Ένα νέο φάρμακο μειώνει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής κατά 40%. Οι επιθέσεις από καρχαρίες αυξάνονται με συντελεστή το δύο. Η κατανάλωση ενός λίτρου αναψυκτικού τη μέρα διπλασιάζει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου.
00:18
Όλα αυτά είναι παραδείγματα σχετικού κινδύνου, ενός κοινού τρόπου παρουσίασης του κινδύνου σε ειδησεογραφικά άρθρα. Η αξιολόγηση του κινδύνου αποτελεί πολύπλοκο εμπόδιο για τη στατιστική σκέψη και για την προσωπική προτίμηση. Ένα σύνηθες εμπόδιο αποτελεί η διαφορά μεταξύ των σχετικών κινδύνων, όπως αυτά, και αυτών που ονομάζονται «απόλυτοι κίνδυνοι».
Advertisment
00:39
Κίνδυνος είναι η πιθανότητα να συμβεί ένα γεγονός. Μπορεί να εκφραστεί είτε ως ποσοστό — για παράδειγμα, καρδιακή προσβολή παθαίνει το 11% των ανδρών μεταξύ των ηλικιών 60 έως 79 — είτε ως δείκτης– ένας στα δύο εκατομμύρια δύτες της δυτικής ακτής της Αυστραλίας θα υποστούν κάθε χρόνο ένα θανάσιμο δάγκωμα καρχαρία. Αυτά τα νούμερα εκφράζουν τον απόλυτο κίνδυνο καρδιακών προσβολών και επιθέσεων από καρχαρία σε αυτές τις κατηγορίες. Οι αλλαγές του κινδύνου μπορούν να εκφρασθούν με σχετικούς και απόλυτους όρους. Για παράδειγμα, μια έρευνα το 2009 διαπίστωσε ότι οι μαστογραφίες ελάττωσαν τον βαθμό θνησιμότητας του καρκίνου του μαστού από πέντε γυναίκες ανά χίλιες σε τέσσερις. Η μείωση του απόλυτου κινδύνου ήταν περίπου στο 0,1%. Αλλά η μείωση του σχετικού κινδύνου από πέντε περιπτώσεις θανάτου από καρκίνο σε τέσσερις είναι 20%. Με βάση τις αναφορές αυτού του υψηλού αριθμού, οι άνθρωποι υπερεκτίμησαν τα αποτελέσματα της μαστογραφίας.
01:38
Για να δούμε γιατί η διαφορά μεταξύ των δύο τρόπων έκφρασης του κινδύνου έχει σημασία, ας αναλογιστούμε το υποθετικό παράδειγμα ενός φαρμάκου που μειώνει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής κατά 40%. Φανταστείτε ότι, από μια ομάδα χιλίων ατόμων, οι οποίοι δεν πήραν το νέο φάρμακο, οι 10 θα πάθαιναν καρδιακή προσβολή. Ο απόλυτος κίνδυνος είναι οι 10 στους 1.000, ή το 1%. Εάν μια παρόμοια ομάδα χιλίων ατόμων έπαιρνε το φάρμακο, ο αριθμός καρδιακών προσβολών θα ήταν έξι. Με άλλα λόγια, το φάρμακο θα μπορούσε να αποτρέψει τέσσερις από τις δέκα καρδιακές προσβολές, μια μείωση του σχετικού κινδύνου κατά 40%. Ταυτόχρονα, ο απόλυτος κίνδυνος έπεσε μόνο από το 1% στο 0,6%– αλλά η κατά 40% μείωση του σχετικού κινδύνου ακούγεται πολύ πιο σημαντική.
02:23
Σαφώς, η αποτροπή ακόμη και μερικών καρδιακών προσβολών ή οποιοδήποτε άλλου αρνητικού αποτελέσματος, είναι κάτι αξιόλογο — έτσι δεν είναι; Όχι απαραίτητα. Το πρόβλημα είναι ότι οι επιλογές οι οποίες μειώνουν κάποιους κινδύνους μπορούν να προκαλέσουν άλλους. Έστω ότι το φάρμακο κατά της καρδιακής προσβολής επέφερε καρκίνο στο μισό του 1% των ασθενών. Στην ομάδα μας των χιλίων ατόμων, τέσσερις καρδιακές προσβολές θα αποτρέπονταν παίρνοντας το φάρμακο, αλλά θα υπήρχαν τέσσερις νέες περιπτώσεις καρκίνου. Η σχετική μείωση του κινδύνου καρδιακής προσβολής ακούγεται ουσιώδης και ο απόλυτος κίνδυνος καρκίνου ακούγεται μικρός, αλλά αφορούν περίπου στον ίδιο αριθμό περιπτώσεων.
Advertisment
03:04
Στην πραγματική ζωή, η ατομική εκτίμηση του κινδύνου ποικίλει ανάλογα με τις προσωπικές περιστάσεις. Εάν κανείς γνωρίζει ότι έχει οικογενειακό ιστορικό καρδιακών νοσημάτων, ίσως να έχει ισχυρότερο κίνητρο να πάρει ένα φάρμακο που θα μείωνε τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής, ακόμη και αν γνώριζε ότι θα επέφερε μόνο μια μικρή μείωση του απόλυτου κινδύνου. Κάποιες φορές πρέπει να αποφασίσουμε αν θα εκθέσουμε τον εαυτό μας σε κινδύνους που δεν είναι άμεσα συγκρίσιμοι. Αν, για παράδειγμα, το φάρμακο κατά της καρδιακής προσβολής συνεπαγόταν υψηλό κίνδυνο για εξουθενωτικές αλλά όχι απειλητικές για τη ζωή παρενέργειες, όπως ημικρανίες, αντί για καρκίνο, η εκτίμηση μας για το αν αξίζει να πάρουμε αυτό το ρίσκο ίσως άλλαζε. Και κάποιες φορές δεν υπάρχει απαραίτητα μια σωστή επιλογή: κάποιοι ίσως πουν ότι και ο παραμικρός κίνδυνος επίθεσης από καρχαρία αξίζει να αποφευχθεί, επειδή αυτό που θα χάσεις είναι μόνο ένα κολύμπι στον ωκεανό, ενώ άλλοι δεν θα σκέφτονταν καν να παραλείψουν το κολύμπι για να αποφύγουν έναν αντικειμενικά μικρό κίνδυνο επίθεσης από καρχαρία. Λόγω όλων αυτών, η εκτίμηση του κινδύνου είναι δύσκολη στη βάση της, και η παρουσίαση του κινδύνου μπορεί να είναι παραπλανητική, ιδίως όταν αναφέρει κάποια νούμερα με απόλυτους όρους και άλλα με σχετικούς όρους. Κατανοώντας πώς λειτουργούν αυτές οι μετρήσεις θα μπορέσετε να περιορίσετε λίγη από τη σύγχυση και να εκτιμάτε καλύτερα τον κίνδυνο.
