Τα ανθρώπινα συστήματα αναπτύσσονται σε δύο βασικά σχήματα, κυκλικά ή τριγωνικά.
Στον κύκλο, τα μέλη τους βρίσκονται στην περίμετρό του, όπως κάθονταν στις συναντήσεις τους οι παραδοσιακές φυλές (όπου όλοι είναι ίσοι μεταξύ ίσων), όπως συναντιόμαστε σήμερα στα εργαστήρια συστημικών αναπαραστάσεων και στις ομάδες ψυχοθεραπείας.
Advertisment
Στο τρίγωνο, υπάρχουν οι κορυφές, όπου κάθονται οι κορυφαίοι, όσοι δηλαδή (θέλουν να) ξεχωρίζουν, διοικούν, διδάσκουν από καθέδρας, από θέση υπεροχής, με την ανοχή ή την άδεια των υπολοίπων, όπως συμβαίνει στην εκπαίδευση ή στις παραδοσιακές επιχειρήσεις.
Συναντούμε αυτά τα σχήματα σε μικρά ή μεγάλα συστήματα, στα ζευγάρια, στις οικογένειες, στους οργανισμούς.
Κι εδώ ίσως αναρωτιέται κάποιος: πώς μπορεί σε ένα ζευγάρι, δηλαδή μεταξύ δύο μόνο σημείων, να σχηματιστεί οποιοδήποτε άλλο σχήμα, πέρα από την ευθεία που ενώνει τα δύο σημεία;
Advertisment
Η απάντηση βρίσκεται στην πολυπλοκότητα του ζεύγους. Σε ένα ζευγάρι δε συμμετέχουν ποτέ μόνο δύο. Συμμετέχουν και οι ενδοβολημένοι γονείς, οι σημαντικοί πρόγονοι, οι σημαντικές προηγούμενες σχέσεις, οι συστημικές εμπλοκές, οι εμπειρίες από τη συμμετοχή σε άλλα συστήματα.
Όταν συναντιούνται δύο, συναντιούνται πολλοί περισσότεροι. Όταν κοιτάζονται δύο, διασταυρώνονται πολλά βλέμματα. Όταν αγκαλιάζονται δύο, αγγίζονται και πολλοί άλλοι.
Όλοι αυτοί οι άλλοι, οι αόρατοι παρόντες «ζητούν» να εκπροσωπηθούν από τους ορατούς παρόντες, με τους τελευταίους, όχι μόνο να συναινούν ασυνείδητα σε αυτή τη μάζωξη, αλλά επιπλέον να προσπαθούν να ικανοποιήσουν και τα απωθημένα αιτήματά τους.
Στο ζευγάρι λοιπόν, μαζεύονται πολλοί και αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτό, παρατηρώντας τους ρόλους στους οποίους τα μέλη του εγκλωβίζονται: αρχηγοί, υποτακτικοί, επαναστάτες, σωτήρες, διασκεδαστές, γονεϊκοί, παιδικοί, παραβατικοί, καταπιεστικοί.
Όταν συναντιούνται συμπληρωματικοί ρόλοι, όπως ο διοικητής με το διοικούμενο, ο σαδιστής με το μαζοχιστή, η σχέση έχει διάρκεια, ωστόσο υπνωτίζει τα μέλη της, καθηλώνοντάς τα στους ρόλους τους και όχι στην ψυχική αυθεντικότητά τους. Έτσι, η ζωή συχνά φέρνει σε επαφή συγκρουσιακούς ρόλους, ώστε μέσω της σύγκρουσης να αφυπνίσει τα μέλη του ζευγαριού από τον τον ύπνο των ρόλων τους. Η σύγκρουση αυτή εκφράζεται με επαναλαμβανόμενους καυγάδες, οι οποίοι, αν παραμείνουν αδιαχείριστοι, αδιερεύνητοι, οδηγούν στη λήξη της σχέσης και – κατά κανόνα – στην επανάληψή τους στις επόμενες σχέσεις των δύο.
Άλλα ζευγάρια θα τολμήσουν να αφυπνιστούν, άλλα θα πατήσουν το σνουζ και θα αλλάξουν πλευρό, και σε άλλα θα ξυπνήσει μόνο ο ένας αφήνοντας τον άλλο να κοιμάται μόνος, στάσιμος σ’ ένα κρεβάτι άδειο, καθώς ο αφυπνισμένος έχει φύγει, χωρίς ίσως να αφήσει και μήνυμα, εφόσον τα μηνύματα σε τέτοιες σχέσεις δε διαβάζονται ή δεν αποκωδικοποιούνται.
Η ευθεία επομένως χάνει την ευθύτητά της, δηλαδή το προνόμιο της συντομότερης διαδρομής μεταξύ των δύο. Γίνεται τεθλασμένη, διαρκώς μεταβαλλόμενη, πολυσχηματική και από λίγα εκατοστά εύκολα μετατρέπεται σε χιλιόμετρα.
Οι μεγάλες χιλιομετρικές αποστάσεις, με τις πολλές στροφές και γωνίες, προσθέτουν μεγάλες δοκιμασίες στη συντροφικότητα. Είναι για πρωταθλητές σε αγώνες δρόμου, μαραθωνοδρόμους, εκπαιδευμένους ιχνηλάτες, κατ’ επιλογή ή ανάγκη αποξενωμένους, δύσκολους λύτες.
Εκεί τότε, ακόμη καλύτερα και πρωτύτερα, χρειάζεται ένας βοηθός, κάποιος που ξέρει να διαβάζει χάρτες, κάποιος που μπορεί να φωτίζει τα σκοτεινά περάσματα, ένας πυροτεχνουργός, ένας ναρκαλιευτής, με άλλα λόγια ο σύμβουλος/θεραπευτής, που μπορεί να ξεδιπλώσει μαζί με το ζευγάρι την ψυχοβιογραφία του.
Παύλος Βουζουλίδης – σύμβουλος ανθρωπίνων συστημάτων
