Ένας καλός νυχτερινός ύπνος συνδέεται πάντα με καλύτερη διάθεση και καλύτερη υγεία. Τώρα, οι επιστήμονες έχουν ακόμη περισσότερα στοιχεία για το πόσο ο ύπνος – και πιο συγκεκριμένα ο κιρκάδιος ρυθμός μας, ο οποίος ρυθμίζει τον κύκλο του ύπνου μας – συνδέεται με ορισμένες ασθένειες, όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ. Μια ομάδα ερευνητών από τις Ηνωμένες Πολιτείες βρήκε περαιτέρω αποδείξεις ότι τα κύτταρα που βοηθούν στη διατήρηση της υγείας του εγκεφάλου και στην πρόληψη της νόσου Αλτσχάιμερ ακολουθούν επίσης έναν κιρκαδικό ρυθμό.
Ο κιρκάδιος ρυθμός μας είναι μια φυσική, εσωτερική διαδικασία που ακολουθεί έναν 24ωρο κύκλο. Ελέγχει τα πάντα, από τον ύπνο, την πέψη, την όρεξη, ακόμη και την ανοσία. Πράγματα όπως ο εξωτερικός φωτισμός, το πότε τρώμε τα γεύματά μας και η σωματική δραστηριότητα, όλα λειτουργούν για να κρατήσουν τον κιρκάδιο ρυθμό μας σε ισορροπία. Αλλά ακόμη και μικρά πράγματα, όπως το να μείνουμε ξύπνιοι λίγο αργότερα από το κανονικό, ή ακόμη και το να τρώμε σε διαφορετική ώρα από ό,τι έχουμε συνηθίσει, μπορούν να θέσουν αυτό το εσωτερικό «ρολόι» εκτός λειτουργίας.
Advertisment
Είναι σημαντικό να λειτουργεί σωστά ο κιρκάδιος ρυθμός μας, καθώς η διαταραχή αυτού του κύκλου συνδέεται με μια σειρά από προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων των διαταραχών της ψυχικής υγείας, του καρκίνου και του Αλτσχάιμερ. Οι έρευνες δείχνουν ότι για τους ασθενείς με νόσο Αλτσχάιμερ, οι διαταραχές του κιρκάδιου ρυθμού εμφανίζονται συνήθως ως αλλαγές στις συνήθειες ύπνου του ασθενούς που συμβαίνουν πολύ πριν εκδηλωθεί πλήρως η διαταραχή. Αυτό είναι κάτι που επιδεινώνεται στα μεταγενέστερα στάδια της νόσου. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητό αν ο κακός ύπνος προκαλεί τη νόσο Αλτσχάιμερ ή αν συμβαίνει ως αποτέλεσμα της νόσου.
Εγκεφαλικές πλάκες και κιρκάδιος ρυθμός
Ένα πράγμα που οι ερευνητές διαπιστώνουν σταθερά στους εγκεφάλους των ατόμων με νόσο Αλτσχάιμερ είναι η συσσώρευση μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται β-αμυλοειδής. Αυτές οι πρωτεΐνες τείνουν να συσσωρεύονται στον εγκέφαλο και να σχηματίζουν «πλάκες». Αυτές οι πλάκες διαταράσσουν τη λειτουργία των κυττάρων του εγκεφάλου, γεγονός που μπορεί με τη σειρά του να οδηγήσει σε γνωστικά προβλήματα, όπως η απώλεια μνήμης. Στους φυσιολογικούς εγκεφάλους, η πρωτεΐνη καθαρίζεται πριν προλάβει να προκαλέσει προβλήματα.
Αυτή η τελευταία μελέτη έδειξε τώρα ότι τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για τον καθαρισμό των πλακών β-αμυλοειδούς – και τη διατήρηση της υγείας του εγκεφάλου – ακολουθούν επίσης έναν 24ωρο κιρκάδιο ρυθμό. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι αν ο κιρκάδιος αυτός ρυθμός διαταραχθεί, θα μπορούσε να γίνει πιο δύσκολο για αυτά τα κύτταρα να απομακρύνουν τις επιβλαβείς πλάκες που συνδέονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Advertisment
Για τη διεξαγωγή της έρευνάς τους, η ομάδα εξέτασε συγκεκριμένα τα μακροφάγα. Πρόκειται για κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που υπάρχουν σε όλο το σώμα, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου. Τα μακροφάγα ουσιαστικά τρώνε οτιδήποτε (όπως βακτήρια ή ακόμη και πρωτεΐνες που δεν έχουν σχηματιστεί σωστά) που μπορεί να θεωρηθεί απειλή για τον οργανισμό.
Για να καταλάβουν αν αυτά τα ανοσοποιητικά κύτταρα ακολουθούν κιρκάδιο ρυθμό, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μακροφάγα από ποντίκια και τα μεγάλωσαν στο εργαστήριο. Όταν τροφοδότησαν τα κύτταρα με β-αμυλοειδές, διαπίστωσαν ότι η ικανότητα των μακροφάγων να εξαλείφουν το β-αμυλοειδές άλλαζε καθ’ όλη τη διάρκεια ενός 24ωρου.
