Σε μια οικογενειακή εκδρομή, ο περιπετειώδης οδηγός μας αναρωτήθηκε τι θα συνέβαινε αν έβαζε όπισθεν ενώ κατεβαίναμε την κατηφόρα. Για να μην τα πολυλογώ, καταλήξαμε στο πουθενά, εγκλωβισμένοι για αρκετές ώρες, περιμένοντας ένα γερανό. Όπως ήταν αναμενόμενο, το όχημα -το οποίο είναι σχεδιασμένο ως ένα αποτελεσματικό, συντονισμένο σύστημα – χρειάστηκε αρκετές επισκευές.
Οι οικογένειες, όπως και τα οχήματα, είναι παρόμοια συντονισμένα συστήματα, με το κάθε άτομο να βασίζεται στα άλλα για να διασφαλίσει ότι όλα λειτουργούν και ότι όλοι φροντίζονται. Όταν ένα άτομο παλεύει με μια διαταραχή χρήσης ουσιών (SUD), συχνά η θεραπεία επικεντρώνεται μόνο σε αυτό το άτομο, σαν να είναι το μόνο που επηρεάζεται.
Advertisment
Όμως, τα μέλη της οικογένειας μπορεί να αισθάνονται μεγάλο πόνο για την διαταραχή ενός αγαπημένου τους προσώπου και αφήνονται να παλέψουν μόνοι τους με τις συνέπειες και το πρόσθετο άγχος. Ως αποτέλεσμα, όσοι έχουν αγαπημένα πρόσωπα που παλεύουν με αυτό το ζήτημα συχνά πρέπει να μαντεύουν πώς να διαχειριστούν τα δικά τους συναισθήματα καθώς και τις πρόσθετες ευθύνες και άλλες πρακτικές συνέπειες της επίδρασης του πάσχοντος ατόμου στην οικογένεια. Ποιες είναι οι πιθανές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η διαταραχή χρήσης ουσιών σε μια οικογένεια;
Οι επιπτώσεις στο οικογενειακό σύστημα
Η χρήση ουσιών αφήνει τα σημάδια της σε κάθε οικογένεια που την αντιμετωπίζει, αν και η εμπειρία κάθε οικογένειας με τη διαταραχή είναι μοναδική. Μια ερευνητική ομάδα ονόμασε το μοντέλο της για τον τρόπο με τον οποίο η διαταραχή χρήσης ουσιών επηρεάζει τις οικογένειες «Μοντέλο άγχους-καταπόνησης-αντιμετώπισης-υποστήριξης», το οποίο είναι ένα μοντέλο ευρείας βάσης. Η ομάδα προτείνει ότι οι οικογένειες αυτές τείνουν να έχουν τις ακόλουθες εμπειρίες:
– Στρες: Τόσο τα μεμονωμένα μέλη της οικογένειας όσο και η οικογενειακή ζωή τείνουν να υποφέρουν όταν υπάρχει αγώνας με την διαταραχή. Τα επίπεδα άγχους στην οικογένεια αυξάνονται λόγω των αρνητικών επιπτώσεων αυτής της κατάστασης.
Advertisment
– Καταπόνηση: Τα μέλη των οικογενειών αρχίζουν να εκδηλώνουν την καταπόνησή τους μέσω αυξημένων δικών τους προβλημάτων σωματικής ή ψυχικής υγείας.
– Αντιμετώπιση: Τα μέλη της οικογένειας συχνά αναγκάζονται να βρεθούν στο δίλημμα να καθορίσουν ποια πορεία δράσης είναι η καλύτερη. Αυτή είναι συνήθως μια φορτισμένη διαδικασία που μπορεί να προκαλέσει συγκρούσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας, ακόμη και όταν τα εν λόγω μέλη της οικογένειας δεν παλεύουν τα ίδια με τη διαταραχή.
– Υποστήριξη: Οι οικογένειες προσπαθούν να κατανοήσουν τι συμβαίνει και γιατί- κατά τη διαδικασία αυτή, οι οικογένειες συνήθως αναζητούν πόρους και πληροφορίες για να αναπτύξουν κατανόηση της διαταραχης. Σε αυτές τις στιγμές, οι οικογένειες βρίσκονται συχνά στο έλεος των πόρων που έχουν στη διάθεσή τους και του τρόπου με τον οποίο οι άλλοι στον κύκλο τους αντιδρούν στα εκάστοτε προβλήματα.
Παρόλο που δεν θα περάσει κάθε οικογένεια που παλεύει με τη διαταραχή χρήσης ουσιών από αυτές τις εμπειρίες, το μοντέλο καταδεικνύει τη γενική δυσκολία που θέτει αυτή στις οικογένειες. Είναι εύκολο για τα μέλη της οικογένειας να αισθάνονται ενοχές, ντροπή, στιγματισμό ή ενοχή για την παρουσία, και αυτού του είδους οι αντιδράσεις τείνουν να επιδεινώνουν μια ήδη αγχωτική κατάσταση.
