Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης – είτε πρόκειται για προσωπική, οργανωτική είτε για κοινωνική κρίση – οι συνήθεις τρόποι σκέψης και δράσης μπορεί να μην είναι πλέον χρήσιμοι ή να μην εξυπηρετούν τους στόχους των ανθρώπων. Μπορεί ακόμη και να οδηγήσουν κάποιον σε λάθος δρόμο. Απαιτούνται νέοι τρόποι σκέψης, και όταν απαιτείται νέα σκέψη, δημιουργείται η ευκαιρία για δημιουργικότητα. Οι άνθρωποι μπορούν να συνειδητοποιήσουν αυτή την ευκαιρία και να δράσουν βάσει αυτής, εάν έχουν δημιουργική αυτοπεποίθηση, προθυμία να αναλάβουν κινδύνους και κοινωνική υποστήριξη.
Είδη κρίσεων που μπορούν να πυροδοτήσουν δημιουργικότητα
Βιώνουμε συλλογικά μια κοινωνική κρίση. Η πανδημία COVID-19 έχει σκοτώσει περισσότερους από 3 εκατομμύρια ανθρώπους, προκαλεί αβεβαιότητα και άγχος, αλλάζει τις καθημερινές συνήθειες και διαταράσσει τις οικονομίες. Κοινωνικές κρίσεις μπορούν επίσης να προκύψουν από οικονομικές υφέσεις ή και πολέμους. Στο παρελθόν, αυτές οι κρίσεις έχουν μερικές φορές συμπέσει με εκρήξεις δημιουργικότητας – ο Sir Isaac Newton εφηύρε τον λογισμό ενώ βρισκόταν σε καραντίνα την εποχή της πανούκλας.
Advertisment
Οι οργανωτικές κρίσεις, όπως η αναδιάρθρωση που ακολουθεί μια συγχώνευση, θα αλλάξουν τη φύση των οργανισμών. Μια μελέτη σε εταιρείες σε διάφορους δείχνει ότι ο τρόπος με τον οποίο οι εργαζόμενοι σκέφτονται για μια συγχώνευση μπορεί να κάνει τη διαφορά στη δημιουργικότητά τους στην εργασία. Όταν οι εργαζόμενοι θεωρούσαν τη συγχώνευση ως ευκαιρία (την έβλεπαν ως ωφέλιμη), ήταν πιο πιθανό να ενεργήσουν δημιουργικά στο πόστο τους, αλλά όταν θεωρούσαν τη συγχώνευση ως απειλή, ήταν λιγότερο πιθανό να είναι δημιουργικοί μετά τη συγχώνευση.
Αλλά το πώς σκέφτονται οι εργαζόμενοι δεν είναι το μόνο πράγμα που έχει σημασία. Οι οργανισμοί μπορούν να βοηθήσουν ακόμη και εκείνους που σκέφτονται τη συγχώνευση ως απειλή. Η έρευνα δείχνει ότι οι εργαζόμενοι που θεωρούσαν τη συγχώνευση ως απειλή ήταν πιο δημιουργικοί, εάν οι οργανισμοί τους υποστήριζαν τη δημιουργική εργασία και παρείχαν τους απαραίτητους πόρους γι’ αυτή.
Τέλος, οι προσωπικές κρίσεις, όπως η διάγνωση μιας απειλητικής για τη ζωή ασθένειας, η απώλεια εργασίας ή η επιβίωση από ένα σοβαρό ατύχημα, μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτης για τη δημιουργικότητα. Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι η αγωνία που προκαλείται από τραυματικά προσωπικά γεγονότα σχετίζεται με την αύξηση της δημιουργικότητας και του εύρους της δημιουργικότητας (όπως η δημιουργικότητα στην επίλυση προβλημάτων, η συγγραφή, η επιχειρηματικότητα κ.λπ.) Η αύξηση της δημιουργικότητας φάνηκε να τροφοδοτείται από τη βελτίωση των προσωπικών σχέσεων μετά τα τραυματικά γεγονότα, καθώς και από την απόκτηση μιας νέας προοπτικής και τη θεώρηση της ζωής με όρους ευκαιριών.
Advertisment
Το κοινό χαρακτηριστικό όλων των κρίσεων είναι η βαθιά αβεβαιότητα σε συνδυασμό με την αίσθηση του επείγοντος για την αντιμετώπιση της απειλής – για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων ή των αρνητικών αποτελεσμάτων. Επειδή οι συνήθεις τρόποι σκέψης και δράσης δεν είναι αποτελεσματικοί κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, μπορούν να αναδυθούν νέοι τρόποι σκέψης και δράσης – χαρακτηριστικό γνώρισμα της δημιουργικότητας. Με άλλα λόγια, η δημιουργικότητα είναι πιθανό να αναδυθεί μέσα από την ανάγκη. Ωστόσο, δεν θα είναι όλοι δημιουργικοί σε περιόδους κρίσης.
