Στην έρημο Καρακούμ του Τουρκμενιστάν, κοντά στο χωριό Νταρβάζα, ένας κρατήρας πλάτους 70 μέτρων καίει συνεχώς για πάνω από πέντε δεκαετίες. Το άνοιγμα αυτό στη γη, γνωστό διεθνώς ως “Gates of Hell” ή «Πύλη της Κολάσεως», είναι αποτέλεσμα ενός γεωλογικού ατυχήματος που μετατράπηκε σε μόνιμη περιβαλλοντική ανωμαλία. Ενώπιον μας βρίσκεται ένα σύνθετο φαινόμενο όπου συνυπάρχουν τεχνολογική αποτυχία, οικολογικές συνέπειες και πολιτική ακινησία.
Η εξέλιξη του φαινομένου
Το 1971, Σοβιετικοί γεωλόγοι πραγματοποιούσαν γεωτρήσεις στην περιοχή, αναζητώντας κοιτάσματα φυσικού αερίου. Κατά τη διάρκεια των εργασιών, το υπέδαφος κατέρρευσε λόγω υπόγειας κοιλότητας γεμάτης μεθανίου, δημιουργώντας έναν τεράστιο κρατήρα. Οι μηχανικοί, για να αποτρέψουν την έκλυση τοξικών αερίων στην ατμόσφαιρα, αποφάσισαν να πυρπολήσουν το μεθάνιο, θεωρώντας πως η καύση θα διαρκούσε λίγες ημέρες. Η εκτίμηση αποδείχθηκε λανθασμένη.
Advertisment
Έκτοτε, ο κρατήρας καίει αδιάκοπα, ως αποτέλεσμα της καύσης μεθανίου που συνεχίζει να αναβλύζει από το υπέδαφος, σε ένα απομονωμένο τοπίο, χωρίς κανένα σχέδιο διαχείρισης επί πέντε δεκαετίες.
Περιβαλλοντικές συνέπειες
Η καύση του μεθανίου συμβάλλει με έμμεσο τρόπο στην ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Αν και το μεθάνιο είναι ισχυρότερο αέριο του θερμοκηπίου από το CO₂, η καύση του μετατρέπει τη ρύπανση σε πιο διαχειρίσιμη μορφή. Ωστόσο, η έκλυση μεγάλων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα δεν είναι αμελητέα. Εκτιμήσεις από το 2021 κάνουν λόγο για ετήσια παραγωγή CO₂ που πλησιάζει τους 37.000 τόνους.
Η ύπαρξη της φλεγόμενης τρύπας έχει παράλληλα επηρεάσει τη μικροοικολογία της περιοχής. Η θερμική επιβάρυνση του περιβάλλοντος, η διατάραξη της τοπικής πανίδας και η περιορισμένη παρουσία φυτικής ζωής ενισχύουν την εντύπωση ενός τοπίου που τελεί υπό διαρκή περιβαλλοντική πίεση.
Advertisment
Πολιτικές αντιφάσεις και διεθνής αδράνεια
Το Τουρκμενιστάν, αν και πλούσιο σε φυσικό αέριο, παραμένει μία από τις πλέον απομονωμένες χώρες του πλανήτη, με περιορισμένη διαφάνεια στη διακυβέρνηση και ελάχιστη συμμετοχή σε διεθνή περιβαλλοντικά πρωτόκολλα. Το 2010, ο τότε πρόεδρος Γκουρμπανγκουλί Μπερντιμουχαμέντοφ διέταξε να αναζητηθούν τρόποι για την κατάσβεση του κρατήρα. Παρόμοιες ανακοινώσεις επανήλθαν το 2022, επικαλούμενες τις αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και την εικόνα της χώρας.
Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν έχουν ληφθεί ουσιαστικά μέτρα. Η πολιτική βούληση εμφανίζεται ασυνεπής αν όχι διακοσμητική. Οι τεχνικές δυσκολίες κατάσβεσης είναι υπαρκτές, αλλά η έλλειψη ανεξάρτητης αξιολόγησης ή διεθνούς συμμετοχής εντείνει την αδιαφάνεια.
Ο τουριστικός παράγοντας
Παρά την απομόνωσή του, ο κρατήρας έχει εξελιχθεί σε σημαντικό τουριστικό προορισμό. Τα νυχτερινά πλάνα με τις φλόγες να κατακλύζουν το εσωτερικό του κρατήρα έχουν κάνει τον γύρο του κόσμου. Τουρίστες από τη Δύση φθάνουν μέχρι την έρημο με οδηγούς 4×4 για να δουν από κοντά αυτό το μοναδικό θέαμα. Η χώρα, η οποία σπάνια ανοίγει τα σύνορά της, έχει αξιοποιήσει τον κρατήρα ως ελεγχόμενο αξιοθέατο.
Ωστόσο, η τουριστική παρουσία έχει επιφέρει επιπλέον φθορές. Η έλλειψη υποδομών και η απουσία περιβαλλοντικής μέριμνας καθιστούν την επισκεψιμότητα επιβαρυντική.
Επιστημονικό ενδιαφέρον
Το 2013, ο Καναδός εξερευνητής Τζορτζ Κουρούνις έγινε ο πρώτος άνθρωπος που κατέβηκε στον πυθμένα του κρατήρα με εξειδικευμένο εξοπλισμό, στο πλαίσιο επιστημονικής αποστολής για τη μελέτη ακραίων περιβαλλόντων. Η αποστολή του, υπό την αιγίδα της National Geographic, είχε στόχο τη συλλογή μικροβιακών δειγμάτων για τη μελέτη της ζωής σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας.
Τα ευρήματα συνέβαλαν στη διεύρυνση της κατανόησης για τη δυνατότητα ύπαρξης ζωής σε περιβάλλοντα με παρόμοιες συνθήκες, όπως οι ηφαιστειακές περιοχές ή ακόμα και άλλοι πλανήτες.
Η «Πύλη της Κολάσεως» συνιστά ένα ζωντανό αρχείο τεχνικής αποτυχίας, πολιτικής αδράνειας και συμβολικής απεικόνισης του ενεργειακού παραλογισμού. Η μόνιμη φλόγα αναδεικνύει το πώς η ανθρώπινη παρέμβαση μπορεί να προκαλέσει μη αντιστρέψιμες αλλαγές στο περιβάλλον όταν δεν συνοδεύεται από στρατηγική, λογοδοσία και διεθνή συνεργασία.
Πηγές / Βιβλιογραφία
- Shearlaw, Maeve. Dropping in on Turkmenistan’s ‘Door to Hell’ – in pictures. The Guardian, 2014.
- Nunez, Christina. Q&A: The First-Ever Expedition to Turkmenistan’s ‘Door to Hell’. National Geographic, 2014.
- Gurt, Marat. Turkmen president wants to close ‘Hell’s Gate’. Reuters, 2010.
- BBC News. Turkmenistan plans to close its ‘Gateway to Hell’, 2022.
- Kayrros. Closing the Gates of Hell: A climate imperative, 2021.
- Wikipedia contributors. Darvaza gas crater. Wikipedia, last edited 2024.
