Το τραύμα και η απώλεια είναι αδιαχώριστα. Κάθε εμπειρία τραύματος φέρει μαζί της μια βαθιά αίσθηση απώλειας. Η απώλεια συμβαίνει όταν μια σημαντική αλλαγή μεταβάλλει τις συνθήκες, τις σχέσεις ή τις ιδέες μας για τη ζωή.1 Αν και συχνά συνδέεται με το θάνατο, η απώλεια ακολουθεί και άλλες δύσκολες εμπειρίες και μεταβάσεις στη ζωή.
Το τραύμα μπορεί να συνοδεύεται από ψυχολογικές ή άυλες απώλειες, όπως η απώλεια της εμπιστοσύνης, της ασφάλειας, της αυτοεκτίμησης, της ταυτότητας ή μια βαθιά αίσθηση στέρησης από την ψυχοπνευματική ζωή του ατόμου. Η ενδοοικογενειακή βία, το θρησκευτικό, το παιδικό, το διαγενεακό, το σεξουαλικό ή το οικογενειακό τραύμα συχνά επιφέρει απώλειες σχέσεων παράλληλα με πιο απτές απώλειες. Η απώλεια της υγείας, των οικονομικών και του χρόνου που αφιερώνεται στην ενασχόληση με την ανάρρωση συχνά επιτείνουν τον πόνο.
Advertisment
Οι τραυματικοί και απροσδόκητοι θάνατοι, όπως αυτοί που προκαλούνται από ανθρωποκτονία, αυτοκτονία, έλλειψη στέγης, απώλεια παιδιού ή εκτόπιση λόγω πολέμου, μπορούν να διαταράξουν βαθιά την αίσθηση της ύπαρξής μας. Η ξαφνική απώλεια της σύνδεσης και της ζωής που κάποτε μοιραζόμασταν με ένα αγαπημένο μας πρόσωπο συχνά μας αφήνει να παλεύουμε με το σοκ, το έντονο άγχος, τον συντριπτικό πόνο ή την αίσθηση παράλυσης. Σε μια στιγμή, τα μελλοντικά σχέδια, τα όνειρα και οι ελπίδες μπορεί να εξαφανιστούν, αφήνοντας ένα κενό γεμάτο αβεβαιότητα. Αυτού του είδους η απώλεια μπορεί να μας αφαιρέσει την αίσθηση του νοήματος, καθιστώντας δύσκολο να βγάλουμε νόημα σε οτιδήποτε ακολουθήσει.
Το τραυματικό πένθος μάς διαπερνά μέχρι το βάθος και αφήνει ένα μόνιμο αποτύπωμα στο ανθρώπινο πνεύμα. Τα στρώματα της απώλειας και της συντριβής που συνοδεύουν το τραύμα κωδικοποιούνται στο σώμα μας, αφήνοντάς μας συχνά μια αίσθηση περιορισμού, άγχους, ζάλης, μυϊκής αδυναμίας, στομαχικών διαταραχών και χρόνιας κόπωσης. Ταυτόχρονα, συναισθήματα όπως ο φόβος, ο θυμός και η αμείλικτη θλίψη διαπλέκονται με την καθημερινή ζωή, ενώ η λαχτάρα, η υπερεγρήγορση και το μούδιασμα ή η αποστασιοποίηση δημιουργούν μια επίμονη αίσθηση ανησυχίας.
Η τραυματική απώλεια μπορεί να μοιάζει με μια αφόρητη κάθοδο στο σκοτάδι.2 Ενώ η θλίψη είναι η φυσική αντίδραση στην απώλεια, το τραύμα εντείνει τον πόνο, δημιουργώντας μια συντριπτική, ακινητοποιητική και τα πάντα κατακλύζουσα δίνη. Αυτή η δίνη σβήνει την αίσθηση της ζωντάνιας μας, αποστραγγίζει τη ζωτικότητά μας, κατακερματίζει τον ψυχισμό μας και μας αφήνει να νιώθουμε εγκλωβισμένοι σε μια αδύνατη κατάσταση.
