“Η εμπιστοσύνη κερδίζεται σε σταγόνες και χάνεται σε λίτρα.” – Jean-Paul Sartre
Ο δεύτερος νόμος από το βιβλίο «The 48 Laws of Power» του Robert Greene προειδοποιεί: «Μην εμπιστεύεσαι υπερβολικά τους φίλους, μάθε να χρησιμοποιείς τους εχθρούς». Η εξουσία διαμορφώνει περίπλοκα δίκτυα σχέσεων, όπου η εμπιστοσύνη δεν είναι δεδομένη αλλά ένα εργαλείο που απαιτεί συνετή χρήση. Οι φίλοι μπορεί να είναι πηγή στήριξης, αλλά και δυνητικοί προδότες, ενώ οι εχθροί, αν χειριστούν σωστά, μπορούν να μετατραπούν σε πολύτιμα εργαλεία.
Advertisment
Η επικίνδυνη οικειότητα των φίλων
Οι άνθρωποι τείνουν να νιώθουν πιο άνετα με εκείνους που γνωρίζουν και εμπιστεύονται. Ωστόσο, αυτή η άνεση μπορεί να οδηγήσει σε εφησυχασμό, φθόνο ή ακόμα και προδοσία. Ο Greene υποστηρίζει πως οι φίλοι, συχνά λόγω της εξοικείωσης, θεωρούν δεδομένη τη σχέση και μπορεί να νιώσουν πως δικαιούνται περισσότερα. Αν ένας φίλος τοποθετηθεί σε θέση εξουσίας, μπορεί να αναπτύξει τάσεις ανταγωνισμού ή να προδώσει την εμπιστοσύνη αν νιώσει παραμελημένος.
Παράδειγμα αυτού αποτελεί η ιστορία του Ιούλιου Καίσαρα και του Βρούτου. Ο Βρούτος, παρά τη στενή φιλία του με τον Καίσαρα, συμμετείχε στη δολοφονία του, καθώς ένιωσε πως η εξουσία του Καίσαρα απειλούσε τις ρωμαϊκές αξίες – ή ίσως και τη δική του θέση. Η προδοσία του Βρούτου έδειξε πως ένας φίλος, όσο έμπιστος κι αν φαίνεται, μπορεί να μετατραπεί σε εχθρό όταν τα συμφέροντά του απειληθούν.
Η χρησιμότητα των εχθρών
Αντίθετα, οι εχθροί γνωρίζουν ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση και συχνά προσπαθούν να αποδείξουν την αξία τους. Ένας πρώην αντίπαλος, αν του δοθεί η ευκαιρία, μπορεί να γίνει πιστός σύμμαχος ακριβώς επειδή έχει περισσότερα να αποδείξει. Ο φόβος της αμφιβολίας τον κρατάει σε εγρήγορση, αποφεύγοντας τα λάθη που θα τον έκαναν αναλώσιμο.
Advertisment
Ένα παράδειγμα αυτής της στρατηγικής είναι η απόφαση του Αβραάμ Λίνκολν να διορίσει αντιπάλους του στην κυβέρνησή του. Αντί να τους απομακρύνει, τους έδωσε ισχυρές θέσεις, γνωρίζοντας ότι θα εργάζονταν πιο σκληρά για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του και να διατηρήσουν τη θέση τους. Αυτή η τακτική αποδείχθηκε αποτελεσματική, καθώς περιόρισε την αντιπολίτευση και μετέτρεψε εχθρούς σε χρήσιμα εργαλεία.
Ο ρόλος της εξουσίας στη διαχείριση σχέσεων
Η δύναμη δεν ανήκει σε όσους έχουν απλώς συμμάχους, αλλά σε εκείνους που ξέρουν να ισορροπούν μεταξύ φιλίας και αντιπαλότητας. Ο Greene τονίζει ότι η εμπιστοσύνη μπορεί να γίνει επικίνδυνη όταν δίνεται απερίσκεπτα, υποστηρίζοντας πως η προσεκτική διαχείρισή της είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της εξουσίας. Οι σχέσεις, είτε φιλικές είτε εχθρικές, είναι ρευστές και εξαρτώνται από το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώνονται.
Ο Ναπολέων Βοναπάρτης, για παράδειγμα, προτίμησε να στρατολογεί πρώην αντιπάλους στις εκστρατείες του, γνωρίζοντας ότι είχαν γνώσεις και εμπειρία που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν προς όφελός του. Αυτοί οι πρώην εχθροί δεν τον πρόδωσαν, διότι ήξεραν πως μια δεύτερη προδοσία θα είχε σίγουρο τίμημα. Από την άλλη, όταν έδειξε υπερβολική εμπιστοσύνη στους δικούς του στρατηγούς, αντιμετώπισε προδοσίες που οδήγησαν στην πτώση του.
Η πρακτική εφαρμογή στη σύγχρονη εποχή
Αν και οι κανόνες της εξουσίας έχουν εξελιχθεί, η ουσία αυτού του νόμου παραμένει διαχρονική. Στον επιχειρηματικό κόσμο, πολλοί ηγέτες προτιμούν να έχουν στενούς συνεργάτες υπό συνεχή αμφισβήτηση, ώστε να μην επαναπαύονται. Ταυτόχρονα, πρώην αντίπαλοι ή ανταγωνιστές συχνά ενσωματώνονται σε νέες ομάδες, γιατί μπορούν να προσφέρουν μια φρέσκια οπτική ή να ενισχύσουν τη στρατηγική ενός οργανισμού.
Στις προσωπικές σχέσεις, αυτός ο νόμος υπενθυμίζει ότι η απόλυτη εμπιστοσύνη μπορεί να είναι επικίνδυνη. Δεν σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει καχυποψία προς όλους, αλλά ότι είναι σημαντικό να κατανοήσει κανείς τα κίνητρα που κινούν τους ανθρώπους γύρω του.
Ο δεύτερος νόμος της δύναμης δεν προωθεί την ακραία δυσπιστία, αλλά υπογραμμίζει τη σημασία της στρατηγικής διαχείρισης σχέσεων. Οι φίλοι μπορούν να αποδειχθούν επικίνδυνοι, ενώ οι εχθροί, αν αξιοποιηθούν σωστά, μπορεί να γίνουν πολύτιμοι σύμμαχοι. Σε κάθε περίπτωση, η δύναμη βρίσκεται στα χέρια εκείνου που ξέρει πώς να ισορροπήσει αυτές τις αντιθέσεις χωρίς να πέσει θύμα των ίδιων του των προσδοκιών.
Όπως κυνικά μας λέει κι ο Winston Churchill : “Δεν υπάρχουν αιώνιοι φίλοι ή αιώνιοι εχθροί, υπάρχουν μόνο αιώνια συμφέροντα”
