«Η συγχώρεση είναι για σένα, όχι για το άλλο άτομο», «Μην αφήνεις κάποιον να καταλαμβάνει χώρο στο κεφάλι σου», «Πρέπει να συγχωρέσεις για να μπορέσεις να προχωρήσεις παρακάτω». Έχετε ακούσει κάποια από αυτές τις δημοφιλείς ρήσεις; Τις πιστεύετε; Όταν πρόκειται για την ανάκαμψη από το τραύμα, ίσως δεν θα έπρεπε.
Η συγχώρεση είναι δυνητικά προβληματική όταν ενσωματώνεται στη θεραπεία του τραύματος. Έχει ειπωθεί ότι η συγχώρεση μπορεί να βοηθήσει τους επιζώντες να «προχωρήσουν» ή να «αφήσουν» τον πόνο του παρελθόντος. Ορισμένοι πιστεύουν ότι πρέπει να συγχωρέσετε εκείνους που προκάλεσαν ή συνέβαλαν στο τραύμα σας προκειμένου να ανακάμψετε. Ωστόσο, δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία που να δείχνουν ότι αυτό είναι αλήθεια.
Advertisment
Μετά από περισσότερο από μια δεκαετία ως ψυχοθεραπεύτρια τραυμάτων, έχω γίνει μάρτυρας των ωφελειών της συγχώρεσης για πολλούς από τους θεραπευόμενούς μου. Ωστόσο, δεν πιστεύω ότι η συγχώρεση είναι απαραίτητη για να ανακάμψουμε από το τραύμα, καθώς έχω θεραπεύσει πολλούς επιζώντες τραύματος που βίωσαν την ανάκαμψη χωρίς να συγχωρήσουν τους θύτες τους. Επιπλέον, έχω μάθει ότι η επιβολή ή η ενθάρρυνση της συγχώρεσης μπορεί να είναι επιζήμια για τους επιζώντες τραύματος και να δημιουργήσει εμπόδια στην ανάρρωσή τους. Ακολουθούν οι λόγοι για τους οποίους η συγχώρεση δεν πρέπει να επιβάλλεται στη διαδικασία επούλωσης από το τραύμα.
Η συγχώρεση μειώνει τη βλάβη και τα λάθη, κάτι που εμποδίζει την ασφάλεια
Φανταστείτε ότι σας λένε ότι πρέπει να συγχωρήσετε κάποιον που σας έχει βλάψει. Δεν έχει σημασία ποια ήταν η κατάσταση ή ο αντίκτυπός της σε εσάς- πρέπει να τον συγχωρήσετε. Όταν αναζητάτε κοινωνική στήριξη, σας λένε πράγματα όπως: «Αυτό ήταν πριν από χρόνια, ξεχάστε το» και «Δεν πρέπει να αισθάνεστε θυμωμένοι- προχωρήστε παρακάτω». Αυτά τα μηνύματα καταδεικνύουν έλλειψη αποδοχής ή ακόμα και ενσυναίσθησης εκ μέρους εκείνων που τα εκφράζουν και μπορεί να σας κάνουν να νιώθετε ότι οι αντιλήψεις, τα συναισθήματα και οι εμπειρίες σας είναι υπερβολικές, ψευδείς ή λανθασμένες- μπορεί να υποδηλώνουν ότι ο πόνος ή ο δικαιολογημένος θυμός σας είναι απλώς λιγότερο σημαντικά από την ικανότητά σας να συγχωρήσετε τον θύτη σας.
Η αποδοχή είναι ένα σημαντικό συστατικό για την προώθηση και τη διατήρηση της ασφάλειας για τους επιζώντες του τραύματος, και η ασφάλεια είναι απαραίτητη προκειμένου να ανακάμψουν και να επεξεργαστούν το τραύμα. Η αποτυχία ή η άρνηση αποδοχής και επιβεβαίωσης των βιωμένων εμπειριών των επιζώντων τραύματος δημιουργεί περιβάλλοντα και σχέσεις επιζήμιες για την ικανότητά τους να ανακάμψουν ή να «προχωρήσουν» πραγματικά.
