Οι ερευνητές «οργώνουν» το χώμα ψάχνοντας για βακτήρια που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία νέων αντιβιοτικών. Είναι μέρος προσπάθειας με στόχο την απομάκρυνση από τα εργαστηριακά αναπτυσσόμενα φάρμακα.
Από τότε που ο Σκωτσέζος επιστήμονας Alexander Fleming ανακάλυψε την πενικιλίνη, το πρώτο αντιβιοτικό στον κόσμο, αυτά τα θαυματουργά φάρμακα αναπτύσσονται στο εργαστήριο. Σήμερα, ο Sean Brady, PhD, μικροβιολόγος και βοηθός καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Rockefeller στη Νέα Υόρκη, πιστεύει ότι το μέλλον των αντιβιοτικών μπορεί να βρίσκεται στο χώμα μόλις έξω από την πόρτα μας. Η ανακάλυψη του Brady, 90 χρόνια μετά την αποκάλυψη του Fleming το 1928, έρχεται στην επιφάνεια, ακριβώς τη στιγμή που ο κόσμος έρχεται αντιμέτωπος με μια κρίση αντιβιοτικών.
Advertisment
Τα γνωστά «υπερβακτήρια» έχουν αναπτύξει πια αντοχές σε δεκάδες μέχρι πρόσφατα αποτελεσματικά αντιβιοτικά. Το αποτέλεσμα είναι οι λοιμώξεις να θεραπεύονται πια εξαιρετικά δύσκολα.
Το CDC (Κέντρο για τον έλεγχο και την πρόληψη νόσων) αναφέρει ότι κάθε χρόνο στις ΗΠΑ μόνο, μολύνονται τουλάχιστον 2 εκατομμύρια άνθρωποι με βακτήρια που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. 23.000 εξ αυτών πεθαίνουν κάθε χρόνο ως άμεσο αποτέλεσμα αυτών των μολύνσεων. Επιπροσθέτως, υπολογίζεται ότι o παγκόσμιος απολογισμός θανάτων από λοιμώξεις που είναι ανθεκτικές σε αντιβιοτικά θα μπορούσε να φτάσει τα 10 εκατομμύρια ετησίως μέχρι το 2050.
Αναζητώντας λύσεις
Σε όλο τον κόσμο, οι επιστήμονες δίνουν μάχη με το χρόνο, για να αναπτύξουν νέα μόρια που να καταστρέφουν τα μικρόβια. Ωστόσο, οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι οι περισσότερες ευκολότερες απαντήσεις έχουν ήδη δοθεί. Αντί για την εργαστηριακή ανάπτυξη των αντιβιοτικών όπως έκαναν ο Fleming και όλοι οι μετέπειτα επιστήμονες, ο Brady ελπίζει να βρεθούν νέα μόρια στο έδαφος.
Advertisment
«Υπάρχουν χιλιάδες βακτήρια στο έδαφος, όπου κι αν πατήσετε: μια υποψήφια, γεμάτη δεξαμενή αντιβιοτικών. Πολλά από αυτά παράγουν μόρια που δεν έχουμε εξετάσει ποτέ πριν»
Ο Brady και οι συνάδελφοί του εξέδωσαν τη μελέτη τους τον προηγούμενο μήνα στο επιστημονικό περιοδικό Nature Microbiology. Ανέφεραν την ανακάλυψη μιας νέας τάξης αντιβιοτικών, που εξάγονται από άγνωστους οργανισμούς, οι οποίοι ζουν στο χώμα. Αυτή η τάξη, την οποία αποκαλούν «malacidins» σκότωσε αρκετά υπερβακτήρια σε εργαστηριακά ποντίκια, συμπεριλαμβανομένου και του απειλητικού χρυσίζοντα σταφυλόκοκκου που είναι ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη (MRSA), χωρίς τον κίνδυνο αντοχής.
Το νέο αντιβιοτικό επιτέθηκε και καθάρισε τη δερματική μόλυνση των ζώων από τον MRSA μέσα σε μία μέρα. «Ένα σημαντικό μέρος των φαρμάκων που χρησιμοποιούμε σήμερα στην κλινική, ειδικά αντιβιοτικά, προέρχονται από μόρια που παράγονται από ζωντανούς οργανισμούς, συγκεκριμένα από βακτήρια», τονίζει ο Brady.
