Στην εποχή μας που οι λέξεις ρέουν ασταμάτητα — στις αίθουσες συσκέψεων, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στις παρέες, ο Robert Greene προτείνει κάτι σχεδόν παράδοξο. Να πεις λιγότερα. Όχι λιγότερα από ταπεινότητα ή εσωστρέφεια. Λιγότερα, για να ελέγξεις.
Ο 4ος νόμος από το βιβλίο του “Οι 48 νόμοι της δύναμης“ είναι σαφής και απόλυτος:
Advertisment
«Να λες πάντα λιγότερα απ’ όσα είναι αναγκαία.»
Η θέση του Greene δεν προκύπτει από κάποιο ιδεώδες εσωτερικής γαλήνης. Αντιθέτως, στηρίζεται σε μια ψυχρή λογική ισχύος. Κάθε λέξη είναι μια αποκάλυψη, άρα ένα ρίσκο. Όσο περισσότερα λες, τόσο περισσότερο εκθέτεις τις προθέσεις σου. Κάθε περιττή εξήγηση αποδυναμώνει. Όταν λες λιγότερα, κρατάς την ισορροπία υπέρ σου.
Δείτε όλους τους νόμους του Greene εδώ
Advertisment
Η λογική του νόμου
Ο Greene βλέπει την επικοινωνία όχι ως πράξη σύνδεσης, αλλά ως πεδίο στρατηγικής. Αυτός που μιλά λιγότερο, δεν είναι λιγότερο παρών. Είναι επικίνδυνα παρών. Αφήνει κενά, και στα κενά αυτά οι άλλοι προβάλλουν τις δικές τους υποθέσεις, τους φόβους, τις ανάγκες τους. Η δύναμη του να λες λιγότερα είναι η ικανότητα να προκαλείς σκέψη χωρίς να εκθέτεις τη δική σου.
Ο μετρημένος λόγος δημιουργεί ένταση. Είμαστε μαθημένοι στη ροή πληροφορίας και την υπερανάλυση, οπότε η απουσία λέξεων γεννά αμηχανία και αυτή η αμηχανία γίνεται εργαλείο ελέγχου. Όταν δεν εξηγείς, ο άλλος αναγκάζεται να γεμίσει μόνος του τα κενά. Δεν ξέρει πού πατάει κι αυτό σου δίνει πλεονέκτημα.
Ιστορικά παραδείγματα
Ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ της Γαλλίας είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό πρότυπο αυτού του νόμου. Λιγομίλητος, απρόβλεπτος, απαντούσε με μονολεκτικές φράσεις που συχνά άφηναν την αυλή του να μαντεύει τις προθέσεις του. Αυτή η στρατηγική του απέδωσε απόλυτη κυριαρχία, γιατί κανείς δεν ήξερε πώς να τον προσεγγίσει, τι να περιμένει ή πώς να τον ελέγξει.
Στη σύγχρονη πολιτική, ο Χένρυ Κίσινγκερ υπήρξε επίσης δάσκαλος της επιλεκτικής σιωπής. Σε περιόδους έντασης, προτιμούσε να μην τοποθετείται ευθέως. Η αβεβαιότητα που δημιουργούσε ήταν συχνά πιο αποτελεσματική από οποιαδήποτε ρητορική. Όπως παραδέχτηκε κάποτε:
«Όσο δεν έχω μιλήσει, όλοι με θεωρούν σύμμαχο. Όταν μιλήσω, αποκτώ αντιπάλους.»
Η κυνική ματιά του Greene
Ο Greene δεν μας δίνει έναν ανθρώπινο και ευγενικό νόμο. Μας δίνει ένα νόμο που λειτουργεί. Και ο 4ος νόμος λειτουργεί στις αίθουσες διαπραγμάτευσης, στα συμβούλια, στα γεμάτα ένταση περιβάλλοντα ισχύος. Εκεί όπου ο λόγος είναι όπλο.
