Η ντροπή είναι ένα συναίσθημα που προκύπτει από την αίσθηση ότι κάτι πάει στραβά με εμάς. Όταν ντρεπόμαστε, συχνά νιώθουμε ανεπαρκείς και γεμάτοι αυτοαμφιβολίες, αλλά αυτές οι εμπειρίες μπορεί να βρίσκονται έξω από τη συνειδητή μας επίγνωση. Αυτό καθιστά δύσκολη την αναγνώριση και την αντιμετώπιση της ντροπής.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η ντροπή έχει συνδεθεί με την κατάθλιψη και άλλα αρνητικά συναισθήματα, όπως θυμό, καχυποψία, αίσθηση κατωτερότητας, αδυναμία, και συνεπώς έντονο άγχος και υποτακτικές αντιδράσεις στο θυμό.
Advertisment
Αποτέλεσμα κατάστασης ή χαρακτηριστικό της προσωπικότητας;
Η περιστασιακή ντροπή είναι όταν το συναίσθημα είναι στιγμιαίο ως απάντηση σε ένα γεγονός. Όλοι μας βιώνουμε αυτό το είδος ντροπής μερικές φορές, ίσως όταν μας εκφοβίζουν, μας γελοιοποιούν ή μας κρίνουν. Η ντροπή ως χαρακτηριστικό λειτουργεί περισσότερο ως μέρος της προσωπικότητας. Την κουβαλάμε μαζί μας όπου κι αν πάμε. Μπορεί να νιώθουμε το πρώτο είδος συχνότερα ή μπορεί απλώς να ντρεπόμαστε λίγο για τον εαυτό μας όλη την ώρα. Η ντροπή ως χαρακτηριστικό μπορεί να συνδέεται πιο ισχυρά με χαμηλότερα επίπεδα ψυχικής και σωματικής ευημερίας.
Και οι δύο αυτοί τύποι ντροπής διαφέρουν από την ενοχή. Η ενοχή προκύπτει ως αποτέλεσμα κάποιας ενέργειας που κάναμε (ή δεν κάναμε). Μπορεί να νιώθουμε λύπη για το γεγονός ότι κάναμε κάτι κακό. Η ενοχή στην πραγματικότητα μας παρακινεί να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας, ώστε να μη χρειαστεί να νιώσουμε ξανά έτσι.
Η ντροπή, από την άλλη πλευρά, προκύπτει ως αποτέλεσμα αρνητικών αξιολογήσεων από τους άλλους, ακόμη και αν δεν έχουμε τίποτα για το οποίο να αισθανόμαστε ένοχοι ή ντροπιασμένοι. Ως αποτέλεσμα, δεν αισθανόμαστε ότι αυτό που κάναμε είναι κακό. Αισθανόμαστε ότι εμείς, ως άτομο, είμαστε κακοί. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να αισθανόμαστε μικροί, άχρηστοι ή ανίσχυροι. Δεδομένου ότι η αλλαγή της συμπεριφοράς μας δεν μας βοηθά να μειώσουμε τη ντροπή, μπορεί να μας οδηγήσει στο να κρυβόμαστε ή να υποχωρούμε μπροστά στους άλλους.
Advertisment
Με την πάροδο του χρόνου, η ντροπή μπορεί να οδηγήσει σε κάτι που ονομάζεται «εσωτερικευμένος άλλος» ή στην πεποίθηση ότι κάποιος (ή όλοι) μας αποδοκιμάζουν. Πιθανότατα να κρατάμε αρνητικές αξιολογήσεις του εαυτού μας μέσα από τα μάτια των άλλων. Δηλαδή, μπορεί να έχουμε θετικές απόψεις για τον εαυτό μας, αλλά να εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι οι άλλοι έχουν αρνητική άποψη για εμάς.
Αν ένα παιδί μας κοροϊδεύει στην παιδική χαρά (ή ακόμα και αν ένας ενήλικας μας πειράζει στη δουλειά), μπορεί να βιώσουμε στιγμιαία ντροπή. Αλλά αν βιώνουμε γελοιοποίηση αρκετά συχνά, η ντροπή αρχίζει να εσωτερικεύεται – αρχίζει να γίνεται μέρος του εαυτού μας. Τότε είναι που μπορεί να αρχίσουμε να την μετατρέπουμε σε χαρακτηριστικό μας.
