Η απώλεια εμπιστοσύνης είναι από τις πιο έντονες ψυχολογικές εμπειρίες που μπορεί να βιώσει ένα άτομο. Συμβαίνει όταν κάποιος μας απογοητεύει βαθιά, όταν οι πράξεις του διαψεύδουν τις προσδοκίες ή τη σχέση που είχαμε χτίσει. Το αποτέλεσμα είναι ένα ρήγμα στην αίσθηση σταθερότητας και συνέχειας, τόσο στις διαπροσωπικές σχέσεις όσο και στην εσωτερική μας εμπειρία.
Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης δεν σημαίνει απαραίτητα επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση. Είναι μια διαδικασία προσωπικής επεξεργασίας, ενίσχυσης της αυτοπροστασίας και επαναπροσδιορισμού των σχέσεών μας με βάση την ωριμότητα και όχι τον φόβο.
Advertisment
Αναγνώριση του τραύματος και επεξεργασία της απώλειας
Όταν χάνεται η εμπιστοσύνη, το πρώτο που χρειάζεται, είναι να αναγνωρίσουμε την απώλεια και τη συναισθηματική της επίδραση. Το ψυχολογικό σοκ μπορεί να περιλαμβάνει αμφισβήτηση του εαυτού, απώλεια προσανατολισμού, ή ακόμα και σωματικά συμπτώματα όπως κόπωση και αϋπνία. Δεν είναι υπερβολή. Είναι φυσιολογική αντίδραση σε μια εμπειρία που μας επηρέασε βαθιά.
Η διαδικασία αυτή θυμίζει τα στάδια του πένθους, όπως έχουν περιγραφεί από την Elisabeth Kübler-Ross. Αν και κάθε άνθρωπος αντιδρά διαφορετικά, συνήθως βιώνουμε πρώτα σύγχυση και άρνηση, μετά θυμό, αμφισβήτηση, θλίψη και σταδιακά μια μορφή αποδοχής. Δεν χρειάζεται να βιαστούμε να τα ξεπεράσουμε. Η επεξεργασία του τραύματος είναι αναγκαία για να μη μετατραπεί σε χρόνιο βάρος.
Η συζήτηση με έναν ψυχολόγο ή ψυχοθεραπευτή μπορεί να αποδειχθεί κρίσιμη. Μας προσφέρει ένα ασφαλές περιβάλλον όπου μπορούμε να επεξεργαστούμε αυτό που συνέβη, να εκφράσουμε όσα νιώθουμε και να κατανοήσουμε τι χρειάζεται για να ισορροπήσουμε.
Advertisment
Προστασία της εσωτερικής ασφάλειας και επαναπροσδιορισμός των ορίων
Ένα από τα βασικά ερωτήματα μετά την προδοσία είναι πώς μπορούμε να νιώσουμε ξανά ασφαλείς. Συχνά, η αρχική αντίδραση είναι να κλειστούμε στον εαυτό μας, να γίνουμε επιφυλακτικοί ή υπερβολικά αυστηροί με τους άλλους. Παρότι αυτές οι αντιδράσεις είναι κατανοητές, δεν οδηγούν μακροπρόθεσμα στην ψυχική ανάκαμψη.
Η ψυχολογική ασφάλεια ξεκινά από την κατανόηση των προσωπικών μας ορίων. Δεν αφορά τον έλεγχο των άλλων, αλλά τη δική μας ικανότητα να αναγνωρίζουμε πότε κάτι μας φέρνει σε δυσφορία και πώς να το διαχειριζόμαστε. Είναι επίσης σημαντικό να καταλάβουμε ποιες ανάγκες μας ήταν παραμελημένες στη σχέση που κατέρρευσε και πώς μπορούμε να τις προστατεύσουμε από εδώ και πέρα.
Υπάρχουν απλές πρακτικές που βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση. Ημερήσια καταγραφή συναισθημάτων, ασκήσεις γείωσης (όπως η παρατήρηση των αισθήσεων για επαναφορά στο παρόν), και τεχνικές διαφραγματικής αναπνοής ενισχύουν την επαφή με το σώμα και ελαττώνουν την εσωτερική ένταση. Σε ψυχοθεραπευτικά μοντέλα όπως η ACT (Acceptance and Commitment Therapy), αυτές οι πρακτικές θεωρούνται βασικές για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας.
Επανεκτίμηση της εμπιστοσύνης και σύνδεση με νέες επιλογές
Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης απέχει πολύ από το να εμπιστευόμαστε εύκολα ή αδιάκριτα. Σημαίνει ότι επιλέγουμε να μη ζούμε μόνιμα σε αμυντική στάση. Όταν δίνουμε ευκαιρία σε νέες σχέσεις ή επαναπροσδιορίζουμε παλιές, δεν το κάνουμε από ανάγκη να ξεχάσουμε, αλλά από διάθεση να ζήσουμε με ειλικρίνεια και ενσυνειδητότητα.
Η εμπιστοσύνη σε έναν άνθρωπο δεν μπορεί να είναι εν λευκώ. Χτίζεται με παρατήρηση, επικοινωνία και επανάληψη θετικών εμπειριών. Αν διατηρούμε επαφή με τις ανάγκες μας, αν δεν αγνοούμε τα πρώτα σημάδια δυσφορίας και αν έχουμε το θάρρος να εκφράζουμε αυτά που σκεφτόμαστε, οι σχέσεις αποκτούν ποιότητα.
Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να θυμηθούμε ότι μπορούμε να επιλέγουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες σχετιζόμαστε. Δεν έχουμε υποχρέωση να διατηρούμε σχέσεις από συνήθεια ή φόβο μοναξιάς. Έχουμε όμως ευθύνη να διατηρούμε τον σεβασμό προς τον εαυτό μας.
Η εμπιστοσύνη που προκύπτει από την ωριμότητα
Η προδοσία είναι ένα σοβαρό πλήγμα στην ψυχή, αλλά και μια ευκαιρία για αναδιοργάνωση επειδή μας φέρνει σε επαφή με πλευρές μας που αξίζουν φροντίδα. Μέσα από την απώλεια μιας σχέσης, μπορούμε να αναπτύξουμε μια πιο σταθερή και αληθινή σχέση με τον εαυτό μας.
Η εμπιστοσύνη που επανέρχεται δεν έχει το αθώο χρώμα του παρελθόντος. Έχει όμως τη σοφία της εμπειρίας. Είναι επιλογή που προκύπτει από συνείδηση και αυτή η επιλογή είναι πιο σταθερή, πιο ασφαλής και τελικά πιο ελεύθερη.
Πηγές
- Brené Brown (2012). Daring Greatly. Gotham Books.
Αναλύει πώς η ευαλωτότητα και η εμπιστοσύνη συνδέονται, και πώς η ντροπή λειτουργεί μέσα στις σχέσεις. - Elisabeth Kübler-Ross & David Kessler (2005). On Grief and Grieving. Scribner.
Η θεωρία των σταδίων του πένθους, προσαρμοσμένη σε διάφορες μορφές απώλειας. - Russ Harris (2009). The Happiness Trap. Trumpeter.
Παρουσιάζει τη μεθοδολογία της ACT και ασκήσεις αποδοχής και δέσμευσης στη ζωή μετά από δύσκολες εμπειρίες.
