Τα πρώτα χρόνια της ζωής μας διαρκούν για μια ζωή. Όλοι μας μαθαίνουμε, αλλάζουμε, προσαρμοζόμαστε, βελτιωνόμαστε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Tα πρώτα χρόνια της ανάπτυξής μας καθιερώνουν τη βασική αρχιτεκτονική και τη λειτουργία του εγκεφάλου μας. Αυτή η πρώτη περίοδος που ξεκινά από τη σύλληψη μέχρι και τα 8 έτη και που είναι θεμελιώδους σημασίας, αναπτύσσεται ραγδαία, τόσο σε ποιότητα, όσο και σε ποσότητα. Είναι το θεμέλιο που διαμορφώνει και επηρεάζει σημαντικά όχι μόνο τη μελλοντική μας υγεία αλλά και την ευημερία και την ευτυχία μας.
Ο εγκέφαλός μας είναι το πιο εκπληκτικό όργανο στο σώμα μας. Σε πλήρη ανάπτυξη ζυγίζει περίπου 1,4 κιλά και η αρχιτεκτονική του αρχίζει να αναπτύσσεται περίπου τρεις εβδομάδες μετά τη σύλληψη. Αυτό το εκπληκτικό όργανο μας επιτρέπει να περπατήσουμε, να μιλήσουμε, να γελάσουμε, να κλάψουμε, να σκεφθούμε, να αισθανόμαστε, να φανταζόμαστε, να δημιουργούμε, να παίζουμε.
Advertisment
Ο νευρώνας είναι το πιο βασικό κύτταρο του εγκεφάλου μας και έχει τη δυνατότητα να κάνει τρισεκατομμύρια συνδέσεις (συνάψεις). Τα ερεθίσματα, οι πληροφορίες δηλαδή που δεχόμαστε, “μπαινοβγαίνουν” στο κύτταρο και διατρέχουν τους νευρώνες. Κατά τη διαδρομή παράγονται οι νευροδιαβιβαστές οι οποίοι εκκρίνονται μέσα στις συνάψεις και η ποσότητά τους είναι ανάλογη με την ένταση του ερεθίσματος. Οι συνάψεις δεν ακουμπούν μεταξύ τους, δημιουργείται όμως επαφή μεταξύ τους όταν γεμίζει αυτό το κενό (συναπτικό χάσμα) με νευροδιαβιβαστή και για όσο χρόνο παραμένει αυτό (το χάσμα) γεμάτο. Τότε γίνεται δυνατή και η μεταβίβαση της πληροφορίας.
Κάθε κινητική, συναισθηματική, κοινωνική και γνωστική εμπειρία – ερέθισμα – πληροφορία δημιουργεί νέες συνάψεις στον εγκέφαλό μας. Όσες περισσότερες εμπειρίες, τόσες περισσότερες συνάψεις. Για να υποστηρίξουμε την οικοδόμηση μιας ισχυρής αρχιτεκτονικής του εγκεφάλου μας μπορούμε να τον φανταστούμε σαν ένα κάστρο που η δόμησή του αποτελείται από τέσσερις ισχυρές “περιοχές” (δεξιότητες), τις κινητικές, τις συναισθηματικές, τις κοινωνικές και τις γνωστικές. Αν μία από αυτές τις περιοχές (δεξιότητες) δεν καλλιεργηθεί και δεν αναπτυχθεί όπως πρέπει, τότε θα λείπει από τον εγκέφαλο ένα πολύ βασικό δομικό συστατικό.
Παρ’ όλα αυτά, όσο σημαντικές και αν είναι όλες αυτές οι δεξιότητες, δε γεννιόμαστε έχοντάς τες καλλιεργημένες και έτοιμες στη φαρέτρα μας για να τις χρησιμοποιήσουμε. Γεννιόμαστε όμως με τη δυνατότητα ανάπτυξής τους ή όχι, και αυτό εξαρτάται από τις πρώιμες εμπειρίες μας. Τα γονίδια μας έχουν καταγεγραμμένο το “προσχέδιο” ανάπτυξής μας και οι πρώιμες εμπειρίες μας είναι αυτές που “υπογράφουν” το τελικό σχέδιο αυτής.
Advertisment
Γεννιόμαστε έτοιμοι για να μάθουμε και να ανακαλύψουμε τον κόσμο γύρω μας και από την πρώτη στιγμή χρησιμοποιούμε όλες μας τις δυνατότητες, κυρίως με οδηγό το σώμα μας αφού αυτό αποτελεί το εργαλείο μας για την καλλιέργεια και τον εμπλουτισμό, όχι μόνο των κινητικών μας δεξιοτήτων, αλλά και όλων των άλλων, συναισθηματικών, κοινωνικών και γνωστικών.
Η αίσθηση του εαυτού μας, η γνώση και η επίγνωση του σώματός μας, η εμπιστοσύνη στις δυνατότητές μας, η αυτοπεποίθησή μας, η ανάπτυξη πρωτοβουλιών και η ευρηματικότητά μας, η ενσυναίσθηση, η συγκέντρωση της προσοχής μας, οι κοινωνικές μας δεξιότητες, η επικοινωνία και το μοίρασμα μοναδικών εμπειριών επιτυγχάνονται αβίαστα μέσω του σωματός μας που είναι και ο πρώτος δάσκαλος του εγκεφάλου μας.
