Η σύνδεση μεταξύ φύσης και υγείας δεν είναι νέα. Από την εποχή του Ιπποκράτη μέχρι τις πιο σύγχρονες μελέτες στον τομέα της λειτουργικής ιατρικής, η σχέση του ανθρώπινου οργανισμού με το φυσικό του περιβάλλον αναγνωρίζεται ως κρίσιμος παράγοντας ευεξίας. Ωστόσο, μια πρόσφατη μεγάλη επιδημιολογική μελέτη από το Ηνωμένο Βασίλειο ρίχνει φως σε μια ιδιαίτερα ανησυχητική και ταυτόχρονα ελπιδοφόρα πτυχή: η ζωή σε μια γειτονιά με περισσότερο πράσινο φαίνεται να συνδέεται με σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου.
Τι είναι το μεταβολικό σύνδρομο;
Το μεταβολικό σύνδρομο δεν αποτελεί μία μόνο πάθηση, αλλά μια ομάδα μεταβολικών διαταραχών που περιλαμβάνει αυξημένη περιφέρεια μέσης, υπέρταση, υψηλά τριγλυκερίδια, χαμηλά επίπεδα HDL («καλής» χοληστερόλης) και αυξημένα επίπεδα γλυκόζης νηστείας. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτη τύπου 2 και άλλες χρόνιες παθήσεις. Η συχνότητα εμφάνισης του μεταβολικού συνδρόμου έχει αυξηθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες, αντικατοπτρίζοντας τις αλλαγές στον τρόπο ζωής, τη διατροφή και το περιβάλλον.
Advertisment
Τα ευρήματα της μελέτης: μια «πράσινη ασπίδα» για τον οργανισμό
Η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Environmental Research ανέλυσε δεδομένα από 221.000 ενήλικες που συμμετείχαν στο UK Biobank, εστιάζοντας στη σχέση μεταξύ της έκθεσης σε πράσινους χώρους γύρω από την κατοικία και της παρουσίας μεταβολικού συνδρόμου.
Δύο δείκτες χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση του πράσινου περιβάλλοντος:
- Η δορυφορική μέτρηση της βλάστησης (NDVI).
- Η κάλυψη γης από πάρκα και κήπους εντός ακτίνας 500 μέτρων από την κατοικία.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Άτομα που διέμεναν σε περιοχές με υψηλότερη πυκνότητα βλάστησης εμφάνισαν έως και 29% χαμηλότερη πιθανότητα να πληρούν τα κριτήρια για μεταβολικό σύνδρομο. Επιπλέον, η συσχέτιση παρέμεινε στατιστικά σημαντική ακόμη και μετά τον έλεγχο για κοινωνικοοικονομικούς και δημογραφικούς παράγοντες.
Advertisment
Πώς το πράσινο περιβάλλον επηρεάζει την υγεία
Οι ερευνητές δεν περιορίστηκαν στη στατιστική συσχέτιση αλλά αναζήτησαν τους πιθανούς βιολογικούς και ψυχοκοινωνικούς μηχανισμούς που ενδέχεται να εξηγούν τη θετική αυτή επίδραση. Οι σημαντικότεροι παράγοντες που αναδείχθηκαν περιλαμβάνουν:
- Μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης: Το πράσινο περιβάλλον συνδέεται με χαμηλότερη έκθεση σε τοξικούς αέριους ρύπους, όπως το διοξείδιο του αζώτου και τα αιωρούμενα μικροσωματίδια, τα οποία εμπλέκονται στην παθογένεση της ινσουλινοαντίστασης και της χρόνιας φλεγμονής.
- Αύξηση των επιπέδων βιταμίνης D: Η αυξημένη παραμονή σε εξωτερικούς χώρους οδηγεί σε μεγαλύτερη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία και άρα υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης D, η οποία σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο για καρδιομεταβολικά νοσήματα.
- Ενίσχυση της φυσικής δραστηριότητας: Τα πάρκα και οι πράσινοι διάδρομοι διευκολύνουν την ενσωμάτωση της καθημερινής κίνησης στη ζωή των ανθρώπων, μειώνοντας τη καθιστική συμπεριφορά.
- Μείωση του αισθήματος μοναξιάς: Το πράσινο περιβάλλον φαίνεται να ενισχύει την κοινωνική συνδεσιμότητα και να περιορίζει το αίσθημα απομόνωσης, που αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για χρόνιες νόσους.
Πρακτικές εφαρμογές για την ατομική και δημόσια υγεία
Τα ευρήματα αυτής της μελέτης έχουν σημαντικές επιπτώσεις τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Από την πλευρά της πρόληψης, αναδεικνύεται η ανάγκη για συστηματική επαφή με τη φύση, ακόμη και στο πλαίσιο των πόλεων. Η ύπαρξη προσβάσιμων χώρων πρασίνου φαίνεται να δρα ως φυσικός «ρυθμιστής» των βιολογικών συστημάτων που σχετίζονται με το μεταβολικό προφίλ.
Σε επίπεδο δημόσιας πολιτικής, η δημιουργία και διατήρηση αστικών χώρων πρασίνου αποτελεί παρέμβαση πρόληψης με πραγματικό αντίκτυπο, ιδίως σε περιοχές με υψηλά ποσοστά κοινωνικοοικονομικής στέρησης, όπου οι κάτοικοι είναι περισσότερο εκτεθειμένοι σε περιβαλλοντικούς κινδύνους και λιγότερο σε θετικούς προστατευτικούς παράγοντες.
Επανεξετάζοντας τη θέση του ανθρώπου μέσα στο περιβάλλον
Η σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση είναι αμφίδρομη. Δεν πρόκειται μόνο για το αν υπάρχουν δέντρα ή πάρκα γύρω από μια γειτονιά. Πρόκειται για μια αμοιβαία δυναμική: το περιβάλλον διαμορφώνει την υγεία και ταυτόχρονα, η φροντίδα της υγείας προϋποθέτει σεβασμό και φροντίδα προς το περιβάλλον.
Η σύγχρονη ιατρική και ειδικά η λειτουργική προσέγγιση της υγείας, καλείται πλέον να συμπεριλάβει αυτούς τους περιβαλλοντικούς παράγοντες στον πυρήνα της πρόληψης. Η ευεξία δεν είναι αποκλειστικά ατομική υπόθεση. Είναι συλλογική, πολυπαραγοντική και άρρηκτα δεμένη με το φυσικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εκδηλώνεται.
Ενώ οι χρόνιες ασθένειες αυξάνονται και η ανθρώπινη επαφή με το φυσικό περιβάλλον μειώνεται, το απλό και συχνά παραγνωρισμένο μήνυμα αυτής της μελέτης επανέρχεται με δύναμη: Η επένδυση στο πράσινο είναι επένδυση στη ζωή.
Πηγές:
- Odebeatu C.C., Darssan D., Roscoe C., Reid S., Osborne N.J. (2025). Residential greenspace indicators and metabolic syndrome in the UK Biobank Cohort: mediation through behavioural, environmental, social and biomarker pathways. Environmental Research, 283:122148.
- Dolan, E. W. (2025). Living in greener neighborhoods is associated with lower risk of metabolic syndrome. PsyPost.