Advertisment
Η συγχώρεση επικεντρώνεται στον θύτη αντί για τον επιζώντα
«Η συγχώρεση είναι για σένα, όχι για το άλλο άτομο», είναι μια δημοφιλής, καλοπροαίρετη ρήση. Ωστόσο, το κλισέ δεν μεταφράζεται καλά στην αποκατάσταση του τραύματος, καθώς η συγχώρεση εστιάζει στη σχέση που έχει ο επιζών με τον θύτη του. Αντίθετα, η αποκατάσταση του τραύματος οφείλει να εστιάζει στη σχέση του επιζώντος με τον εαυτό του. Η θεραπεία του τραύματος επικεντρώνεται στις εξατομικευμένες ανάγκες και τις εσωτερικές διεργασίες του επιζώντος. Εάν ο επιζών έχει οποιουδήποτε είδους σχέση με τον θύτη του, η σχέση αυτή αντιμετωπίζεται, αλλά αντιμετωπίζεται από τις ανάγκες και το συμφέρον του επιζώντος.
Ορισμένοι επιζώντες μπορεί να ωφεληθούν από τη συγχώρεση των κακοποιητών τους, αλλά άλλοι είτε δεν αποκομίζουν τέτοιο όφελος, είτε στην πραγματικότητα μπορεί να αισθάνονται την ανάγκη να αποκρύψουν τη συγχώρεση – και οι δύο συμπεριφορές πρέπει να γίνουν δεκτές με σεβασμό και ενσυναίσθηση. Οι αντίθετες ηθικιστικές στάσεις δεν είναι μόνο αντιθεραπευτικές, αλλά τείνουν να επικεντρώνονται στον θύτη εις βάρος του θύματος, υπονοώντας ότι το βάρος για τη διόρθωση ενός λάθους του παρελθόντος πρέπει να το επωμιστεί ο τελευταίος και όχι ο πρώτος, και σε ορισμένες περιπτώσεις υπονοούν ακόμη ότι η αποτυχία της συγχώρεσης είναι από μόνη της ένα λάθος, μετατοπίζοντας έτσι την προσοχή και την ευθύνη μακριά από το πραγματικό λάθος που ήταν η διάπραξη του ίδιου του τραύματος.
Η συγχώρεση κατηγορεί τους επιζώντες, διαιωνίζοντας τη ντροπή
Η ντροπή συχνά δημιουργείται ή επικυρώνεται από το τραύμα. Οι επιζώντες συχνά πιστεύουν ότι είναι «μη αγάπητοι», ότι δεν είναι «αρκετά καλοί», «ανίκανοι», «αδύναμοι» ή «κακοί» ή ότι δεν μπορούν να υπάρξουν με ασφάλεια στον κόσμο. Εν ολίγοις, οι επιζώντες συχνά κατηγορούν τους εαυτούς τους για τα δικά τους τραύματα, και η βαριά έμφαση στην αξία της συγχώρεσης συμβάλλει σε μια κουλτούρα κατηγορίας των θυμάτων που πολλοί επιζώντες έχουν δυστυχώς εσωτερικεύσει. Η απαίτηση από έναν επιζώντα από ένα τραύμα να συγχωρήσει τον θύτη του μπορεί να εκληφθεί ως ενοχοποίηση του επιζώντος για τις πράξεις του θύτη του ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, ως υπόδειξη ψευδούς ισοδυναμίας μεταξύ του λάθους που διέπραξε ο θύτης και του υποτιθέμενου «λάθους» του επιζώντος που αποτυγχάνει ή αρνείται να συγχωρήσει τον θύτη.
Αυτό επιδεινώνει τα αισθήματα ντροπής. Σκεφτείτε αυτό: Ένα παιδί πιστεύει ότι είναι «κακό» παιδί επειδή η μητέρα του φωνάζει και το χτυπά. Ως ενήλικας, πιστεύει ότι είναι «κακός άνθρωπος», γεγονός που έχει αρνητικό αντίκτυπο στην αυτοεκτίμηση και τις σχέσεις του. Τότε, ένας συγγενής λέει: «Αυτό ήταν πριν από χρόνια, πρέπει να τη συγχωρέσεις». Εάν αυτός ο ενήλικας δεν μπορεί να συγχωρήσει (κάτι που είναι σύνηθες όταν οι τραυματικές εμπειρίες δεν έχουν υποστεί επεξεργασία), αυτή η αδυναμία λειτουργεί ως περαιτέρω επιβεβαίωση ότι είναι πράγματι «κακός άνθρωπος».
Η συγχώρεση ενθαρρύνει τη σιωπή
Όταν συγχωρείτε κάποιον, συχνά δεν αντιλαμβάνεστε την ανάγκη να συζητήσετε ή να επεξεργαστείτε περαιτέρω την κατάσταση. Σκεφτείτε μια κατάσταση στην οποία έχετε πραγματικά συγχωρήσει κάποιον. Πόσο συχνά χρειάζεται να συζητάτε αυτό το περιστατικό μαζί του ή με τον εαυτό σας; Τείνει να είναι σπάνιο. Στην πραγματικότητα, ένα συνηθισμένο σημάδι ότι στην πραγματικότητα δεν έχετε συγχωρήσει κάποιον είναι η ανάγκη σας να συνεχίσετε να συζητάτε το περιστατικό (ή τα περιστατικά).
