Η τελειομανία είναι μια από τις πιο παραπλανητικές μορφές εσωτερικής πίεσης. Εμφανίζεται ως υψηλό κίνητρο, ως προσήλωση στην ποιότητα, ως «φροντίδα για το αποτέλεσμα». Κι όμως, συνήθως δεν υπηρετεί την ποιότητα, αλλά τη φοβία της απόρριψης. Δεν προσφέρει αποδοτικότητα, αλλά παράλυση.
Τι είναι η τελειομανία;
Τελειομανία είναι η ανάγκη να γίνουν όλα τέλεια, ώστε να αποφευχθεί η εσωτερική ή εξωτερική κριτική. Συνοδεύεται από υπερβολική αυτοπαρατήρηση, αυστηρό εσωτερικό κριτή και συχνά καθυστέρηση στη δράση. Για πολλούς, το άγχος δεν ξεκινά από το έργο αυτό καθαυτό, αλλά από την προσδοκία του «πώς πρέπει να φαίνεται».
Advertisment
Οι συνέπειες μπορεί να είναι αόρατες στην αρχή, όμως στην πορεία το άτομο οδηγείται σε αναβλητικότητα, εξάντληση, συναισθηματική απομάκρυνση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, επαγγελματικό burnout. Συχνά, η τελειομανία οδηγεί σε υπερλειτουργία, με σταθερή αίσθηση ότι ό,τι κι αν κάνεις, δεν είναι ποτέ αρκετό. Η υπεραπασχόληση μεταμφιέζεται σε επιτυχία, ενώ στην ουσία κρύβει έναν αδιάκοπο φόβο αποτυχίας.
Η τελειομανία δεν περιορίζεται στον επαγγελματικό χώρο. Εισχωρεί στη γονεϊκότητα, στις σχέσεις, ακόμα και στη διαχείριση της καθημερινότητας. Η πίεση να φανείς άψογος — όχι μόνο στους άλλους αλλά και στον εαυτό σου — δημιουργεί έναν εσωτερικό διάλογο απαιτητικό και εξαντλητικό.
Πέντε πρακτικοί τρόποι να την αντιμετωπίσεις
1. Η μέθοδος 80/20
Προέρχεται από την αρχή του Pareto, που δείχνει ότι το 80% των αποτελεσμάτων προκύπτει από το 20% των προσπαθειών. Εφάρμοσε αυτή τη λογική για να περιορίσεις τον περιττό τελειοκρατισμό. Αναγνώρισε ποια μέρη της δουλειάς σου έχουν το μεγαλύτερο αντίκτυπο και δώσε εκεί την ενέργειά σου. Μη δαπανάς ώρες τελειοποιώντας λεπτομέρειες που αλλάζουν ελάχιστα το τελικό αποτέλεσμα.
Advertisment
Η επίγνωση αυτής της αναλογίας λειτουργεί αποσυμφορητικά. Δεν σημαίνει «να κάνεις λιγότερα», αλλά να κάνεις τα ουσιαστικά. Δοκίμασε να εφαρμόσεις αυτή την αρχή και στη διαχείριση χρόνου. Ποιο 20% των δραστηριοτήτων σου προκαλεί το μεγαλύτερο στρες; Εκεί κρύβονται οι τελειομανικές σου παγίδες.
2. Αποδοχή σφαλμάτων ως μέρος της διαδικασίας
Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια της τελειομανίας είναι η αδυναμία να ανεχτούμε το λάθος. Η αναγνώριση ότι η πρόοδος περιλαμβάνει αστοχίες είναι πρακτική.
Προσπάθησε να κρατάς έναν «φάκελο αστοχιών». Σημείωσε παραδείγματα όπου κάτι δεν πήγε τέλεια αλλά τελικά δεν είχε τις καταστροφικές συνέπειες που φοβόσουν. Αυτό λειτουργεί ως αντίδοτο στη γνωστική παραμόρφωση του «αν δεν είναι τέλειο, δεν αξίζει».
Σκέψου ανθρώπους που εκτιμάς — όχι γιατί είναι άψογοι, αλλά γιατί είναι αυθεντικοί. Οι πιο ουσιαστικές συνδέσεις δημιουργούνται όταν υπάρχει χώρος και για ατέλειες. Αντί να μετράς αξία με βάση το άθροισμα σωστών κινήσεων, δοκίμασε να αναγνωρίσεις την ομορφιά της συνέπειας, της προσπάθειας, της διάθεσης για εξέλιξη.
3. Τεχνική της πρόχειρης πρώτης απόπειρας (Shitty First Draft)
Η φράση προέρχεται από την συγγραφέα Anne Lamott και χρησιμοποιείται ευρέως και στην ψυχοθεραπεία. Η ιδέα είναι απλή. Κάνε το πρώτο βήμα χωρίς καμία απαίτηση ποιότητας. Απλώς ξεκίνα.
