Η έννοια του “people pleaser”, ή αλλιώς του ατόμου που προσπαθεί υπερβολικά να ευχαριστεί τους άλλους, περιγράφει ένα ψυχολογικό πρότυπο όπου η αποδοχή και η επιβεβαίωση αποκτούν υπερβολική σημασία. Το άτομο αυτό προσαρμόζει τη συμπεριφορά του για να συμμορφώνεται με τις επιθυμίες των άλλων, συχνά εις βάρος των δικών του συναισθημάτων, ορίων ή προτεραιοτήτων.
Η συμπεριφορά αυτή δεν είναι αποτέλεσμα ευγένειας ή ενσυναίσθησης, αλλά συνιστά στρατηγική επιβίωσης που προκύπτει συχνά από πρώιμες εμπειρίες. Με τον καιρό, αυτή η στρατηγική παγιώνεται και οδηγεί σε δυσκολίες στη διατήρηση αυθεντικών σχέσεων, καθώς και σε αποξένωση από τον ίδιο τον εαυτό.
Advertisment
Η ρίζα του χαμαιλεοντισμού
Οι ρίζες της people-pleasing συμπεριφοράς βρίσκονται συχνά στην παιδική ηλικία. Παιδιά που μεγάλωσαν σε περιβάλλοντα όπου η αποδοχή ήταν συνδεδεμένη με τη συμμόρφωση ή την καταστολή του συναισθήματος, αναπτύσσουν έναν εσωτερικό μηχανισμό: “αν δεν είμαι αυτό που θέλουν οι άλλοι, θα απορριφθώ”.
Αυτός ο μηχανισμός, με βάση τη θεωρία του Winnicott για τον «ψευδή εαυτό», εξελίσσεται ώστε να προστατεύει την ψυχολογική ακεραιότητα του παιδιού. Όμως στην ενήλικη ζωή, μετατρέπεται σε χρόνια δυσκολία να εκφραστεί το αυθεντικό συναίσθημα ή να τεθούν όρια. Ο άνθρωπος που ευχαριστεί τους άλλους δεν είναι υπερβολικά καλός· είναι κάποιος που φοβάται να είναι ο εαυτός του.
Η καθημερινή έκφραση – Μια αθόρυβη αυτοθυσία
Στην ενήλικη ζωή, η συμπεριφορά αυτή εκδηλώνεται με τρόπους φαινομενικά ασήμαντους. Tην απροθυμία να διαφωνήσει κανείς σε μια σύσκεψη, την ανάγκη να ζητήσει συγγνώμη ενώ δεν έχει κάνει λάθος, την τακτική αποφυγής συγκρούσεων.
Advertisment
Το άτομο υιοθετεί τον ρόλο του «χαμαιλέοντα» — όχι για να εξαπατήσει, αλλά για να επιβιώσει. Αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα των άλλων με υπερβολική ακρίβεια, αλλά συχνά αγνοεί τα δικά του. Το τίμημα είναι η ψυχική κόπωση, η απώλεια ταυτότητας και η συχνή εμφάνιση εσωτερικών αντιφάσεων.
Σημαντικό είναι ότι τέτοια άτομα δεν συνειδητοποιούν πάντα την έκταση της προσαρμοστικότητάς τους. Το «είμαι πάντα διαθέσιμος» μπορεί να ερμηνεύεται ως φυσική ευγένεια, ενώ στην ουσία πρόκειται για βαθιά ριζωμένη ανασφάλεια.
Η έξοδος από τον κύκλο: Αναδόμηση της αυθεντικότητας
Η αλλαγή αυτού του μοτίβου απαιτεί επίγνωση, χρόνο και συχνά θεραπευτική υποστήριξη. Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση του μηχανισμού. Όταν κάποιος συνειδητοποιεί ότι η ανάγκη για αποδοχή καθορίζει τις αποφάσεις του, τότε μπορεί να ξεκινήσει τη διαδικασία της επανασύνδεσης με τις προσωπικές του επιθυμίες.
