Η σύζυγός μου και εγώ είμαστε ψυχαναλυτές με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εκπαίδευση θεραπευτών στην Κίνα. Αυτή η θέση μας έδωσε την ευκαιρία να μάθουμε για την κινεζική κουλτούρα και τους Κινέζους ασθενείς τα τελευταία 15 χρόνια.
Πρόσφατα συμμετείχαμε σε ένα συμπόσιο με θέμα «Η σκεπτόμενη καρδιά», το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Φρόιντ στο Λονδίνο. Μαζί παρουσιάσαμε ένα θέμα που έχει αναδειχθεί ως ένας νέος τρόπος σκέψης για την κατάθλιψη σε νεαρούς Κινέζους ασθενείς: Η διαταραχή της κενής καρδιάς.
Advertisment
Ο καθηγητής Xu Kaiwen, αναπληρωτής επικεφαλής του κέντρου εκπαίδευσης και συμβουλευτικής ψυχικής υγείας στο κορυφαίο πανεπιστήμιο του Πεκίνου στην Κίνα, περιέγραψε για πρώτη φορά την διαταραχή της κενής καρδιάς (ή kongxin bing στα κινεζικά) σε ένα εκπαιδευτικό συνέδριο το 2016. Αφορά τους φοιτητές που έχουν καταφέρει να γίνουν δεκτοί σε ελίτ πανεπιστήμια, αλλά φτάνουν εκεί με «άδειες καρδιές», χωρίς να αισθάνονται καμία αίσθηση σκοπού στη ζωή τους.
Πολλοί Κινέζοι φοιτητές δείχνουν μια μονοσήμαντη αφοσίωση στις ακαδημαϊκές τους προσπάθειες. Απαρνούνται άλλα ενδιαφέροντα, περιορίζοντας τις δραστηριότητες αναψυχής, ακόμη και τις φιλίες στην πορεία. Μέσα από τις προσπάθειές τους, φτάνουν στο αποκορύφωμα της επιτυχίας: αυτό ακριβώς που ήθελαν οι γονείς τους γι’ αυτούς.
Τώρα όμως αντιμετωπίζουν μια ερώτηση που δεν υπάρχει σε καμία εξέταση: Γιατί έχει σημασία; Για πολλούς από αυτούς τους Κινέζους μαθητές με υψηλές επιδόσεις – σύμφωνα με μια εκτίμηση, πάνω από το 40% – η νίκη είναι κενή περιεχομένου. Νιώθουν μια αίσθηση εσωτερικής ματαιότητας: ένα κενό για τη ζωή και τα επιτεύγματά τους. Φανταστείτε να είστε τόσο νέοι, τόσο σκληρά εργαζόμενοι και αφοσιωμένοι – και τόσο ηττημένοι.
Advertisment
Η ανταπόκριση σε αυτή την προκαταρκτική έρευνα ήταν ευρέως επιβεβαιωτική. Ένας ανώνυμος φοιτητής γράφει: «Είμαι μέρος του 40%, και πιθανώς τα πράγματα είναι ακόμα πιο σοβαρά… Στην πραγματικότητα, έχω σκεφτεί να βάλω τέλος στη ζωή μου περισσότερες από μία φορές».
Μια φοιτήτρια ψυχοθεραπείας εκτίμησε ότι δεν πρόκειται απλώς για την καρδιά, αλλά για μια περίπτωση «άδειου εαυτού», επειδή αυτοί οι νέοι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ουσιαστικά ποιοι είναι. Τέτοια συναισθήματα γίνονται ραγδαία όλο και πιο συνηθισμένα, ιδίως από την αρχή της πανδημίας.
Βλέπουμε ένα παρόμοιο φαινόμενο και στο πλαίσιο του δυτικού πολιτισμού – σκεφτείτε την αρχετυπική αναζήτηση των εφήβων για το νόημα της ζωής τους. Είναι σύνηθες για τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες, με τη νεοαποκτηθείσα ικανότητά τους για αφηρημένη και συμβολική σκέψη, να θέτουν τα μεγάλα ερωτήματα για το νόημα της ζωής – να αναζητούν αυτό το νόημα και να φοβούνται την πολυπλοκότητα του κόσμου. Η εφηβική αγωνία δεν είναι κάτι καινούργιο.
Όμως, η διαταραχή κενής καρδιάς είναι κάτι περισσότερο. Δεν εντάσσεται στη σφαίρα του φυσιολογικού εφηβικού υπαρξισμού, αλλά μάλλον σε ένα συνεχές που περιλαμβάνει χρόνιο, συχνά εξουθενωτικό άγχος, καθώς και κατάθλιψη και συχνό αυτοκτονικό ιδεασμό.