Όταν η αρχή γίνεται με προσδοκία τελειότητας, ο εγκέφαλος ενεργοποιεί αναστολή. Όταν όμως δίνεται άδεια να ξεκινήσεις χωρίς κριτική, το σύστημα δράσης κινητοποιείται. Το περιεχόμενο βελτιώνεται στην πορεία. Το ζητούμενο είναι να κινηθείς, όχι να εντυπωσιάσεις από την αρχή.
Μπορείς να εφαρμόσεις αυτή την τεχνική σε παρουσιάσεις, συζητήσεις, ακόμα και σε απλές αποφάσεις. Δώσε άδεια στον εαυτό σου να ξεκινήσει με «προσχέδιο» και αναθεώρησε καθώς προχωράς. Αυτή η προσέγγιση μειώνει δραματικά το εσωτερικό βάρος.
4. Ενσωμάτωση διαλειμμάτων
Η τελειομανία συχνά συνδέεται με τον συνεχή μόχθο και την ενοχή για την ξεκούραση. Όμως το νευρικό σύστημα έχει ανάγκη από ρυθμό. Δεν λειτουργεί καλά στη συνεχή πίεση.
Οργάνωσε τον χρόνο σου με σταθερά διαλείμματα, ως προϋπόθεση λειτουργίας. Κάθε 90 λεπτά δουλειάς, 10-15 λεπτά αποσυμπίεσης. Χωρίς οθόνες, χωρίς ερεθίσματα. Αυτή η εναλλαγή δεν σε απομακρύνει από τον στόχο, σε φέρνει πιο κοντά του.
Τα διαλείμματα δεν χρειάζεται να είναι μεγάλα για να είναι αποτελεσματικά. Αρκεί να είναι συνειδητά. Λίγο φως, κίνηση, επαφή με κάτι φυσικό. Στόχος είναι να ενεργοποιηθεί το παρασυμπαθητικό σύστημα και να απελευθερωθεί η ένταση που συσσωρεύεται από τη διαρκή προσπάθεια.
5. Ημερολόγιο αυτοπαρατήρησης και ευέλικτοι στόχοι
Η παρατήρηση είναι το πρώτο βήμα της αλλαγής. Κατέγραψε πότε νιώθεις ότι σε πιέζει η τελειομανία. Ποιες λέξεις χρησιμοποιείς για τον εαυτό σου; Τι φαντάζεσαι ότι θα συμβεί αν αποτύχεις;
Η καταγραφή λειτουργεί σαν καθρέφτης. Δεν αλλάζει από μόνη της τα μοτίβα, αλλά τα αποκαλύπτει. Μαζί με αυτή, ορίσε στόχους που περιλαμβάνουν ελαστικότητα. Αντί για «πρέπει να το κάνω τέλεια», δοκίμασε: «Θα το κάνω όσο καλύτερα μπορώ με τον χρόνο που έχω» ή «Ας ξεκινήσω και βλέπουμε». Οι λέξεις μετατοπίζουν το νόημα — και το άγχος.
Ενσωμάτωσε μικρές νίκες, όπως μια λίστα με όσα κατάφερες μέσα στη μέρα, ακόμα κι αν δεν ήταν «ιδανικά». Η συνήθεια της αναγνώρισης μειώνει την εσωτερική αυστηρότητα και ενισχύει την αίσθηση επάρκειας.
Η τελειότητα ως ψευδαίσθηση
Η τελειότητα είναι μεταβλητή κι όχι σταθερά. Αυτό που σήμερα θεωρείται «άριστο», αύριο αλλάζει. Οι κανόνες ποιότητας, αισθητικής και απόδοσης δεν είναι απόλυτοι. Αν κυνηγάς ένα αόριστο ιδανικό, πάντα θα απομένει κάτι «λίγο καλύτερο» που δεν πρόλαβες. Η εστίαση πρέπει να επιστρέφει στο τι έχει νόημα, τι σε εκφράζει, τι προσφέρει αξία.
Η έξοδος από την τελειομανία είναι επαναπροσδιορισμός του τι αξίζει να προσπαθείς κι όχι παραίτηση από την προσπάθεια. Να έχεις φιλοδοξία, αλλά όχι σε βάρος της ηρεμίας σου. Να αναζητάς πρόοδο, χωρίς να χρειάζεται να κερδίζεις πάντα τις εντυπώσεις.
Η ποιότητα της ζωής δεν κρίνεται από τη σωστή πρόβλεψη ή τη σωστή απάντηση, αλλά από την ικανότητα να είσαι παρών, να προσαρμόζεσαι και να συνεχίζεις. Και αυτό σπάνια μοιάζει με τελειότητα.
«Η τελειότητα είναι ο εχθρός της δημιουργικότητας. Αν περιμένεις να γίνει τέλειο, δεν θα τελειώσεις ποτέ τίποτα.» – Elizabeth Gilbert
Βιβλιογραφία
- Brené Brown, The Gifts of Imperfection
- Anne Lamott, Bird by Bird
- Thomas Curran, The Perfection Trap (2023)
- Paul Hewitt & Gordon Flett, Perfectionism: Theory, Research, and Treatment