Advertisment
Το δώρο της συν-ρύθμισης και της παρουσίας
Ο αντίκτυπος μιας σημαντικής τραυματικής απώλειας μπορεί να σπάσει την κατανόηση της ζωής, τις πεποιθήσεις και τις υποθέσεις μας. Στον απόηχο μιας τέτοιας απώλειας, πολλές απτές και άυλες απώλειες συμβαίνουν ταυτόχρονα. Το να περιβάλλουμε τον εαυτό μας με ανθρώπους που είναι ψυχολογικά διαθέσιμοι, αξιόπιστοι, ενσυναισθητικοί και μη επικριτικοί μπορεί να μας προσφέρει συναισθηματική άνεση και να βοηθήσει στην εκ νέου καλλιέργεια μιας ανανεωμένης αίσθησης ασφάλειας. Όταν η απώλειά μας, μαζί με τα συναισθήματα και τις σκέψεις που την περιβάλλουν, φαίνεται, ακούγεται και μοιράζεται με κάποιον που εμπιστευόμαστε, η καρδιά, το μυαλό και η ψυχή μας μπορούν να αρχίσουν να επανενσωματώνουν την εμπειρία.3
Αν όσοι επιθυμούν να υποστηρίξουν την τραυματική απώλεια μπορούν επίσης να αφήσουν την ανάγκη να «λύσουν» τα πάντα και αντ’ αυτού να καθίσουν γενναία με τον πόνο των άλλων, η θεραπεία μπορεί να ξεκινήσει μέσω της σύνδεσης.
Οικοδόμηση κοινοτήτων με γνώση του πένθους
Η υποστήριξη ατόμων που έχουν βιώσει τραυματική απώλεια απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση, αναγνωρίζοντας ότι ο καθένας έχει διαφορετικό ρόλο να παίξει. Οι περισσότεροι άνθρωποι επωφελούνται από άτυπες υποστηρίξεις, όπως οι φίλοι, η οικογένεια, οι συνάδελφοι ή οι δάσκαλοι που μπορούν να προσφέρουν παρηγοριά και κατανόηση σε δύσκολες στιγμές. Ενώ αυτά τα άτυπα δίκτυα είναι απαραίτητα, η προώθηση της παιδείας για το πένθος στις κοινότητές μας ενισχύει την ικανότητά τους να προσφέρουν ουσιαστική υποστήριξη.
Η παιδεία του πένθους είναι η κατανόηση ότι οι συζητήσεις για το πένθος και την τραυματική απώλεια δεν πρέπει να περιορίζονται μόνο σε κλινικές και θεσμικές ρυθμίσεις.4 Με την ομαλοποίηση των συζητήσεων γύρω από το θάνατο, τον θάνατο, το τραύμα και το πένθος, μπορούμε να αναπτύξουμε τη γλώσσα και τις συμπεριφορές που είναι απαραίτητες για την υποστήριξη όσων ζουν με την απώλεια, δημιουργώντας έτσι συμπονετικές κοινότητες. Αυτή η συλλογική συνειδητοποίηση βοηθά στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ άτυπων και επίσημων στηρίξεων, διασφαλίζοντας ότι τα άτομα λαμβάνουν τη φροντίδα που χρειάζονται. Με πιο τραυματικές ή περίπλοκες εμπειρίες, η εξειδικευμένη ψυχολογική φροντίδα από θεραπευτές πένθους και τραύματος είναι συχνά απαραίτητη για την αντιμετώπιση των μοναδικών προκλήσεων της τραυματικής απώλειας.
Το πένθος περιγράφεται συχνά ως μια καθολική εμπειρία, ωστόσο είναι βαθιά προσωπική, διαμορφωμένη από τα μοναδικά κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά μας πλαίσια. Όταν τα άτομα από διαφορετικά υπόβαθρα αισθάνονται ασφάλεια να εκφράσουν τις ανάγκες τους και εμπιστεύονται ότι αυτές οι ανάγκες θα ικανοποιηθούν με φροντίδα, τόσο η ατομική όσο και η συλλογική ευημερία μπορούν να ευδοκιμήσουν.