Μία δεκαετία ερευνών
Οι ερευνητές ξεκίνησαν να δουλεύουν αυτή τη νέα προσέγγιση περίπου 10 χρόνια νωρίτερα. Αντί να προσπαθούν να καλλιεργούν βακτήρια, πήραν χώμα και εξήγαγαν DNA από αυτό, βάζοντάς το σε βακτήρια που μπορούσαν να καλλιεργήσουν. Ο Brady πέρασε όλη την προηγούμενη δεκαετία, φτιάχνοντας τη δική του ερευνητική ομάδα. Άλλοι ερευνητές, επίσης, αναζητούν νέα αντιβιοτικά σε άλλα φαινομενικά απίθανα μέρη, όπως στο νερό και στο γαστρεντερικό σύστημα των εντόμων, χρησιμοποιώντας τη μεταγονιδιωματική ανάλυση.
Τα βακτήρια λαμβάνονται από το χώμα, μα κυρίως το DNA που απελευθερώνεται μέσω μιας εργαστηριακής διαδικασίας. Το DNA εγχέεται μετά σε μικρόβια που αναπτύσσονται στο εργαστήριο. Από αυτά, αναγνωρίζονται τα πιο ενδιαφέροντα που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν αντιβιοτικά. Ο στόχος είναι η ανάπτυξη βακτηρίων υπό την παρουσία ενός αντιβιοτικού. Και θέλουμε τα βακτήρια να μην καταστρέφουν ανθρώπινα κύτταρα, αλλά και να μην αναπτύσσουν αντοχή στα αντιβιοτικά, τονίζει ο Brady.
Ένα παγκόσμιο πρόβλημα
Η αντίσταση στα αντιβιοτικά αποτελεί μεγαλύτερο πρόβλημα στο μη Δυτικό κόσμο. Ο Peter Collignon, μικροβιολόγος και ειδικός στο ζήτημα της αντίστασης των αντιβιοτικών, δήλωσε ότι τα υπερβακτήρια αποτελούν ένα πρόβλημα που επιδεινώνεται με τον καιρό. Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο, αλλά λίγο πιο έντονο στις αναπτυσσόμενες χώρες.
«Έχουμε λοιμώξεις απειλητικές για τη ζωή που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν και ορισμένες φορές ακόμα και αδύνατο. Φυσικά, υπάρχει η Δυτική συμβατική ιατρική. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι αν βρίσκεστε στην Κίνα, στις Φιλιππίνες, στο Βιετνάμ ή στην Ινδία, πολλές κοινές μολύνσεις είναι αθεράπευτες λόγω της μεγάλης αντοχής στα αντιβιοτικά», υπογραμμίζει.
Μια κοινή αντίληψη που επικρατεί είναι ότι τα συνταγογραφούμενα αντιβιοτικά συχνά είναι αυτά που δίνουν χώρο στα υπερβακτήρια να δυναμώσουν. Και ισχύει ότι και αυτό αποτελεί πρόβλημα. Ωστόσο, το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι τα ανθεκτικά βακτήρια μεταδίδονται στα γονίδια και στον κόσμο μέσω του μολυσμένου νερού. Έχουμε νερό που είναι μολυσμένο από ανθρώπους και ζώα και από αντιβιοτικά και μικρόβια στο νερό. Και ο κύριος λόγος που οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν περισσότερα υπερβακτήρια είναι επειδή οι προμήθειες νερού και η υγιεινή βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση. Οι πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες μπορούν επίσης να επηρεάσουν στο ζήτημα της αντοχής.
«Ολοκληρώσαμε μια ενδιαφέρουσα έρευνα λίγα χρόνια πριν, η οποία προκάλεσε αντιπαραθέσεις», αναφέρει ο Collignon. «Εντοπίσαμε στην Ευρώπη- και θα επεκταθούμε και στον υπόλοιπο κόσμο- μια υψηλή συσχέτιση με τη διαφθορά σε μια χώρα, παρά με τη χρήση αντιβιοτικών. Και αυτό επειδή η διαφθορά αποτελεί δείκτη κι άλλων πραγμάτων που πάνε στραβά, όπως η ποιότητα του νερού ή της τροφής ή ακόμα και των φαρμάκων».
Η κουλτούρα μιας χώρας επίσης κάνει τη διαφορά ως προς το βαθμό αντοχής που έχει αναπτυχθεί. Εδώ ο μεγαλύτερος παράγοντας είναι η κατάχρηση και όχι η γνωστοποίηση των ίδιων των φαρμάκων, αλλά και το πώς επιτρέπουμε στα ανθεκτικά βακτήρια να εξαπλωθούν. Πολλές φορές, δεν παίρνουμε τα σωστά μέτρα, δεν προειδοποιούμε τον κόσμο και τα νοσοκομεία αποτελούν τον μεγαλύτερο κίνδυνο.
Πηγές:
https://www.cdc.gov/drugresistance/index.html
https://www.drugsfromdirt.org/
https://www.nature.com/articles/s41564-018-0110-1
https://www.bbc.com/news/health-30416844
