Οι πρώτες στιγμές μιας σουπερνόβα – δηλαδή μιας κατακλυσμικής έκρηξης ενός τεράστιου άστρου – έγιναν επιτέλους παρατηρήσιμα με πρωτοφανή λεπτομέρεια, σε μια εξέλιξη που, όπως λένε οι ερευνητές, θα μπορούσε να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τι συμβαίνει στα άστρα, όταν αυτά πεθαίνουν.
Χρησιμοποιώντας δεδομένα που συλλέχθηκαν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler της Nasa το 2017, οι αστροφυσικοί κατέγραψαν την αρχική έκρηξη φωτός από μια σουπερνόβα, καθώς ένα ωστικό κύμα εκτοξεύεται με τρομερή δύναμη μέσα από ένα αστέρι.
Advertisment
Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, οι επιστήμονες θεώρησαν ότι το άστρο που εξερράγη ήταν πιθανότατα ένας κίτρινος υπεργίγαντας, ο οποίος είναι πάνω από 100 φορές μεγαλύτερος από τον ήλιο μας.
Ο Patrick Armstrong, διδακτορικός φοιτητής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας και πρώτος συγγραφέας της μελέτης, δήλωσε ότι η πρώιμη φάση μιας έκρηξης σουπερνόβα δεν είχε παρατηρηθεί ποτέ πλήρως στο παρελθόν. «Για να το καταγράψει κανείς αυτό, πρέπει να κοιτά στο σωστό μέρος του ουρανού, τη σωστή στιγμή, με τη σωστή λεπτομέρεια, για να μπορέσει να δει τα πάντα», δήλωσε.
Ο Armstrong είπε ότι ο αστέρας, που ονομάζεται SN2017jgh, βρισκόταν σε απόσταση μεγαλύτερη από ένα δισεκατομμύριο έτη φωτός από τη Γη. «Το φως που βλέπαμε είχε στην πραγματικότητα φύγει από αυτό το άστρο πριν από ένα δισεκατομμύριο χρόνια», πράγμα εξαιρετικά εντυπωσιακό.
Advertisment
Κατά μέσο όρο, οι αστρονόμοι υπολογίζουν ότι ένα αστέρι εκρήγνυται ανά γαλαξία κάθε 100 χρόνια. «Υπάρχουν εκατομμύρια γαλαξίες στο νυχτερινό ουρανό, πράγμα που σημαίνει ότι ανάλογα με το πόσο καλή είναι η κάμερά σας, μπορεί να βλέπετε περίπου μια σουπερνόβα την εβδομάδα ή μέχρι και μια σουπερνόβα την ημέρα, αν έχετε μια καλή κάμερα όπως το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler», δήλωσε ο Armstrong.
Μία έκρηξη σουπερνόβα εκρήγνυται γρήγορα, αλλά χρειάζονται εβδομάδες ή μήνες για να φωτιστεί και στη συνέχεια τελικά να εξασθενίσει. Η πρώιμη φάση της έκρηξής της είναι παρατηρήσιμη μόνο για λίγες ημέρες. Οι επιστήμονες έκαναν την ανακάλυψη με βάση μια «καμπύλη φωτός ψύξης», η οποία μέτρησε την αλλαγή στην ποσότητα του φωτός που εκπέμπει η σουπερνόβα με την πάροδο του χρόνου.
«Βλέπουμε στον νυχτερινό ουρανό αυτό το μικροσκοπικό σημείο φωτός να γίνεται όλο και πιο φωτεινό … καθώς η σουπερνόβα εκρήγνυται, και (στη συνέχεια) να εξασθενεί», είπε ο Armstrong. «Αυτή είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε την καμπύλη φωτός της ψύξης (της έκρηξης) με πλήρη λεπτομέρεια».
Το φάσμα του φωτός που απελευθερώνεται από την supernova έδωσε επίσης ενδείξεις για τη σύνθεσή του. «Παίρνουμε το φως από αυτή την τεράστια έκρηξη και το χωρίζουμε σε ένα ουράνιο τόξο, και ανάλογα με τα χρώματα που βλέπουμε – αν υπάρχει πολύ κόκκινο ή πράσινο – αυτό μπορεί να μας δώσει πληροφορίες σχετικά με το ποια στοιχεία υπάρχουν σε αυτή τη supernova», δήλωσε ο Armstrong.
Ο Armstrong δήλωσε ότι η παρατήρηση επέτρεψε στους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα ποια αστέρια εκρήγνυνται σε διαφορετικές supernova. «Κανονικά δεν μπορούμε να πάρουμε πολλές πληροφορίες γι’ αυτά τα αστέρια επειδή έχουν εκραγεί και δεν έχουν μείνει πολλά για να δούμε».
Σε αντίθεση με άλλα τηλεσκόπια που κάνουν παρατηρήσεις μια φορά την ημέρα, το τηλεσκόπιο Kepler της Nasa κατέγραφε εικόνες κάθε μισή ώρα, επιτρέποντας την ολοκληρωμένη καταγραφή της καμπύλης φωτός. Η αποστολή του Kepler έληξε επίσημα το 2018, όταν τελείωσαν τα καύσιμα του.
Πηγή:
theguardian.com/science/2021/aug/06/champagne-moment-as-supernova-captured-in-detail-for-the-first-time
academic.oup.com/mnras/advance-article-abstract/doi/10.1093/mnras/stab2138/6338122
