Οι διατροφικοί εθισμοί δεν δεν είναι ένα αποκλειστικά «ψυχολογικό» ζήτημα, αλλά σχετίζονται και με μια ποικιλία οργανικών στοιχείων που περιλαμβάνονται στα τρόφιμα. Πολλές από τις πιο κοινές τροφές στη Δυτική κουλτούρα περιέχουν εθιστικές ιδιότητες, που σχετίζονται με την παρουσία ψυχοδιεγερτικών χημικών ουσιών που προσδένονται στους υποδοχείς οπιοειδών του νευρικού συστήματος. Αυτά τα πεπτίδια είναι τόσο ισχυρά, που οι ερευνητές μπλοκάρουν τη δράση τους με φαρμακευτικές ουσίες, όπως η ναλτρεξόνη, η οποία χρησιμοποιείται στη θεραπεία του εθισμού σε χρήστες ηρωίνης και η ναλοξόνη, η οποία χορηγείται σε έκτακτες περιπτώσεις υπερβολικής δόσης από ηρωίνη.
Αυτά τα «διατροφικά οπιούχα» περιέχονται σε υψηλές συγκεντρώσεις στο σιτάρι και στα γαλακτοκομικά προϊόντα, ειδικά στο αγελαδινό γάλα. Το σιτάρι περιέχει τα παρακάτω οπιοειδή πεπτίδια, γνωστά ως εξωρφίνες γλουτένης ή γλιαδομορφίνες, τα οποία παρατίθενται μαζί με την αμινοξική τους δομή:
Advertisment
• Γλιαδομορφίνη Α5: H-Gly-Tyr-Tyr-Pro-Thr-OH
• Γλιαδομορφίνη B4: H-Tyr-Gly-Gly-Trp-OH
• Γλιαδομορφίνη B5: H-Tyr-Gly-Gly-Trp-Leu-OH
Advertisment
• Γλιαδομορφίνη C: H-Tyr-Pro-Ile-Ser-Leu-OH
• Γλιαδομορφίνη: Tyr-Pro-Gln-Pro-Gln-Pro-Phe
Το αγελαδινό γάλα, ανάλογα με τον τύπο (Α1 ή Α2), περιέχει μια ποικιλία συνδυασμών των ακόλουθων πεπτιδίων, τις καζομορφίνες:
• β-καζομορφίνη 1-3: H-Tyr-Pro-Phe-OH
• Βόεια β-καζομορφίνη 1-4: H-Tyr-Pro-Phe-Pro-OH
• Βόεια β-καζομορφίνη 1-4, αμίδιο: H-Tyr-Pro-Phe-Pro-NH2
• Βόεια β-καζομορφίνη 5: H-Tyr-Pro-Phe-Pro-Gly-OH
• Βόεια β-καζομορφίνη 7: H-Tyr-Pro-Phe-Pro-Gly-Pro-Ile-OH
• Βόεια β-καζομορφίνη 8: H-Tyr-Pro-Phe-Pro-Gly-Pro-Ile-Pro-OH
Μπορεί να υποστηριχθεί λοιπόν ότι πολλές από τις δημοφιλέστερες τροφές που καταναλώνονται στη Δυτική κουλτούρα επιλέγονται, όχι κυρίως για τη διατροφική τους αξία, αλλά περισσότερο για τις εθιστικές τους ιδιότητες. Κάποια από αυτά τα τρόφιμα τα έχουμε τόσο πολύ συνηθίσει που λέμε ότι «πεθαίνουμε για να τα έχουμε» ή ότι «τα λατρεύουμε».
Τα οπιούχα των τροφών βρίσκονται κατανεμημένα σε όλο το εύρος της διατροφής μας και βρίσκονται και στα πιο ανυποψίαστα σημεία. Η φρουκτόζη, που έχει γίνει η πρωταρχική πηγή θερμίδων στην Αμερικάνικη διατροφή, αν και όχι από μόνη της ένα οπιοειδές πεπτίδιο, είναι γνωστή ότι αυξάνει τα επίπεδα της ενδογενούς μορφίνης στον εγκέφαλο μετά την κατανάλωση και μπορεί να παράξει μεταβολικά προϊόντα στον εγκέφαλο, παρόμοια με εκείνα που παράγονται από την μορφίνη. Για την ακρίβεια, έχει αναγνωριστεί ότι πυροδοτεί ένα «μονοπάτι ηδονής» στον εγκέφαλο, όχι πολύ διαφορετικό από εκείνο του αλκοόλ, το οποίο μάλιστα μεταβολίζεται με τον ίδιο τρόπο από το ήπαρ. Η φρουκτόζη, σε απομονωμένη ή συμπυκνωμένη μορφή, είναι ιδιαιτέρως τοξική και έχει συνδεθεί με πάνω από 70 προβλήματα υγείας.
Κάποια άλλα κοινά οπιοειδή τροφίμων περιλαμβάνουν:
• Το σπανάκι:
Δημοφιλές φυλλώδες λαχανικό που περιέχει δύο πεπτίδια οπιοειδών που ονομάζονται rubiscolins -5 και -6.