Η τραυματική απώλεια ανταποκρίνεται καλά στη φροντίδα, όχι στη θεραπεία
Η καλλιέργεια της προσωπικής ευεξίας, είτε για τον εαυτό μας είτε για τους άλλους, απαιτεί μεγάλο θάρρος. Χρειάζεται γενναιότητα για να αμφισβητήσουμε τις συναισθηματικά φοβικές κοινωνικές νόρμες, να σκύψουμε στην ψυχολογική δυσφορία και να είμαστε πλήρως παρόντες στον πόνο με συμπονετικό τρόπο. Το πένθος και το τραύμα δεν είναι εμπειρίες που μπορούν να «διορθωθούν» ή να επιλυθούν με γραμμικό τρόπο, αλλά μάλλον είναι συνεχείς εμπειρίες που απαιτούν σκόπιμο χώρο και χρόνο για μετατραυματική ανάπτυξη.
Όλος ο πόνος είναι έγκυρος και είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε πώς τα συστημικά και κοινωνικά εμπόδια μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τη διαδικασία επούλωσης ενός ατόμου. Η εμπιστοσύνη και η ασφάλεια καλλιεργούνται όταν αναγνωρίζεται ο πόνος, ακούγονται οι ανάγκες και εντοπίζονται και αντιμετωπίζονται τα εμπόδια. Η αντιμετώπιση της τραυματικής απώλειας είναι ένα περίπλοκο ταξίδι που αψηφά τα άκαμπτα χρονοδιαγράμματα, τις βραχυπρόθεσμες λύσεις ή τις προσπάθειες βιαστικής επούλωσης.
Εξερευνήστε το πένθος σε βάθος
Το πένθος δεν έχει μια προσέγγιση που να ταιριάζει σε όλους και δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι χάρτες για την πλοήγηση στις δίνες του τραύματος- ο καθένας μας πρέπει να βρει το δικό του μονοπάτι μέσα από αυτές τις εμπειρίες, αν και κανείς δεν πρέπει να ξεκινήσει μόνος του αυτό το μονοπάτι. Ενώ η ακρόαση και η συζήτηση είναι σημαντικοί τρόποι υποστήριξης της απώλειας, η εξερεύνηση βαθύτερων συναισθηματικών, σωματικών και ψυχοπνευματικών εμπειριών μπορεί να μας βοηθήσει να ενσωματώσουμε τόσο την απώλεια όσο και την αγάπη.
Η τραυματική απώλεια επωφελείται από την ολιστική προσέγγιση, ιδιαίτερα καθώς η θλίψη κρατείται πάντα στο σώμα. Για να βιώσουμε τη θεραπεία, πρέπει να μάθουμε να τείνουμε απαλά στα συμπτώματα του τραύματος και στις αντιδράσεις επιβίωσης, όπως η υπερδιέγερση ή η αποστασιοποίηση, και να επαναπροσανατολιστούμε στις αισθήσεις του πένθους μέσα στη φυσιολογία μας.
Συχνά, ο προβληματισμός σχετικά με τις εικόνες που κρατάμε εσωτερικά μπορεί να είναι χρήσιμος. Η ακρόαση μουσικής που μας συγκινεί και το να επιτρέπουμε σε όλα τα συναισθήματα να αναδυθούν στην επιφάνεια, υποστηρίζει επίσης τη θεραπεία. Η συναισθηματική μας εμπειρία και η εσωτερική ψυχολογική μας ζωή μπορούν να μας καθοδηγήσουν στη δημιουργία νέων νοημάτων και αφηγήσεων μετά από τραυματική απώλεια.
By Mark Shelvock and Jordi Gorham
Αναφορές
- Harris, D. (2020). Non-death loss and grief: Context and clinical implications. Routledge.
- Kalsched, D. (2013). Trauma and the soul: A psychospiritual approach to human development and its interruption. Routledge.
- Wolfelt, A. (2018). When grief is complicated: A model for therapists to understand, identify, and companion grievers lost in the wilderness of complicated grief. Companion Press.
- Breen, L. J., Kawashima, D., Joy, K., Cadell, S., Roth, D., Chow, A., & Macdonald, M. E. (2022). Grief literacy: A call to action for compassionate communities. Death Studies, 46(2), 425–433.
