To φαινόμενο του φωτοστέφανου “the halo effect“, αποτελεί αντικείμενο εξαιρετικού ενδιαφέροντος της κοινωνικής ψυχολογίας και ειδικότερα της κοινωνικής νόησης.
Πρόκειται για μια προκατάληψη που παρουσιάζεται σκόπιμα όταν κρίνεται κάποιος άνθρωπος. Συγκεκριμένα γίνεται αναφορά σε ένα μεμονωμένο θετικό χαρακτηριστικό του και ας έχει και άλλα θετικά.
Advertisment
Υπάρχει βέβαια και το αντίθετο του φωτοστέφανου το “the horn effect”, που και εδώ υπάρχει η ίδια προκατάληψη να κρίνεται ένας άνθρωπος αρνητικά από ένα και μόνο του στοιχείο αρνητικό
Αυτό γίνεται γιατί συνήθως κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους γενικά σε καλούς και κακούς .
Το φαινόμενο του φωτοστέφανου και το αντίθετο του, παρατηρείται κατά την κοινωνική αλληλεπίδραση όπως στον χώρο της εκπαίδευσης, της δικαιοσύνης, της πολιτικής και του μάρκετινγκ. Όπως κι άλλες γνωστικές μεροληψίες, καταδεικνύει ότι η κοινωνική αντίληψη είναι μια δημιουργική διαδικασία που δεν βασίζεται αποκλειστικά σε αντικειμενικές πληροφορίες, αλλά αντλεί από προηγούμενες εντυπώσεις και επιδιώκει να κατασκευάσει μια εικόνα που ταιριάζει με όσα ήδη γνωρίζουμε.
Advertisment
Ένα παράδειγμα είναι η εντύπωση που έχουμε για διάσημους ανθρώπους. Από την στιγμή που τον θεωρούμε συμπαθή έχουμε την τάση να τον βλέπουμε και ως πανέξυπνο με αίσθηση του χιούμορ.
Σύμφωνα με τις πρόσφατες μελέτες του φαινομένου, εάν πάρουμε κάποιον «με καλό μάτι» από την πρώτη στιγμή, δύσκολα θα τον δούμε διαφορετικά στη συνέχεια.
Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι, όταν αξιολογούμε κάποιους ανθρώπους βάσει της όμορφης εξωτερικής εμφάνιση,ς έχουμε την τάση να πιστεύουμε πως είναι έξυπνοι κι εργατικοί. Μελέτες έχουν δείξει ότι πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν την εξωτερική τους εμφάνιση για να χειραγωγήσουν.
Ορισμοί για το «φαινόμενο του φωτοστέφανου»
– Το φαινόμενο είναι επίσης γνωστό ως το «φυσικό στερεότυπο της ελκυστικότητας» και η αρχή του «ό,τι είναι όμορφο είναι και καλό», και αναφέρεται στη συνήθεια των ανθρώπων να βαθμολογούν τα ελκυστικά άτομα με μεγαλύτερη επιείκεια από τα μη ελκυστικά. Ακόμη, αναφέρεται στον αντίκτυπο μιας αποδεκτής και αγαπητής προσωπικότητας στο να σχηματίζονται βεβιασμένα και μεροληπτικά συμπεράσματα για αυτήν την προσωπικότητα σε όλες τις πτυχές της.
– Σε έρευνα που έγινε το 1915 σε υπαλλήλους δύο μεγάλων βιομηχανιών, βρέθηκε πως η αποτίμηση, διαφορετικών μεταξύ τους, χαρακτηριστικών ενός ανθρώπου, όπως η ευφυία, η εργατικότητα, οι τεχνικές ικανότητες και η αξιοπιστία, συσχετίζονταν σε μεγάλο βαθμό. Τα αποτελέσματα επηρεάστηκαν από τη γενική εικόνα που υπήρχε για τα άτομα που πήραν μέρος στην έρευνα.
Η ιστορία του «φαινομένου του φωτοστέφανου»
Ο ψυχολόγος Edward Thorndike, πρωτοανέφερε τον όρο, το 1920, σε άρθρο του με τίτλο: «Το συνεχές λάθος των ψυχολογικών μετρήσεων». Στο άρθρο του εξηγούσε το σχετικό πείραμα που πραγματοποίησε κατά το οποίο ζήτησε από υψηλόβαθμα στελέχη του στρατού να εκτιμήσουν μια ποικιλία από ιδιότητες των υφισταμένων τους. Μερικές από αυτές ήταν η ικανότητα να ηγηθούν, η αφοσίωση, η αξιοπιστία αλλά και η εξωτερική εμφάνιση.
Σκοπός του Thorndike ήταν να εξετάσει το κατά πόσο η εκτίμηση ορισμένων χαρακτηριστικών, συμφωνούσε με την εκτίμηση άλλων διαφορετικών χαρακτηριστικών. Αυτό που βρήκε ήταν πως όταν τα δεδομένα για ορισμένα χαρακτηριστικά ήταν υψηλά βαθμολογημένα, τότε ακολουθούσαν την ίδια πορεία και τα άλλα χαρακτηριστικά. Κατά τον ίδιο τρόπο, συνέβαινε και με την αρνητική βαθμολογία.
