαντικότατη δεξιότητα, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι τη φοβόμαστε. Ανοίγοντας τις διαλέξεις μου πάνω στο ζήτημα της κριτικής, ζητάω πάντα από το κοινό μου στην αρχή να συμπληρώσει την ακόλουθη πρόταση: «Όταν κάνω κριτική σε κάποιον, νιώθω…».
Αν είστε σαν τους περισσότερους ανθρώπους, μάλλον κι εσείς θα συμπληρώνατε την πρόταση κάπως έτσι: «…αγχωμένος, διστακτικός, ντροπή και φόβο» ή άλλες παρόμοιες λέξεις που δηλώνουν δυσανασχέτηση. Πράγματι, ελάχιστοι είναι εκείνοι που λένε «ανυπομονώ να κρίνω τον εργοδότη μου ή τον πελάτη μου». Εξάλλου, τις περισσότερες φορές η κριτική μας γεννά το θυμό, το άγχος και τα δάκρυα του αποδέκτη. Στο εργασιακό περιβάλλον, συχνά δυσκολεύει τις σχέσεις με τον εργοδότη, τους συναδέλφους, το προσωπικό και τους πελάτες. Στις διαπροσωπικές σχέσεις, υπάρχουν άφθονες έρευνες που υποδεικνύουν ότι η κακή διαχείριση της κριτικής προαναγγέλλει ένα δυστυχισμένο γάμο και συνεισφέρει σε κακές γονικές δεξιότητες.
Advertisment
Εντούτοις, υπάρχει μια επίσης μεγάλη ποσότητα ερευνών που δείχνουν ότι το να δίνουμε και να δεχόμαστε κριτική με έναν παραγωγικό όμως τρόπο αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό των επιτυχημένων ατόμων, γάμων, οργανισμών και οικογενειών. Εδώ, η κριτική χρησιμοποιείται ως ένα εργαλείο που προωθεί την οικειότητα και το δέσιμο, ενισχύει την απόδοση και αναπτύσσει θετικές σχέσεις.
Οι κριτικοί έχουν συμφωνήσει πάνω σε ορισμένους βασικούς κανόνες κριτικής, ώστε να διασφαλίσουν το περιεχόμενο της με τρόπο που να βοηθά πραγματικά τους αποδέκτες της. Έτσι και καθώς οι λίστες έχουν αποδειχθεί χρήσιμες ως εργαλεία για την εγκαθίδρυση και την ενίσχυση αποτελεσματικών συμπεριφορών, σας παρουσιάζω εδώ τη δική μου, η οποία «πατά» πάνω στις αρχές της κριτικής από τη γέννησή της. Πρέπει όμως να σημειώσετε ότι η τέχνη της σωστής κριτικής εξαρτάται και από το πόσο καλά μπορείτε να προσαρμόσετε αυτούς τους κανόνες στον κάθε αποδέκτη.
Οι έντεκα αρχές της κριτικής
1. Αντιληφθείτε την κριτική όπως οι σπουδαιότεροι κριτικοί
Η αποτελεσματική κριτική ξεκινά μέσω της ευθυγράμμισης των πεποιθήσεών σας με το ιστορικό σκοπό της έννοιας της κριτικής- την επικοινωνία, την εκπαίδευση και το κίνητρο για βελτίωση. Αντιληφθείτε την κριτική ως μια ευκαιρία να βοηθήσετε κάποιον να τα πάει καλύτερα.
Advertisment
2. Διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας
Η κριτική που επικοινωνείται με θυμό και απογοήτευση, μειώνει την θετική επίδραση του μηνύματός σας. Πριν κάνετε την κριτική σας, ηρεμήστε μέσω μιας διαδικασίας προσωπικής χαλάρωσης και θυμηθείτε την θετική σας πάνω απ’ όλα, πρόθεση.
3. Να έχετε στρατηγική
«Πώς μπορώ να επικοινωνήσω αυτές τις πληροφορίες, ώστε να είναι δεκτικοί και ανοιχτοί ως προς αυτές;». Αυτή είναι μια πρώτη σημαντική ερώτηση. Ύστερα, ερευνήστε ποια θα μπορούσε να είναι η αντίδραση τους και πώς θα απαντήσετε εσείς σε περίπτωση θυμού, σιωπής, εκδίκησης ή απόλυτης άρνησης σε αυτά που λέτε. Σκεφτείτε μια κριτική που θα θέλατε πολύ να κάνετε- μπορείτε να την επικοινωνήσετε με τρεις διαφορετικούς τρόπους;
4. Προστατέψτε την αυτοεκτίμηση
Ο συνάδελφός σας μπορεί να είναι πεισματάρης, αλλά το να τον αποκαλείτε «άχρηστο» ή να σκέφτεστε ότι είναι «απαίσιος», δεν θα βοηθήσει. Αποφύγετε τις ακραίες ετικέτες και κάντε την κριτική ένα ζήτημα πιθανών αλλαγών και όχι μια αναφορά στο σωστό/λάθος ή στο άσπρο/μαύρο· το τελευταίο μόνο εξωτερικές και εσωτερικές συγκρούσεις μπορεί να δημιουργήσει.
