Γνωρίζουμε ότι στα περισσότερα υπερφαγικά επεισόδια προηγείται ένα είδος εκλογίκευσης που «αθωώνει» την πράξη, ακόμα κι αν γνωρίζουμε μέσα μας βαθιά ότι δεν μας κάνουν καλό. Εδώ, συζητάμε έναν πολύ συγκεκριμένο τύπο δικαιολόγησης που αποκαλώ δικαιολογία (ή άλλοθι) της αποποίησης ευθύνης.
Αν μπορείτε να μάθετε να αποδυναμώνετε αυτή την καταστροφική σκέψη, τότε μπορείτε να μειώσετε δραστικά την υπερφαγία, ακόμα και κατά τη διάρκεια των πιο δύσκολων συναισθηματικά περιόδων. Το άλλοθι της υποτιθέμενης άγνοιας (αποποίησης ευθύνης) είναι ένας όρος που συνήθως συναντάται στο πολιτικό πλαίσιο, όταν κανείς προσπαθεί να δικαιολογήσει μια άπληστη πράξη, αλλά στις μέρες μας οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι η βιομηχανία τροφών μας έχει εκπαιδεύσει να βασιζόμαστε σε αυτό τον τρόπο σκέψης, για να δικαιολογούμε την λαίμαργη και υπερβολική κατανάλωση των προϊόντων της. Σκεφτείτε, για παράδειγμα:
Advertisment
– Πατατάκια μαγειρεμένα σε λάδι αβοκάντο
– Κέικ χωρίς γλουτένη
– Νάτσος με μόνο 150 θερμίδες τη μερίδα
Advertisment
– Κέτσαπ χωρίς ζάχαρη.
Εκ πρώτης όψεως, φαίνονται υπέροχες ιδέες και στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι μάλλον καλύτερες επιλογές από τις παραδοσιακές εκδοχές τους. Αλλά αν τα ερευνήσουμε λίγο καλύτερα, θα δούμε ένα πρόβλημα:
– Τα πατατάκια με λάδι αβοκάντο έχουν και πάλι πολλές θερμίδες με ελάχιστη διατροφική αξία. Επίσης, μαγειρεύονται με τέτοιο τρόπο που και πάλι δημιουργούν καρκινογόνες ουσίες. Ο καταναλωτής όμως θα πει: «Το αβοκάντο κάνει καλό, άρα και τα πατατάκια!» και θα αποποιηθεί των συνεπειών στην υγεία του.
– Τα κέικ χωρίς γλουτένη είναι επίσης πολύ καλή επιλογή για όσους έχουν δυσανεξία στη γλουτένη. Αλλά έχουν και πάλι πολλή ζάχαρη.
– Μια μερίδα νάτσος με τυρί μπορεί πράγματι να έχει μόνο 150 θερμίδες, αλλά κοιτάξτε το μέγεθος της θερμίδας (συνήθως 10 νάτσος) και αναρωτηθείτε αν ποτέ σταματάτε στη μία μερίδα.
– Η κέτσαπ χωρίς ζάχαρη είναι καλύτερη για όσους έχουν μεταβολικά προβλήματα όπως διαβήτη ή αντίσταση στην ινσουλίνη, αλλά είναι πάντα γεμάτη αλάτι, περισσότερο απ’ όσο ζάχαρη.
Δεν ισχυρίζομαι ότι πρέπει να μην καταναλώσουμε ποτέ ξανά κάτι από αυτά. Αντιθέτως, υποστηρίζω ότι χρειάζεται να αφαιρέσουμε τη δικαιολογία της αποποίησης ευθύνης από το νου μας ως τρόπο σκέψης. Να μην πέφτουμε στην παγίδα των βιομηχανιών.
Το να θεωρούμε ότι κάτι είναι υγιεινό ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι, αποδεικνύεται πολύ πιο επικίνδυνο από το να υποκύπτουμε σε επεισόδια ανθυγιεινής κατανάλωσης φαγητού ανά κάποιες περιόδους. Με τη χρήση της δικαιολογίας της αποποίησης ευθύνης, το πιθανότερο είναι ότι θα υπερκαταναλώνουμε χωρίς όρια επειδή πείθουμε τον εαυτό μας ότι μας κάνουμε καλό.
Αλλά όταν γνωρίσουμε την αλήθεια, μπορούμε να πούμε: «Δεν κοροϊδεύω τον εαυτό μου. Αυτό το τρόφιμο παραμένει ανθυγιεινό, αλλά εγώ επιλέγω να το καταναλώσω για απόλαυση. Θα το εξισορροπήσω με κάποιο άλλο τρόπο».
Τι μπορούμε να κάνουμε αντί για να σταματήσουμε αυτό το μοτίβο σκέψης;
Φτιάξτε μια λίστα των τροφίμων που καταναλώνετε σε μεγάλες ποσότητες. Στη συνέχεια, εξετάστε προσεκτικά γιατί πείθετε τον εαυτό σας ότι είναι «οκ» να τα καταναλώνετε σε τέτοιο επίπεδο και ερευνήστε το τρόφιμο προσεκτικότερα για να δείτε όλη την αλήθεια. Φτιάξτε μια εντελώς ακριβή εικόνα.
Επίσης, ορισμένες φορές η δικαιολογία της αποποίησης ευθύνης δεν μας παρέχεται άμεσα από τη βιομηχανία, αλλά από την τάση μας να προτιμάμε τα καλά νέα για τις κακές μας συνήθειες. Για παράδειγμα, η πίεση του αίματός μου τείνει προς τα χαμηλά επίπεδα. Επομένως, τις περισσότερες φορές, προτιμώ πολύ αλμυρά τρόφιμα χωρίς να ανησυχώ καθόλου.
Κάποια στιγμή, ένας γιατρός μου εξήγησε ότι η κατανάλωση μεγάλων δόσεων αλατιού αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού ανεξαρτήτως της αρτηριακής πίεσης. Με άλλα λόγια, η χαμηλή μου πίεση δεν με προστατεύει από τον κίνδυνο, ενώ εγώ δεν το γνώριζαν καν αυτό. Αυτός ο γιατρός γκρέμισε την κάρτα της αποποίησης ευθύνης και έτσι δεν μπορούσα πλέον να συνεχίσω αυτή τη συνήθεια χωρίς τύψεις. Εσείς πού χρησιμοποιείτε την δικαιολογία της αποποίησης ευθύνης;
Glenn Livingston, ψυχολόγος