Το ερώτημα είναι ποιες δεξιότητες και νοοτροπίες καθιστούν πιο πιθανό οι άνθρωποι να επιδείξουν δημιουργικότητα, είτε στην εργασία, είτε στο σχολείο, είτε στην καθημερινή ζωή. Σε άρθρο σε ειδικό του περιοδικού Frontiers in Psychology, ο Ron Beghetto παρέχει ιδέες που βασίζονται στην επιστήμη της δημιουργικότητας. Αν και δεν υπάρχουν βήμα προς βήμα συνταγές για τη δημιουργικότητα, υπάρχουν συνθήκες που καθιστούν πιο πιθανό αυτή να ανθίσει. Ακολουθούν τρία βασικά συστατικά που εντόπισε ο Dr. Beghetto και τα οποία μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα δημιουργικής δράσης κατά τη διάρκεια μιας κρίσης.
Δόμηση εμπιστοσύνης
Η δημιουργικότητα χρειάζεται μια στάση «Ναι, μπορώ!». Γιατί να προσπαθήσουμε αν δεν πιστεύουμε ότι μπορούμε να πετύχουμε; Η αυτοπεποίθηση αποκτάται μέσα από την εμπειρία και τις προηγούμενες επιτυχίες, καθώς και από την ταύτιση με πρότυπα που μπορούμε να αντιληφθούμε ως παρόμοια με εμάς. Η δημιουργική αυτοπεποίθηση γίνεται κινητήριος μοχλός για δράση όταν κάποιος έχει ένα μέτρο αυτονομίας για να ακολουθήσει μια ιδέα ή ένα ενδιαφέρον.
Προθυμία να αναλάβουμε ρίσκα
Η δεύτερη προϋπόθεση για τη δημιουργική δράση είναι η προθυμία ανάληψης ρίσκων. Σε τι εκθέτουμε τους εαυτούς μας επιχειρώντας κάτι αντισυμβατικό και πρωτότυπο; Θα μπορούσαμε να θεωρηθούμε ανόητοι; Θα μπορούσαμε να γελοιοποιηθούμε;
Ο Ron Beghetto μελέτησε την ακραία αντίδραση στη σκληρή κριτική και την ονόμασε «δημιουργική ταπείνωση». Μια και μόνο εμπειρία αυστηρής κριτικής μπορεί να οδηγήσει σε απροθυμία να ασχοληθούμε ξανά με αυτή τη δραστηριότητα. Τα παιδιά φαίνεται να είναι πιο επιρρεπή σε αυτό, πιθανότατα επειδή δεν έχουν ακόμη αναπτύξει την ικανότητα να διαχειρίζονται ισχυρά συναισθήματα.
Αλλά ακόμη και λιγότερο σοβαρή κριτική μπορεί να είναι αρκετά δυσάρεστη ώστε να μη θέλουμε να εκθέσουμε τον εαυτό μας στον κίνδυνο της ντροπής μπροστά σε άλλους, όπως οι συνάδελφοι και οι εργοδότες ή οι συμμαθητές και οι δάσκαλοι. Μπορεί να είναι ευκολότερο και ασφαλέστερο να μην κάνουμε κάτι νέο και πρωτότυπο. Όμως σε αυτό ακριβώς το σημείο είναι που χρειάζεται να πάμε κόντρα και να χρησιμοποιήσουμε όλη μας την ψυχική ανθεκτικότητα.
Δεν μπορούμε να τα κάνουμε όλα μόνοι μας
Παρά τους δημοφιλείς μύθους για τους μοναχικούς ιδιοφυείς δημιουργούς, η δημιουργικότητα δεν συμβαίνει στο κενό ή αποκλειστικά μέσα στα όρια του γραφείου, του εργαστηρίου ή του στούντιο. Η δημιουργικότητα είναι εγγενώς κοινωνική. Η δημιουργικότητα δημιουργείται ως απάντηση στις κοινωνικές ανάγκες ή ως απάντηση (ή αντίθεση) στο έργο των άλλων.
Τα δημιουργικά προϊόντα ή οι επιδόσεις αξίζει να μοιράζονται με άλλους, οι οποίοι στη συνέχεια τα αξιολογούν, αντιδρούν σε αυτά ή τα χρησιμοποιούν. Ένας επιστήμονας βασίζεται στο έργο των προηγούμενων, παρουσιάζει την έρευνα σε συνέδρια σε άλλους επιστήμονες και γράφει άρθρα που αναθεωρούνται από τους συντάκτες και βελτιώνονται κατά τη διαδικασία. Ένας επιχειρηματίας συχνά συνεργάζεται με άλλους για την κατασκευή πρωτοτύπων, πρέπει να πείσει τους χρηματοδότες να επενδύσουν σε αυτά, πρέπει να βρει εκείνους που μπορούν να λύσουν τεχνικά προβλήματα και στη συνέχεια να αποκτήσει χρήστες.
Η δημιουργική δράση απαιτεί υποστήριξη από το κοινωνικό μας περιβάλλον – εκείνους που μπορούν να διδάξουν, να παράσχουν υλική βοήθεια και να δημιουργήσουν συνδέσεις με άλλους με ακόμα διαφορετικούς τρόπους για να υποστηρίξουν το δημιουργικό έργο.
Πηγή:
www.creativitypost.com/education/what-it-takes-to-be-creative-in-a-time-of-crisis