Ως αποτέλεσμα, η συγχώρεση συχνά φέρει μια προσδοκία από εμάς και τους άλλους ότι δεν θα υπάρχει ανάγκη για πολλή συζήτηση σχετικά με το θέμα στο μέλλον και μπορεί να ενσταλάξει μια ψευδή αίσθηση συμφιλίωσης ή κλεισίματος. Οι επιζώντες τραύματος πρέπει να είναι σε θέση να αποκαλύπτουν και να μοιράζονται τις αφηγήσεις τους για το τραύμα όσο συχνά χρειάζεται, καθώς αυτό αποτελεί ζωτικό μέρος της ανάρρωσης. Όταν πιεζόμαστε να συγχωρήσουμε, μπορεί να νιώθουμε ότι δεν χρειάζεται ή δεν πρέπει να συνεχίσουμε να μοιραζόμαστε ή να εξερευνούμε την αφήγησή μας, γεγονός που εμποδίζει την ικανότητά μας να επεξεργαστούμε και να ανακάμψουμε. Επιπλέον, η συγχώρεση μπορεί να αναστείλει την ικανότητα ή την προθυμία των επιζώντων να καταγγείλουν τους δράστες, καθώς η αναζήτηση δικαστικής ευθύνης, δικαίωσης ή τιμωρίας θεωρείται συχνά αντίθετη με το «πνεύμα» της συγχώρεσης.
Η συγχώρεση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο αποφυγής της ανάκαμψης
Η συγχώρεση μπορεί να είναι ο δρόμος της μικρότερης αντίστασης, κάτι που δεν είναι πάντα καλό. Η θεραπεία του τραύματος είναι συναισθηματικά, και μερικές φορές σωματικά, επώδυνη. Για να αποφύγετε τον πόνο της επεξεργασίας του τραύματος, μπορεί να αναγκάσετε τον εαυτό σας να συγχωρέσει τον θύτη σας με την ελπίδα ότι ο αντίκτυπος του τραύματος θα διαλυθεί. Ωστόσο, η ανακούφιση που βιώνετε είναι συνήθως προσωρινή, αν έρθει καθόλου. Όπως γράφει η Rosenna Bakari, «Το να προσπαθείς να σταματήσεις τον πόνο με τη συγχώρεση είναι σαν να βάζεις ένα κουτί με μείγμα για κέικ στο φούρνο και να περιμένεις να έχεις κέικ. Αυτό δεν λειτουργεί και μπορεί να κάψετε το σπίτι σας». Εν ολίγοις, πρέπει να ανακατέψετε όλα τα συστατικά πριν επιχειρήσετε να ψήσετε ένα κέικ, και η αποκατάσταση του τραύματος περιλαμβάνει πολλά επώδυνα συστατικά, όπως εμπειρίες έντονης θλίψης, θυμού, ντροπής, φόβου και δυσάρεστες σωματικές αισθήσεις.
Δεν υποστηρίζω ότι η συγχώρεση δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στη θεραπεία του τραύματος. Στην πραγματικότητα, πολλοί επιζώντες έχουν ωφεληθεί από τη συγχώρεση των κακοποιητών τους, και έχω παρατηρήσει τέτοια οφέλη από πρώτο χέρι. Το θέμα μου είναι ότι η συγχώρεση δεν θα πρέπει να θεωρείται υποχρεωτικό συστατικό οποιασδήποτε διαδικασίας αποκατάστασης του τραύματος ή προϋπόθεση για να «προχωρήσουμε μπροστά». Έχω παρατηρήσει ότι, όταν η συγχώρεση είναι απαραίτητη, αυτή συμβαίνει με φυσικό τρόπο κατά τη θεραπευτική διαδικασία, χωρίς να χρειάζεται να εξαναγκαστεί ή να ενθαρρυνθεί.
Έχω παρατηρήσει πολλούς επιζώντες τραύματος που δεν συγχωρούν ποτέ τους θύτες τους και παρόλα αυτά επιτυγχάνουν επιτυχή αποκατάσταση του τραύματος, η οποία, όπως αναφέρουν, τους αφήνει μια αίσθηση γαλήνης και ελπίδας για το μέλλον.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/us/blog/simplifying-complex-trauma/202202/why-forgiveness-isn-t-required-in-trauma-recovery