Η κυνικότητα του Greene δεν είναι ούτε επιφανειακή ούτε σκόπιμα προκλητική. Είναι διαπιστωτική. Περιγράφει πώς κινούνται οι δυνάμεις όταν το παιχνίδι είναι η εξουσία. Ο άνθρωπος που λέει λιγότερα — και το κάνει συνειδητά — δεν είναι αδύναμος. Είναι επικίνδυνα καλά εξοπλισμένος.
Ο 4ος νόμος στην ψηφιακή εποχή
Στην εποχή της υπερπληροφόρησης, ο 4ος νόμος δεν έχει χάσει ισχύ. Αντιθέτως, έχει αποκτήσει νέα δύναμη.
Στα social media, οι πιο επιδραστικές παρουσίες δεν είναι πάντα οι πιο εκφραστικές. Είναι συχνά αυτοί που επιλέγουν με ακρίβεια τι να μην πουν. Δημόσια πρόσωπα, brands, πολιτικοί αποφεύγουν τις σαφείς τοποθετήσεις, διατηρούν έναν έλεγχο της αφήγησης μέσα από φειδωλές παρεμβάσεις.
Το “less is more” γίνεται στρατηγική υψηλής ακρίβειας. Λίγα λόγια, προσεκτικά διατυπωμένα, αφήνουν χώρο για αναλύσεις, υποθέσεις και προσδοκίες, που συνήθως λειτουργούν υπέρ του σιωπηλού παίκτη.
Η απουσία πληροφορίας μεταφράζεται σε κύρος. Και η αργή, προσεκτική αποκάλυψη ενισχύει την επιρροή.
Όταν ο 4ος νόμος εφαρμόζεται πάνω σου
Δεν είναι λίγες οι φορές που βρίσκεσαι απέναντι σε κάποιον που λέει πολύ λιγότερα απ’ όσο θα περίμενες. Σε κάνει να γεμίζεις τον χώρο με τα δικά σου λόγια, να προσπαθείς να προβλέψεις, να μαντέψεις, να ερμηνεύσεις. Είναι ένδειξη ότι ο 4ος νόμος εφαρμόζεται ήδη πάνω σου.
Δύο πράγματα μπορείς να κάνεις:
- Μην τρομάζεις από την παύση. Ο χώρος που αφήνει ο άλλος, δεν είναι απαραίτητα αδυναμία. Αν μάθεις να τον αντέχεις, δεν σε ελέγχει.
- Διάβασε το μη-λεγόμενο. Παρατήρησε τι αποφεύγει να πει. Τι αφήνει να εννοηθεί. Τι επιλέγει να τονίσει — και τι να θολώσει. Εκεί βρίσκεται η πρόθεσή του.
Η αναγνώριση του νόμου δεν τον εξουδετερώνει, αλλά σου επιτρέπει να δεις καθαρά το παιχνίδι που παίζεται. Σε προστατεύει από το να νιώσεις μειονεκτικά, ή εκτεθειμένος απέναντι σε μια στρατηγική που, χωρίς να το καταλάβεις, σου δημιουργεί αμηχανία, ένταση ή πίεση να “γεμίσεις τον χώρο”.
Σκέψεις πάνω στον 4ο νόμο του Greene
Ο 4ος νόμος δεν είναι οδηγός ζωής, δεν είναι κώδικας για να φτιάξεις ουσιαστικές σχέσεις, ούτε προτροπή για ενσυναίσθηση ή αλήθεια. Είναι εργαλείο. Και σαν όλα τα εργαλεία, έχει χρήση και όρια.
Λειτουργεί όταν στόχος είναι η επιρροή, η διατήρηση ισχύος, η στρατηγική κυριαρχία σε ασταθή περιβάλλοντα. Εκεί, η φειδωλή έκφραση είναι μηχανισμός επιβίωσης.
Ο Greene δεν προτείνει να σωπάσεις. Σου λέει μόνο ότι κάθε λέξη έχει κόστος. Κι αν θες να αυξήσεις τη δύναμή σου, μάθε πρώτα πόσο αξίζει η σιωπή σου.
Γιατί η ένταση που προκαλεί η απουσία λέξεων, συχνά είναι πιο ισχυρή απ’ την παρουσία τους.