Είναι σημαντικό για τα μέλη της οικογένειας να γνωρίζουν ότι η διαδικασία «αντιμετώπισης» ή η απόφαση για το ποια είναι η καλύτερη αντίδραση μπορεί να είναι συγκρουσιακή, συγκεχυμένη και περίπλοκη. Είναι φυσιολογικό να έχετε διαφορετικές αντιδράσεις σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και να έχετε διαφορετικές απόψεις από τα άλλα μέλη της οικογένειας. Ενώ είναι δύσκολο να έχουμε υπομονή, να ανεχόμαστε τους φόβους του «τι θα γίνει αν» και να λαμβάνουμε υπόψη τις απόψεις των άλλων, τελικά, η στάση του να ακούμε πρώτα είναι αυτή που θα υποστηρίξει καλύτερα την οικογένεια μακροπρόθεσμα.
Ποια κοινά μοτίβα παρουσιάζονται σε οικογένειες με διαταραχή χρήσης ουσιών
Η προσαρμογή στη χρήση ουσιών από ένα μέλος της οικογένειας είναι ο τρόπος με τον οποίο η οικογένεια προσπαθεί να παραμείνει συνδεδεμένη παρά τις διαταράξεις που προκαλεί η παρουσία της διαταραρχής. Μέσα από την προσεκτική εξέταση οικογενειών με ένα ή περισσότερα μέλη με διαταραχή χρήσης ουσιών, ένας ερευνητής διαπίστωσε τρεις κοινούς τρόπους με τους οποίους οι οικογένειες προσπαθούν να προσαρμοστούν στη χρήση ουσιών στην οικογένεια:
– Ανακάλυψη: Επειδή η χρήση ουσιών είναι συχνά κρυφή, χρειάζεται χρόνος για να αναγνωρίσουν οι οικογένειες ότι ένα άλλο μέλος πάσχει από αυτή τη διαταραχή. Οι οικογένειες μπορεί αρχικά να παρατηρήσουν μόνο μικρές αλλαγές – σωματικά, συναισθηματικά ή συμπεριφορικά. Ο φόβος του «τι θα γίνει αν» μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει πανικό. Λόγω της ντροπής ή του στίγματος, οι οικογένειες μπορεί να προσπαθήσουν να διαχειριστούν οι ίδιες το πρόβλημα χωρίς να αναζητήσουν επαγγελματική ή αναγκαία υποστήριξη.
– Ζώντας με τη διαταραχή χρήσης ουσιών: Συχνά, τα μέλη της οικογένειας βρίσκονται σε μια μακροχρόνια, όλο και πιο αγχωτική δυναμική με ένα αγαπημένο πρόσωπο που πάσχει και αυτό αρχίζει να βλάπτει τις οικογενειακές σχέσεις. Ακόμα κι έτσι, τα μέλη της οικογένειας αισθάνονται υποχρεωμένα να προσπαθήσουν να προστατεύσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα από σωματική βλάβη ή θάνατο όσο το δυνατόν περισσότερο. Μερικές φορές αυτό σημαίνει ότι τα μέλη της οικογένειας μπορεί να εμπλακούν στη ζωή (ή στη χρήση ουσιών) του μέλους που αγωνίζεται με άβολους και ανεπιθύμητους τρόπους, προκειμένου να κάνουν έλεγχο της ζημιάς.
– Απόσταση (χωρισμός): Σε περιπτώσεις που η διαταραχή έχει σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στα μέλη της οικογένειας, οι οικογένειες μπορεί να φτάσουν σε ένα σημείο στο οποίο αισθάνονται ότι πρέπει να αποχωριστούν το αγαπημένο τους πρόσωπο ή να θέσουν αυστηρές κατευθυντήριες γραμμές για την επαφή. Μια τέτοια απόφαση λαμβάνεται συχνά γνωρίζοντας ότι το μέλος με τη διαταραχή θα τεθεί σε υψηλότερο κίνδυνο.
Μια τέτοια προσπάθεια γίνεται συνήθως μετά από πολλά χρόνια αγώνα, όταν τα μέλη της οικογένειας αισθάνονται ότι δεν έχουν άλλη διέξοδο. Ομοίως, μπορεί να πρόκειται για μια προσπάθεια των μελών της οικογένειας να προστατευτούν προληπτικά από τον φόβο του θανάτου του αγαπημένου τους προσώπου. Υπό τις καλύτερες συνθήκες, αυτού του είδους η απόφαση θα λαμβανόταν μετά από προσπάθειες για επαγγελματική θεραπεία του μέλους της οικογένειας που πάσχει από τη διαταραχή (και της οικογένειας) και με την υποστήριξη ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Η εμπειρία κάθε οικογένειας είναι διαφορετική, ωστόσο οι περισσότερες οικογένειες καταβάλλουν προσπάθειες για να παραμείνουν συνδεδεμένες -και να συνεχίσουν να αποτελούν ένα λειτουργικό σύστημα- ακόμη και όταν η διαταραχή χρήσης ουσιών εισβάλλει στην οικογένεια. Δεν είναι όλες οι προσπάθειες επιτυχείς, αλλά οι οικογένειες αναμφίβολα βιώνουν αυξημένο άγχος, αγωνία και συγκρούσεις καθώς προσπαθούν να προσαρμοστούν. Είναι επιτακτική ανάγκη σε τέτοιες περιόδους όλα τα μέλη της οικογένειας να αναζητούν φροντίδα και υποστήριξη για να διατηρήσουν την ευημερία του κάθε ατόμου όσο το δυνατόν περισσότερο.
Πηγή: www.psychologytoday.com/intl/blog/mind-matters-menninger/202203/the-effects-substance-use-families