Ο λόγος για αυτή τη διαφορά είναι σε μεγάλο βαθμό πολιτισμικός. Η διαταραχή κενής καρδιάς έχει πιθανότατα μεγεθυνθεί από την πολιτική του ενός παιδιού- οι περισσότεροι Κινέζοι έφηβοι και νεαροί ενήλικες είναι μοναχοπαίδια και επομένως είναι ο μοναδικός φορέας των ελπίδων και των κληρονομιών των γονέων τους. Το φαινόμενο αυτό αυξάνεται μόνο όταν η κινεζική κουλτούρα επιμένει ότι πρέπει να αφιερωθούν πλήρως στο μέλλον των οικογενειών τους. Σε ένα ευρύτερο κοινωνικό επίπεδο, η διαταραχή είναι προϊόν υπερβολικής φιλοδοξίας και υπερβολικής ευθύνης για το μέλλον των οικογενειών αυτών των νέων ανθρώπων.
Με την κλινική ιδιότητα, η σύζυγός μου και εγώ έχουμε δει πολλούς νέους ανθρώπους να αισθάνονται κατάθλιψη και να μην μπορούν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των γονέων τους. Ένας από τους ασθενείς μας, ένα 14χρονο κορίτσι, δημιούργησε μια λέσχη αυτοκτονίας. «Ο θάνατος δεν έχει σημασία», μας είπε. (Οι γονείς της ανησυχούσαν αρρωστημένα για την ασφάλειά της).
Ένα άλλο 14χρονο κορίτσι, του οποίου ο πατέρας ήταν αλκοολικός και η μητέρα τρομερά καταθλιπτική, άκουγε παραισθητικές φωνές. Διαγνωσμένη ως ψυχωτική, εγκατέλειψε το σχολείο, ισχυριζόμενη ότι θα μπορούσε να στηρίξει τη μητέρα της, η οποία θα έπρεπε να εγκαταλείψει τον πατέρα της. Οι φωνές αποδείχθηκε ότι ήταν εκείνες των γονιών της που τσακώνονταν και δεν ήταν καθόλου ψυχωτικές: απλώς η διαμάχη των γονιών της ηχούσε στο κεφάλι της. Η θλιβερή και απελπισμένη ενασχόλησή της με τη διαμάχη των γονιών της την κατέτρωγε.
Διαταραχή κενής καρδιάς: Ιστορικό πλαίσιο
Ο Μπωντλαίρ, στο διάσημο ποίημά του «Fleur de Mal» του 19ου αιώνα, περιέγραψε ένα αίσθημα εξαθλιωμένου κενού, που αποτυπώνεται με την εικόνα ενός βασιλιά μιας πλούσιας χώρας όπου βρέχει συνέχεια και ο οποίος έχει ένα αίσθημα μουδιάσματος και εσωτερικού θανάτου. Η κοινωνιολογική έννοια της ανομίας που περιέγραψε ο Talcott Parsons συνδέει αυτά τα συναισθήματα με την απουσία ενός συνόλου συμφωνημένων προτύπων, τα οποία στη συνέχεια εισχωρούν στο εσωτερικό των ανθρώπων.
Ο Andre Green έγραψε για τη «νεκρή μητέρα» μέσα σε πολλούς απελπισμένους και άδειους ασθενείς. Το σύμπλεγμα της νεκρής μητέρας του προσφέρει μια ψυχαναλυτική εξήγηση για ένα εσωτερικό κενό συνυφασμένο με τον υπαρξιακό τρόμο που περιγράφηκε επίσης στην υπαρξιακή ψυχιατρική του 20ού αιώνα.
Στη σημερινή Κίνα, με τις ταχύτατα μεταβαλλόμενες κοινωνικές προσδοκίες της, μπορούμε να δούμε πώς τα άτομα αισθάνονται αποκλεισμένα και εγκαταλελειμμένα, ακόμη και όταν ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια της επιτυχίας. Αλλά αυτό δεν είναι τόσο διαφορετικό από την τύχη πολλών δυτικών νέων, οι οποίοι χάνονται στο ποτό και στα πάρτι σε μια απέλπιδα προσπάθεια να καλύψουν μια εσωτερική αίσθηση ανούσιας ζωής και φόβου για το μέλλον.
Αν και δεν είναι ένας νέος τρόπος αισθάνεσθαι, η σκέψη των πολλών ποικιλιών των κενών καρδιών, σε Ανατολή και Δύση, μας βοηθά να κατανοήσουμε τις σύγχρονες εκδοχές της εσωτερικής ματαιότητας καθώς προσπαθούμε να βοηθήσουμε τους ασθενείς μας να βρουν νόημα στη ζωή τους.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/psychoanalytic-exploration/202206/what-is-empty-heart-disease