5. Βρείτε την σωστή, κατάλληλη στιγμή
«Είναι αυτή η σωστή στιγμή να προσφέρω την κριτική μου;». Υπάρχει ο κατάλληλος χώρος και χρόνος για όλα και ενώ μπορείτε να εκφράσετε απολύτως σωστά την κριτική σας, αν η ώρα δεν είναι η σωστή, όλα θα πάνε χαμένα. Κάνετε την κριτική σας σε κάποιον δημοσίως ή προσωπικά και πότε θα κάνατε εξαιρέσεις;
6. Εστιάστε στο περιθώριο βελτίωσης και όχι στο λάθος
Δεν μπορείτε να αλλάξετε το παρελθόν. Επομένως, σταματήστε να επαναλαμβάνετε τι πήγε ή τι έκαναν λάθος. Το μόνο που θα προκαλέσετε είναι άμυνα. Εστιάστε στο πώς τα αποτελέσματα/η συμπεριφορά/η αλλαγή σχεδίων μπορούν να βελτιώσουν την κατάσταση, δίνοντας έμφαση στο μέλλον: «Την επόμενη φορά που θα κάνεις μια παρουσίαση, θα ήταν καλό να αφήσεις περισσότερο χρόνο για ερωτήσεις».
7. Εστιάστε και στα θετικά, όχι μόνο στα μειονεκτήματα
Η κριτική συνιστά μια αξιολόγηση τόσο των θετικών, όσο και των αρνητικών σημείων. Προσέξτε όμως ότι η λέξη «αλλά» ακυρώνει τα καλά στοιχεία. Για παράδειγμα : «Τα πας καλά, αλλά…». Είναι καλύτερα να πείτε: «Να κάποιοι τρόποι που αυτό μπορεί να γίνει ακόμα καλύτερο… και… να και τα σημεία που είναι πραγματικά πολύ καλό».
8. Αναγνωρίστε το υποκειμενικό στοιχείο
Η κριτική σας δεν είναι κάτι δεδομένο, αντικειμενικό και ούτε θα έπρεπε να ακούγεται σαν κατηγορία: «Η δουλειά σου είναι πρόχειρη». Θα σας αποκριθούν με το «αυτή είναι η άποψη σου» και αυτό όντως θα ισχύει. Οπότε πάρτε από μόνοι σας την ευθύνη των σκέψεων σας και περιορίστε την πιθανότητα άμυνας. «κατά την άποψη μου… νομίζω ότι… έτσι μου φαίνεται». Αυτές οι φράσεις δεν κουνούν το δάχτυλο σε κανέναν και βοηθούν τους αποδέκτες να επιθυμούν πραγματικά να ακούσουν τις σκέψεις σας. Στο παράδειγμα δηλαδή «η δουλειά σου είναι πρόχειρη», μπορείτε καλύτερα να πείτε: «νομίζω ότι μπορείς να κάνεις ακόμα καλύτερη δουλειά».
9. Προσθέστε το κίνητρο στην κριτική σας
Πριν κάνετε μια κριτική σε κάποιον αναρωτηθείτε «πώς αυτή μπορεί να βοηθήσει τον αποδέκτη μου; Υπάρχουν κάποια εμφανή κίνητρα (αύξηση, προαγωγή) ή κάποια λιγότερο εμφανή (όπως αναγνώριση και ενσωμάτωση στην ομάδα); Οι άνθρωποι αλλάζουν κυρίως για τον εαυτό τους, οπότε χρειάζεται ένα κίνητρο εδώ. Ποιο είναι αυτό;
10. Προσδιορίστε τα κριτήριά σας
Αποφύγετε τις ασάφειες και τις υπερβολές, αναγνωρίζοντας, ξεκαθαρίζοντας και επικοινωνώντας τα κριτήρια που χρησιμοποιείτε για τη διαμόρφωση της κριτικής σας. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν διαφορετικά κριτήρια για να αξιολογήσουν το ίδιο έργο και συχνά ερμηνεύουν το ίδιο κριτήριο διαφορετικά. Μπορείτε πραγματικά να καταλάβετε τη διαφορά; Είναι το δικό σας κριτήριο ρεαλιστικό και πότε αλλάζει; Είναι οι υπόλοιποι συγχρονισμένοι με τα δικά σας κριτήρια;
11. Στηρίξτε, βοηθήστε στην επίλυση του πιθανού προβλήματος:
Όταν παρατηρήσετε μια θετική απόκριση στην κριτική σας, βεβαιωθείτε ότι στηρίζετε τις προσπάθειες εκείνες, προσφέροντας επαινετικά λόγια και ανατροφοδότηση: «Ευχαριστώ που ήσουν ανοιχτός στο να ακούσεις αυτά που είχα να πω». Αν δεν παίρνετε τα αποτελέσματα που επιθυμείτε, κάντε ένα βήμα πίσω, αξιολογήστε τον τρόπο που κάνατε την κριτική και επιχειρήστε μια διαφορετική προσέγγιση… πάντα υπάρχει μια άλλη επιλογή!
Hendrie Weisinger, οργανωτικός ψυχολόγος
