Στόχος είναι η εσωτερική αναπαράσταση μιας προσδοκώμενης μελλοντικής κατάστασης που ενεργοποιεί όλους τους μηχανισμούς επιδίωξης, την εστίαση της προσοχής στο προσδοκώμενο αποτέλεσμα, τον σχεδιασμό δράσεων και πρωτοβουλιών, την ανάπτυξη συγκεκριμένων συμπερασμάτων, τη διαχείριση και αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων. Μπορεί να είναι στόχος προσέγγισης, δηλαδή μια μελλοντική κατάσταση που επιθυμώ να προσεγγίσω ή στόχος αποφυγής, δηλαδή μια μελλοντική κατάσταση που επιθυμώ να αποφύγω με ενέργειες που θα τη ματαιώσουν, θα την προλάβουν.
Ο στόχος είναι μια φαντασίωση του επιθυμητού και του ανεπιθύμητου. Σε κάθε επιλογή ενυπάρχει και μια απόρριψη, σε κάθε προσέγγιση και μια αποφυγή. Επιλέγοντας ταυτόχρονα απορρίπτω και προσεγγίζοντας ταυτόχρονα απομακρύνομαι. Ποτέ ένας στόχος δεν είναι ένας και μόνος του. Η πρόθεση της επίτευξης πυροδοτεί τη δημιουργία περισσότερων εσωτερικών αναπαραστάσεων, δημιουργώντας ένα δίκτυο επιμέρους στόχων, δράσεων, συμπεριφορών, πιθανών εμποδίων και εναλλακτικών, σαν το δίκτυο των νευρώνων του νου. Αυτό που με ευκολία, απλότητα και σιγουριά ονομάζουμε πλάνο είναι μια πολύπλοκη νοητική διεργασία.
Advertisment
Κάθε στόχος μας είναι και μια προβολή. Σε κάθε επιδιωκόμενη κατάσταση ενυπάρχει (πάντοτε) η προβολή μιας πλευράς του εαυτού μας, ενός επιθυμητού εαυτού. Φαντασιώνομαι την εικόνα εκείνου του εαυτού που προσδοκώ ότι θα έχω διαμορφώσει πετυχαίνοντας τους στόχους μου. Κι αυτό αφορά περισσότερο ή λιγότερο, άμεσα ή δευτερογενώς, τόσο τους στόχους που θέτω όσο και εκείνους που αναλαμβάνω ή αναθέτω. Συνδέομαι με τον στόχο, βλέποντας στην επίτευξή του μια επιθυμητή αυτοεικόνα.
Από τη στιγμή που οικειοποιούμαι, εσωτερικεύω κι ενεργοποιώ μια επιδίωξη, κάτι δικό μου προβάλω και βλέπω μέσα σε αυτή. Τι, τελικά, προβάλει ο καθένας, ποια στοιχεία της προσωπικότητας ανακινούνται και τι σημαίνει αυτό, τόσο για τον ίδιο όσο και για τους άλλους γύρω του, είναι ένα ζήτημα προς διερεύνηση σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά.
Από τη στιγμή που θα τεθεί ένας στόχος, ο αφετηριακός και οι άλλοι που θα δημιουργηθούν αλυσιδωτά για την επίτευξή του εγγράφονται, οργανώνονται και ταξινομούνται στη μνήμη. Από εκεί, επηρεάζουν τον τρόπο που θα ανταποκριθούμε στις δυσκολίες και τα εμπόδια.
Οι στόχοι είναι μνήμες μέλλοντος που αλλάζουν το παρόν. Οδηγούν σε αλλαγή θέασης, στάσης και συμπεριφοράς. Είναι υπενθυμίσεις του πού, γιατί, του ονείρου, του ανεπιθύμητου. Μνήμες που άλλοτε λειτουργούν ενισχυτικά της αλλαγής και άλλοτε μας καθιστούν δέσμιους σε επιδιώξεις του παρελθόντος, για μέλλοντα που δεν υπάρχουν πια.
Οι στόχοι είναι νοητικές κατασκευές, επιγνώσεις και γνωσίες, φίλτρα, δηλαδή, με τα οποία βιώνουμε και προσεγγίζουμε την πραγματικότητα. Προκύπτουν από τις εμπειρίες της ζωής, τις πεποιθήσεις μας, την υποκειμενική χαρτογράφηση του κόσμου, ενεργοποιούνται, ενεργοποιούν, εξελίσσονται κι (ευτυχώς, κάποιες φορές)αναδιαμορφώνονται και αλλάζουν.
Advertisment
Οι σημαντικοί, μεγάλοι και μακρόπνοοι στόχοι γεννιούνται κατά τη συνειδητοποίηση ότι το υπάρχον δεν συνάδει με το επιθυμητό. Είναι η απάντηση που προκύπτει όταν το υπάρχον θεωρείται πια μη ανεκτό, ενώ ταυτόχρονα αναδύεται μια αίσθηση με κλιμακούμενη σιγουριά ότι κάτι θεωρούμενο ως καλύτερο, θετικό, ολοκληρωμένο, ωφέλιμο, εν τέλει πιο ελκυστικό, μπορεί να επιτευχθεί.
Αρχικά, έρχεται μια ακατέργαστη ιδέα και, σταδιακά, μετατρέπεται σε στόχο, σε πλάνο που θα εκπληρώσει τον σκοπό του. Αυτές οι πρωτόλειες σκέψεις είναι φιτιλιές και οι στόχοι, κατ’ επέκταση, προϊόν μιας ανάφλεξης. Δεν είναι βέβαιο ότι όλες οι σκέψεις θα μετουσιωθούν σε στόχους.
Μια ιδέα, μια ανάθεση, γίνονται στόχοι όταν γίνονται αποδεκτές ως στόχος. Για αυτή την πολυπόθητη αποδοχή απαιτείται μια αρμονική σύνδεση. Για να αποδεκτώ έναν στόχο, δηλαδή να υπεισέλθω σε κατάσταση ενεργητικής επιδίωξης και να δεσμευτώ για το αποτέλεσμα, θα πρέπει να βρίσκομαι σε συμφωνία με τον στόχο, να κάνει νόημα για εμένα, που σημαίνει :
α. να συμφωνεί με τις προσωπικές μου αξίες.
β. να διασυνδέεται αρμονικά με άλλους στόχους που επιδιώκω σε οποιονδήποτε τομέα της ζωής μου, να μη λειτουργεί ανασταλτικά ή οι υπάρχοντες στόχοι μου να μην εμποδίζουν την επίτευξή του.
γ. η επίτευξή του ή, έστω, η επιδίωξή του να έχει για οφέλη ηθικά, κοινωνικά, οικονομικά, μαθησιακά, συναισθηματικά.
δ. να είναι επιτεύξιμος με τους πόρους, τις ικανότητες και δεξιότητες που έχω στην παρούσα φάση ή μπορώ να αποκτήσω σχετικά σύντομα.
ε. να είναι τόσο δύσκολος που να απαιτείται σχεδιασμός και συντεταγμένη προσπάθεια για να τον επιτύχω.
στ. να συμμετέχω ενεργά, να έχω φωνή στη στοχοθεσία (εφόσον πρόκειται για στόχο που ανατίθεται).
ζ. γενικά η επίτευξή του να συνδέεται με μια θετική εικόνα για τον εαυτό μου.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Χαράλαμπου Πετρά «Η Τέχνη των Στόχων» από τις εκδόσεις iWrite
Ο Χαράλαµπος Πετράς είναι Executive Coach, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής, Ιδρυτής & Διευθυντής του Athens Coaching Institute.
