Έχετε κάποιον αγαπημένο κινηματογραφικό χαρακτήρα; Γιατί επιλέξατε αυτόν από τόσους πολλούς άλλους; Πολλές ταινίες blockbuster περιλαμβάνουν σκοτεινούς ήρωες – φανταστικούς χαρακτήρες με ένα μείγμα θετικών και αρνητικών ιδιοτήτων. Ένα ενδιαφέρον ερώτημα σχετικά με αυτό το φαινόμενο είναι αν οι άνθρωποι έλκονται από τέτοιους χαρακτήρες επειδή τους θυμίζουν κάποιον που γνωρίζουν και θαυμάζουν ή τον εαυτό τους. Η έρευνα δείχνει ότι η απάντηση μπορεί να είναι και τα δύο.
Εξετάζοντας τη σκοτεινή πλευρά
Η Rebecca J. Krause και ο Derek D. Rucker εξέτασαν αυτό το ζήτημα σε ένα εύστοχο άρθρο με τίτλο «Can Bad Be Good? The Attraction of a Darker Self» (Μπορεί το κακό να είναι καλό; Η έλξη ενός σκοτεινότερου εαυτού). Σημειώνουν ότι προκειμένου να αποφύγουν την αυτοκριτική, οι άνθρωποι συχνά αποφεύγουμε τις συγκρίσεις με παρόμοιους άλλους, αν αυτοί θεωρούνται ψυχικά ασταθείς, ανήθικοι ή παρουσιάζονται με άλλο τρόπο αρνητικά.
Advertisment
Θέτουν όμως το προκλητικό ερώτημα αν οι άνθρωποι μπορούν να έλκονται από τις «σκοτεινότερες εκδοχές» του εαυτού τους. Οι Krause και Rucker πρότειναν ότι αν μπορούσαμε να ξεπεράσουμε το δυσάρεστο αίσθημα της αυτοκριτικής, η αντίληψη της ομοιότητας θα υποδείκνυε «αυτο-συσχέτιση», προσελκύοντάς μας σε παρόμοιους άλλους παρά τις αρνητικές τους ιδιότητες.
Για να ελέγξουν τη θεωρία τους, οι Krause και Rucker χρησιμοποίησαν τη σχετικά «ασφαλή» επιλογή σύγκρισης για την προστασία από την αυτοκριτική: φανταστικούς χαρακτήρες σε ιστορίες. Διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που έχουν προτίμηση σε κακούς χαρακτήρες που αντιλαμβάνονται ως παρόμοιους με τους ίδιους υποδηλώνει ότι πράγματι μας ελκύουν αυτού του είδους οι συγκρίσεις στην καθημερινή ζωή. Διεξήγαγαν 5 πειράματα που κατέδειξαν τον τρόπο με τον οποίο η ομοιότητα δημιουργεί έλξη για αρνητικά άτομα.
Τι είδους φανταστικούς κακούς χαρακτήρες εξέτασαν; Χρησιμοποιώντας μια βάση δεδομένων (CharacTour) που περιείχε 3.962 χαρακτήρες, οι κακοί χαρακτήρες που παρουσιάστηκαν ήταν ο Τζόκερ, η Maleficent και ο Darth Vader. Οι χαρακτήρες που απεικονίζονταν ως μη κακοί περιελάμβαναν τον Σέρλοκ Χολμς και τον Γιόντα. Αν και τα αποτελέσματά τους δείχνουν ότι οι χρήστες έλκονται περισσότερο από κακούς χαρακτήρες που θεωρούν ότι τους μοιάζουν, δεν εξέφρασαν ποια χαρακτηριστικά πίστευαν ότι είχαν κοινά.
Advertisment
Οι Krause και Rucker σημείωσαν ότι αυτό είναι σημαντικό, διότι παρόλο που οι κακοί χαρακτήρες προβάλλονται συνήθως μέσω των αρνητικών χαρακτηριστικών τους, όπως το να είναι ανέντιμοι, αγενείς ή χειριστικοί, μπορούν επίσης να είναι έξυπνοι, αστείοι και χαρισματικοί. Υποθέτουν ότι ίσως οι άνθρωποι απολαμβάνουν να αισθάνονται παρόμοιοι με αυτούς που αντιλαμβάνονται ότι μοιράζονται θετικά χαρακτηριστικά και αποφεύγουν εκείνους που μοιράζονται αρνητικά χαρακτηριστικά.
Οι Krause και Rucker σημειώνουν ότι τα αποτελέσματά τους έρχονται σε αντίθεση με προηγούμενες έρευνες, οι οποίες έδειξαν ότι η αντιληπτή ομοιότητα με ένα άτομο που θεωρείται «κακό» μπορεί να είναι απειλητική και να προκαλεί αποφυγή. Διαπίστωσαν το αντίθετο, ανακαλύπτοντας ότι στην καθημερινή ζωή, οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για φανταστικούς κακούς που μοιάζουν με τους ίδιους.
Σημειώνουν ότι η έρευνά τους υποδεικνύει μια μέθοδο κατανόησης της ανθρώπινης φύσης που είναι περισσότερο σχετική, αναγνωρίζοντας ότι οι άνθρωποι δεν αποστρέφονται πάντα τους αρνητικούς άλλους που είναι παρόμοιοι, μπορούν στην πραγματικότητα να έλκονται από τέτοιες σκοτεινές φιγούρες όταν τα συναισθήματα αυτοαπειλής έχουν αμβλυνθεί.
Πηγή:
Krause, Rebecca J., and Derek D. Rucker. 2020. “Can Bad Be Good? The Attraction of a Darker Self.” Psychological Science 31 (5): 518–30
