Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν διαισθητικά η μουσική είναι ένας ισχυρός τρόπος ανάκλησης γεγονότων από το παρελθόν μας. Η μουσική χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ως εργαλείο για να βοηθήσει τους ανθρώπους με άνοια να επανασυνδεθούν με το παρελθόν τους. Τα αγαπημένα τραγούδια μπορούν επίσης να χρησιμεύσουν ως τρόπος καλύτερης κατανόησης για την ιστορία της ζωής κάποιου, όπως αποδεικνύεται στη μακροχρόνια ραδιοφωνική εκπομπή του BBC.
Παρά αυτές τις πρακτικές διαπιστώσεις, η επιστημονική έρευνα σε αυτόν τον τομέα είναι περιορισμένης έκτασης.
Στις περισσότερες μελέτες ανάκλησης αναμνήσεων που προκαλούνται από τη μουσική μέχρι σήμερα, έχουν χρησιμοποιηθεί μουσικά ακούσματα επιλεγμένα από ερευνητές, που είναι συνήθως μεγάλες επιτυχίες της ποπ μουσικής. Επιπλέον, τέτοια δεδομένα συλλέγονται κυρίως σε επιστημονικά εργαστήρια ή διαδικτυακά πειράματα, και όχι στους χώρους όπου καθημερινά οι άνθρωποι ακούν μουσική. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε περιορισμένες πληροφορίες σχετικά με το πώς η μουσική που πραγματικά ακούμε σε πραγματικές συνθήκες διεγείρει την αυτοβιογραφική ανάκληση.
Advertisment
Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πολύ πρόσφατα (Jakubowski et al., 2023), οι συνάδελφοί μου και εγώ προσπαθήσαμε να διορθώσουμε αυτήν την όχι και τόσο αποτελεσματική κατάσταση. Έγινε συλλογή δεδομένων από 78 συμμετέχοντες κατά τη διάρκεια της καθημερινής τους ζωής. Για τέσσερις ημέρες, τους ζητήθηκε να σημειώνουν κάθε φορά που ένα μουσικό κομμάτι πυροδοτεί μια αυτοβιογραφική ανάμνηση σε ένα χάρτινο ημερολόγιο.
Συγκρίναμε επίσης αυτές τις αυτοβιογραφικές αναμνήσεις που ανακαλούνται από τη μουσική με αυτοβιογραφικές αναμνήσεις που προκαλούνται από φαγητό, οι οποίες καταγράφηκαν με ανάλογο τρόπο σε διάρκεια τεσσάρων ημερών. Επιπλέον, συγκρίναμε ομάδες νεαρών (ηλικιών 18-34) και μεγαλύτερων (60-77 ετών) ενηλίκων και στις δύο αυτές επιστημονικές μελέτες.
Βρήκαμε ότι η μουσική, επανέφερε σημαντικά περισσότερες αυτοβιογραφικές μνήμες από το φαγητό και στις δύο ηλικιακές ομάδες. Η μουσική πυροδότησε επίσης περισσότερες ακούσιες αναμνήσεις: Αναμνήσεις που ήρθαν στο μυαλό αυθόρμητα χωρίς σκόπιμη προσπάθεια. Αυτή είναι ακόμα μία αξιοσημείωτη απόδειξη για τη «δύναμη της μουσικής», δεδομένης της κατά κοινή ομολογία πεποίθησης ότι οι μυρωδιές και οι γεύσεις είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές ενδείξεις για ακούσιες αναμνήσεις.
Advertisment
Επιπλέον, οι αναμνήσεις που επανέρχονται από τη μουσική. αξιολογούνταν σταθερά ως πιο σημαντικές για την ιστορία της ζωής κάποιου, από τις αναμνήσεις που προκαλούνται από φαγητό. Αυτό υποδηλώνει ότι η μουσική είναι πιο στενά συνδεδεμένη με την αίσθηση της ταυτότητάς μας, παρά με το φαγητό. Πράγματι, προηγούμενες έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι οι μουσικές προτιμήσεις συνδέονται με σημαντικές πτυχές του εαυτού μας, όπως η προσωπικότητά μας, οι πολιτικές προτιμήσεις και τα γνωστικά στυλ.
Βρέθηκαν επίσης αρκετές ομοιότητες μεταξύ αναμνήσεων που προκαλούνται από τη μουσική και το φαγητό. Και οι δύο τύποι μνήμης επανέφεραν κυρίως θετικά συναισθήματα και δεν διέφεραν στον βαθμό αξιολόγησης σχετικά με το πόσο ζωντανή ή πόσο ξεθωριασμένη ήταν η ανάμνηση.
Συνολικά, οι ηλικιωμένοι δεν διέφεραν στο ελάχιστο στην συγκριτική μελέτη με εκείνη των νέων σχετικά με τον αριθμό των αυτοβιογραφικών αναμνήσεων που ανακαλούνταν. Θυμήθηκαν επίσης ένα παρόμοιο ποσοστό ακούσιων αναμνήσεων όπως στους νεαρούς ενήλικες. Αυτά τα αποτελέσματα έρχονται σε αντίθεση με τις τυπικές εργαστηριακές ελεγχόμενες έρευνες, οι οποίες συχνά έχουν καταλήξει σε σημαντική μείωση που σχετίζεται με την ηλικία στη σκόπιμη ανάκληση μνήμης.
Ωστόσο, τα νέα ευρήματά, ευθυγραμμίζονται με ορισμένες προηγούμενες μελέτες της ακούσιας μνήμης στην καθημερινή ζωή, υποδηλώνοντας ότι οι εργαστηριακές μελέτες υπερεκτιμούν τις αρνητικές επιπτώσεις της γήρανσης στη μνήμη σε σύγκριση με αυτές τις πιο κοντά στην καθημερινότητα έρευνες.
Τα δεδομένα για αυτή τη μελέτη συλλέχθηκαν στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ελπίζουμε στο μέλλον να επεκταθεί η έρευνα και να εμπεριέχει στοιχεία από πολύ περισσότερες χώρες, για να διερευνήσουμε εάν οι πολιτισμοί που χρησιμοποιούν τη μουσική και το φαγητό με διαφορετικούς τρόπους ενδέχεται να παρουσιάσουν διαφορετικά αποτελέσματα.