Τι οδηγεί στη ντροπή
Υπάρχουν εκατομμύρια διαφορετικές εμπειρίες που μπορεί να οδηγήσουν σε ντροπή. Στην πραγματικότητα, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι θα μπορούσε να προέλθει από οποιαδήποτε εμπειρία όπου συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τα πρότυπα που έχουμε γι’ αυτόν. Ωστόσο, κάποιοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η ντροπή συχνά προκύπτει από την αίσθηση του ελέγχου ή της γελοιοποίησης από άλλους ανθρώπους που είναι πιο ισχυροί από εμάς. Συγκεκριμένα, οι γονείς που αποσύρουν την αγάπη τους ή εκφράζουν περιφρόνηση ή αηδία προς το παιδί τους αυξάνουν την εμπειρία της ντροπής σε αυτό το παιδί.
Σε μια δεδομένη κατάσταση, μπορεί να νιώθουμε ντροπή αφού υποσυνείδητα θέσουμε στον εαυτό μας μια σειρά από ερωτήσεις: Πρώτον, ρωτάμε: «Αυτό οφείλεται σε μένα ή οφείλεται σε κάτι έξω από μένα;». Στη συνέχεια, σκεφτόμαστε «Μπορώ να αλλάξω την αιτία αυτού του γεγονότος;».
Η απάντησή μας είναι είτε: «Ναι, αυτό μπορεί να ελεγχθεί» είτε «Όχι, αυτό δεν μπορεί να ελεγχθεί». Αν αποφασίσουμε ότι αυτό το πράγμα είναι ελεγχόμενο, τότε ίσως είναι πιο πιθανό να βιώσουμε ενοχές. Τρίτον, αναρωτιόμαστε: «Πόσο σταθερό ή μόνιμο είναι αυτό το πράγμα;». Αν δεν υπάρχει δυνατότητα αλλαγής αυτού του πράγματος, τότε είναι πιθανό να νιώσουμε μεγαλύτερη ντροπή.
Πώς να διαχειριστούμε το συναίσθημα της ντροπής
Αναγνωρίζουμε το συναίσθημα
Δεδομένου ότι η ντροπή μπορεί να είναι σε μεγάλο βαθμό ασυνείδητη, ο εντοπισμός και η επισήμανση της ντροπής φαίνεται να αποτελεί βασικό στοιχείο για την επίλυσή της. Αυτό τείνει να ισχύει γενικά για τα συναισθήματα, καθώς η επισήμανση των συναισθημάτων μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, τις εμπειρίες μας και τις σχετικές συμπεριφορές Για αρχή, λοιπόν, ονομάστε την ντροπή σας. Δεν χρειάζεται να το μοιραστείτε αυτό με κανέναν άλλο. Απλά γράψτε: «Ένιωσα ντροπή όταν…».
Εξασκούμαστε στην αυτοσυμπόνια
Η αυτοσυμπόνια είναι ένα άλλο χρήσιμο εργαλείο που μας βοηθά να βελτιώσουμε την αυτοαντίληψή μας και να καταπολεμήσουμε την εσωτερική μας αυτοκριτική. Αλλά η αυτοσυμπόνια είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται για να δούμε τον εαυτό μας θετικά μέσα από τα δικά μας μάτια. Δεδομένου ότι η ντροπή συνεπάγεται αρνητικές απόψεις για τον εαυτό μας μέσα από τα μάτια των άλλων, εδώ προτείνεται μια τροποποιημένη προσέγγιση.
Για να καλλιεργήσετε αυτό το είδος αυτοσυμπόνιας, γράψτε ένα ανάλογο γράμμα στον εαυτό σας, αλλά φανταστείτε ότι το γράφετε από την οπτική γωνία κάποιου που είναι πιο ισχυρός από εσάς. Θα μπορούσε να είναι από ένα αφεντικό, έναν γονέα, έναν δάσκαλο, κάποιον που σας ντρόπιασε στο παρελθόν ή απλώς ένα φανταστικό πρόσωπο. Στην επιστολή, βεβαιωθείτε ότι το μήνυμά τους είναι ευγενικό, υποστηρικτικό και συμπονετικό.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/click-here-happiness/202109/how-deal-shame