• Ο καφές:
Το έλαιο, γνωστό ως καφεστρόλη, το οποίο βρίσκεται τόσο στον κανονικό καφέ, όσο και στον ντεκαφεϊνέ, διαθέτει ισχυρή δράση παρόμοια με της μορφίνης. Γι’ αυτό πολλές από τις επιδράσεις του καφέ διαμεσολαβούνται από τους υποδοχείς οπιοειδών, όπως επίσης και από την επίδραση της καφεΐνης.
• Η πρωτεΐνη ρυζιού:
Η αλβουμίνη του ρυζιού μπορεί να έχει οπιοειδείς ιδιότητες, ανάλογα με το πόσο προσεκτικά πέπτεται· η ατελής πέψη μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα ύπαρξης μιας φαρμακολογικά ενεργούς δράσης.
• Πρωτεΐνη κρέατος και ψαριού:
Όταν οι σύνθετες ζωικές πρωτεΐνες διασπώνται με ένζυμα, επιδεικνύουν οπιοειδείς ιδιότητες. Κάποια από αυτά τα βιογενή πεπτίδια, όπως είναι γνωστά, έχουν ερευνηθεί για τον πιθανό τους ρόλο στην αντιμετώπιση και θεραπεία της υπέρτασης.
• Η σοκολάτα:
Ένας από τους αρκετά γνωστούς μηχανισμούς πίσω από την καρδιοπροστατευτική δράση του κακάο είναι η ικανότητα της επικατεχίνης να δρα μέσω των υποδοχέων οπιοειδών, για να προσφέρει καρδιακή προστασία από τον τραυματισμό που σχετίζεται με χαμηλό οξυγόνο. Πειράματα σε ζώα δείχνουν ότι ναλοξόνη μειώνει την επιθυμία για σοκολάτα, υποδεικνύοντας ότι κάποιες από τις τόσο επιθυμητές ιδιότητες της σοκολάτας μπορεί να σχετίζονται με την οπιούχο δράση στο νευρικό σύστημα.
• Η ζάχαρη:
Όπως προαναφέρθηκε, η φρουκτόζη έχει ιδιότητες που ομοιάζουν με των οπιοειδών, αλλά το ίδιο συμβαίνει με την σακχαρόζη και τη γλυκόζη. Από όταν το άμυλο βρέθηκε ότι ανήκει στους «σύνθετους υδατάνθρακες» είναι και αυτό κρυμμένη ζάχαρη και συχνά υψηλότερα στον γλυκαιμικό δείκτη από την κανονική ζάχαρη. Ακόμα και τα δημητριακά μπορεί να επιδεικνύουν εθιστικές συμπεριφορές μέσω της κίνησης τους στα μονοπάτια που χρησιμοποιούν τα οπιοειδή στον εγκέφαλο.
Αν και τα περισσότερα από τα πιο κοινώς χρησιμοποιούμενα τρόφιμα και ποτά περιέχουν οπιοειδή, ο πραγματικός εθισμός ξεκινά από τη γέννηση. Ο θηλασμός είναι από τις πρώτες πράξεις που δημιουργούν ισχυρό δεσμό ανάμεσα στο μωρό και στη μητέρα. Γι’ αυτό, το μητρικό γάλα περιέχει κανονική μορφίνη. Αυτό συμβαίνει για να διασφαλιστεί ότι το μωρό θα αναζητήσει να τραφεί, ζητώντας και πάλι το μητρικό γάλα.
Το γεγονός ότι η πρώτη μας τροφή -το μητρικό γάλα- περιέχει οπιοειδή καταγράφεται στους ιστούς μας, όπως στο αίμα, στο ήπαρ και στον εγκέφαλο και υποδεικνύει ότι το είδος μας έχει προγραμματιστεί να ελκύεται από ουσίες που όμως προάγουν την επιβίωσή του. Γι’ αυτό, πολλά οπιοειδή τροφών καταναλώνονται ως μια μορφή αυτο-θεραπείας. Ο καφές, για παράδειγμα, διαθέτει ψυχοδιεγερτικές ιδιότητες, που δεν μπορούν να αναχθούν μόνο στη καφεΐνη. Αυτή η ιδιότητα των οπιοειδών του καφέ εξηγεί γιατί μπορεί να χαλαρώσει και/ή να μειώσει το στρες. Το φαινόμενο διατηρείται όσο και η κατανάλωση καφέ. Αν αυτή, ωστόσο, διακοπεί, δημιουργούνται συμπτώματα παρόμοια με της στέρησης.
Επιπλέον, πολλά τέτοια διατροφικά οπιοειδή, που βρίσκονται στο αλεύρι και στα γαλακτοκομικά προϊόντα, μας έλκουν να καταναλώνουμε τελικά τροφές που είναι ανθυγιεινές. Ωστόσο, συνεχίζουν να καταναλώνονται από το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων παγκοσμίως. Το θέμα εδώ είναι ότι η τροφή δεν αποτελεί απλά καύσιμο για τον οργανισμό μας, αλλά έχει και άλλες ιδιότητες (όπως νευροενδοκρινικές).
Έτσι, αν κάποιος θέλει να μειώσει ή να διακόψει την κατανάλωση τέτοιων τροφών, στην αρχή μπορεί να αποδειχθεί δύσκολο, αφού θα έχει εθιστεί σε αυτές, αλλά στη συνέχεια θα νιώσει μια αναζωογόνηση της υγείας του.