Διαπίστωσαν επίσης ότι συγκεκριμένες πρωτεΐνες στην επιφάνεια των μακροφάγων -που ονομάζονται πρωτεογλυκάνες- έχουν παρόμοιο κιρκάδιο ρυθμό κατά τη διάρκεια της ημέρας. Στην πραγματικότητα, διαπίστωσαν ότι όταν η ποσότητα των πρωτεογλυκανών ήταν στα χαμηλότερα επίπεδα, η απομάκρυνση του β-αμυλοειδούς ήταν στο υψηλότερο επίπεδο. Έτσι, όταν τα μακροφάγα έχουν πολλές από αυτές τις πρωτεΐνες, δεν καθαρίζουν το β-αμυλοειδές τόσο καλά. Διαπίστωσαν επίσης ότι όταν τα κύτταρα έχαναν τον φυσικό κιρκάδιο ρυθμό τους, δεν καθάριζαν το β-αμυλοειδές όπως σε κανονικούς ρυθμούς.
Αν και η μελέτη αυτή χρησιμοποίησε μακροφάγα ποντικιών που δεν ήταν ειδικά για τον εγκέφαλο, άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι τα μικρογλοία – τα ανοσοποιητικά κύτταρα του εγκεφάλου (που είναι επίσης ένας τύπος μακροφάγων του εγκεφάλου) – έχουν επίσης κιρκάδιο ρολόι. Αυτό το κιρκάδιο ρολόι ρυθμίζει τα πάντα, από τη λειτουργία και τη μορφολογία των μικρογλοίων μέχρι την ανοσολογική τους απόκριση. Είναι πιθανό ότι ο κιρκάδιος ρυθμός των μικρογλοίων μπορεί επίσης να εμπλέκεται ακόμη και στον έλεγχο της νευρωνικής συνδεσιμότητας – κάτι που τελικά μπορεί να συμβάλει στην επιδείνωση των συμπτωμάτων που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ ή ακόμη και σε προβλήματα ύπνου που μπορεί να παρουσιάζουν οι ηλικιωμένοι.
Όμως, σε μελέτες που εξέτασαν ολόκληρους οργανισμούς (όπως ποντίκια) αντί μόνο κύτταρα, τα αποτελέσματα σχετικά με τη σχέση μεταξύ της νόσου Αλτσχάιμερ και του κιρκάδιου ρυθμού είναι πιο αντικρουόμενα – συχνά δεν απεικονίζουν όλα τα ζητήματα που εντοπίζονται στους ανθρώπους με νόσο Αλτσχάιμερ, καθώς μελετούν μόνο συγκεκριμένα συστήματα ή πρωτεΐνες που μπορεί να επηρεάζονται από τη νόσο Αλτσχάιμερ. Αυτό σημαίνει ότι δεν αποτελούν πλήρως ακριβή αναπαράσταση του τρόπου με τον οποίο εμφανίζεται η νόσος Αλτσχάιμερ στους ανθρώπους.
Σε μελέτες που εξέτασαν άτομα με νόσο Αλτσχάιμερ, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η δυσλειτουργία του κιρκάδιου ρυθμού επιδεινώθηκε καθώς η νόσος εξελισσόταν. Άλλες έρευνες έδειξαν επίσης ότι αυτή η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού συνδέθηκε με προβλήματα ύπνου και τη νόσο Αλτσχάιμερ, παράλληλα με το γεγονός ότι ο εγκέφαλος είναι λιγότερο ικανός να καθαρίζει τα «σκουπίδια» του εγκεφάλου (συμπεριλαμβανομένου του β-αμυλοειδούς) – γεγονός που μπορεί να συμβάλει περαιτέρω στα προβλήματα μνήμης. Αλλά είναι δύσκολο να πούμε αν η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού (και τα προβλήματα που προκαλεί) συνέβησαν ως αποτέλεσμα της νόσου Αλτσχάιμερ ή αν ήταν μέρος της αιτίας.
Εάν τα ευρήματα αυτής της μελέτης επαναληφθούν σε ανθρώπους, αυτό θα μπορούσε να μας φέρει ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση ενός από τους τρόπους με τους οποίους ο κιρκάδιος ρυθμός μας συνδέεται με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Πάντως, είναι ευρέως αποδεκτό ότι ο ύπνος είναι σημαντικός για πολλές πτυχές της υγείας μας. Έτσι, η προστασία του κιρκάδιου ρυθμού σας δεν είναι καλή μόνο για τον εγκέφαλό σας – αλλά και για τη συνολική σας υγεία.
Πηγή:
theconversation.com/alzheimers-disease-linked-to-circadian-rhythm-new-research-in-mice-177090