Η αυθεντικότητα δεν σημαίνει επιθετικότητα ή αδιαφορία για τους άλλους. Σημαίνει, όμως, εσωτερική ειλικρίνεια και τη δυνατότητα να υπάρξει κάποιος χωρίς να προσαρμόζεται διαρκώς. Σχέσεις που έχουν θεμελιωθεί πάνω στη διαρκή παραχώρηση μπορεί να κλονιστούν. Ωστόσο, οι σχέσεις που επιβιώνουν μέσα από αυτή τη μετάβαση είναι πιο αληθινές, ισότιμες και σταθερές.
Η αυθεντικότητα δεν είναι μια μόνιμη κατάσταση, αλλά μια συνεχής πρακτική. Κάθε «όχι» που λέγεται χωρίς ενοχή και κάθε επιλογή που βασίζεται σε εσωτερική αλήθεια — είναι ένα βήμα πιο κοντά στον πραγματικό εαυτό.
Η τάση για διαρκή ευχαρίστηση των άλλων δεν αποτελεί παθολογία από μόνη της, αλλά προκύπτει συχνά ως προσαρμοστικός μηχανισμός σε πλαίσια όπου η αυθεντική έκφραση δεν είναι «ασφαλής». Η σύγχρονη ψυχοθεραπευτική σκέψη —από τη θεωρία του «ψευδούς εαυτού» του Winnicott έως τις έννοιες της «συναισθηματικής ενοποίησης» στον Bowlby και του «αυτοκαθορισμού» στον Deci και Ryan— αναγνωρίζει ότι η εσωτερική σύγκρουση μεταξύ επιθυμίας και συμμόρφωσης είναι δομικό στοιχείο της ψυχολογικής ωρίμανσης.
Η μεταμόρφωση της σχέσης με τον εαυτό
Η εξάρτηση από την εξωτερική αποδοχή μπορεί να ιδωθεί ως έκφραση μιας ελλειμματικής αυτορρύθμισης· η ικανότητα δηλαδή του ατόμου να ρυθμίζει την αυτοεικόνα του χωρίς την ανάγκη εξωτερικής ενίσχυσης. Όπως δείχνει η θεωρία της Προσκόλλησης (Attachment Theory), οι εμπειρίες της πρώιμης ζωής διαμορφώνουν βαθιά σχήματα (schemas) για το ποιος αξίζει αγάπη και υπό ποιες συνθήκες. Το άτομο που μαθαίνει ότι αξίζει αγάπη μόνο όταν συμμορφώνεται, χτίζει γύρω από αυτόν τον κανόνα μια ολόκληρη κοσμοθεωρία.
Η θεραπευτική διαδικασία επιχειρεί να διορθώσει τη συμπεριφορά, αλλά κυρίως να αποκαταστήσει τη ρήξη μεταξύ εσωτερικής εμπειρίας και εξωτερικής έκφρασης. Μέσα από την εμπειρία μιας αυθεντικής, ασφαλούς σχέσης —είτε στην ψυχοθεραπεία είτε σε άλλες μορφές επανορθωτικής σύνδεσης— το άτομο αρχίζει να επιτρέπει στον εαυτό του να υπάρξει χωρίς προσωπείο.
Η απαγκίστρωση από τη συνεχή ανάγκη για αποδοχή οδηγεί σε αυτοσυμπόνια και ενσυνείδητη οριοθέτηση. Καθώς η αυθεντικότητα εδραιώνεται, το άτομο δεν επιλέγει απλώς διαφορετικά — σκέφτεται διαφορετικά, αισθάνεται διαφορετικά και, τελικά, ζει διαφορετικά.
Η πορεία από την προσαρμοστικότητα προς την ακεραιότητα, είναι σύμφωνα με πλήθος θεραπευτικών παραδόσεων, η βαθύτερη ψυχική εργασία που μπορεί να αναλάβει κανείς. Να επιστρέψει εκεί όπου κάποτε θυσίασε τον εαυτό του και να τον ανακτήσει.
Πηγές
- Santiago Delboy (2025). The Dilemma of the People-Pleasing Chameleon. Psychology Today.
- Winnicott, D. W. (1965). The Maturational Processes and the Facilitating Environment.
- Braiker, H. B. (2001). The Disease to Please.
- Maté, G. (2011). When the Body Says No.
- Cain, S. (2012). Quiet: The Power of Introverts in a World That Can’t Stop Talking.