Αναζητώντας στη βιβλιογραφία σχετικές έρευνες διαπιστώνουμε πόσα σημαντικά οφέλη έχουν τα παιδιά μας όταν παρακολουθούν στοχευμένα προγράμματα κίνησης πρώιμης σχολικής ηλικίας. Η αυξημένη κριτική ικανότητα, η σχέση απόκτησης της γνώσης (καλλιέργεια γνωστικών δεξιοτήτων) μέσω της κίνησης, τα υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης και προσοχής, οι αυξημένες κοινωνικές δεξιότητες, η υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη, η ισχυρή μνήμη, η ικανοποίηση που νιώθουν τα παιδιά όταν επιτυγχάνουν εφικτούς στόχους μέσω της καλλιέργειας δεξιοτήτων, η καλλιέργεια και η ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης και της ανεξαρτητοποίησής τους, η ικανότητα επίλυσης προβλήματος είναι μερικά από αυτά.
Αναμφίβολα, ένα παιδί που σημειώνει συνεχή επιτυχία στην καλλιέργεια και την ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να αντιμετωπίσει νέες καταστάσεις και δραστηριότητες χωρίς φόβο και να δείξει προθυμία στη λήψη πρωτοβουλιών σε σχέση με ένα παιδί που δεν έχει εκτεθεί σε ανάλογα ερεθίσματα. Η πρώιμη σχολική ηλικία αποτελεί μια από τις κρισιμότερες περιόδους της ζωής μας. Τότε υιοθετούνται συνήθειες και στάσεις ζωής οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά τη μελλοντική μας πορεία.
Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν όλοι πολύ καλά ότι τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξής μας αποτελούν ένα σημαντικό παράθυρο για να μπουν εκείνα τα θεμέλια οικοδόμησης δεξιοτήτων που θα μας επιτρέψουν να γίνουμε δημιουργικοί, ανθεκτικοί και απόλυτα δεκτικοί στην οικοδόμηση νέας γνώσης. Και θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι το σώμα μας δεν είναι μόνο ο διακομιστής πληροφοριών στο μυαλό μας αλλά και ο γεννήτορας συναισθημάτων.
Μέσα από το μάθημα της φυσικής αγωγής ή τα ψυχοκινητικά και κινησιοπαιδαγωγικά στοχευμένα προγράμματα πρώιμης σχολικής ηλικίας θα πρέπει να αναδεικνύονται και άλλα πολύτιμα συστατικά της μάθησης, όπως είναι τα συναισθήματα και οι κοινωνικές μας δεξιότητες αφού όσες περισσότερες αισθήσεις λαμβάνουν μέρος στη γνωστική διαδικασία – όσο πλουσιότερο είναι το ρεπερτόριο εμπειριών, τόσο μεγαλύτερη είναι και η εντύπωση που προκαλείται. Δεν είναι απαραίτητο τα παιδιά να ρίξουν μια μπάλα με τη σωστή τεχνική. Είναι όμως πολύ σημαντικό να νιώθουν σίγουρα για τον εαυτό τους και να τολμούν τη ρίψη μέσα από μια επιλογή ενός πλούσιου ρεπερτορίου που θα τους δίνουμε εμείς (μεγέθους υλικών, μεγέθους στόχων, απόστασης) μέσα από ποικίλες κινητικές εμπειρίες.
Κινητικές εμπειρίες που είναι θετικές και διασκεδαστικές έτσι ώστε τα παιδιά να θέλουν να δοκιμάσουν ξανά και ξανά (εσωτερικό κίνητρο), που δημιουργούν εφικτούς στόχους έτσι ώστε να μην αμφισβητούν τον εαυτό τους (αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση, θετική αυτοεικόνα, εμπιστοσύνη) και που καλλιέργουν και αναπτύσσουν δεξιοτήτες που τους επιτρέπουν να συμμετέχουν ενεργά (υπευθυνότητα, αρμοδιότητα). Και κάθε φορά που θα επαναλαμβάνεται μια κινητική εμπειρία, η σύνδεση θα γίνεται ισχυρότερη και πιο μόνιμη. Έτσι, αβίαστα θα λέγαμε, δημιουργούμε τις πρϋποθέσεις οικοδόμησης και ισχυροποίησης των γνωστικών, κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων των παιδιών μας μέσω της καλλιέργειας και της ανάπτυξης των κινητικών τους δεξιοτήτων.
Όταν ο εγκέφαλος λοιπόν χτίζει τις δικές του υποδομές, όλοι εμείς, εκπαιδευτικοί φυσικής αγωγής – εμψυχωτές παιδιών πρώιμης σχολικής ηλικίας θα πρέπει να γνωρίζουμε με ακρίβεια για ό,τι συμβαίνει σε αυτήν την πολύ τρυφερή περίοδο της ζωής τους, να είμαστε επιστημονικά παρόντες συμβάλλοντας σημαντικά στην καλλιέργεια και την ανάπτυξη όλων αυτών των δεξιοτήτων (κινητικών, γνωστικών, συναισθηματικών και κοινωνικών) και να οικοδομούμε ισχυρές βάσεις έτσι ώστε να τα προετοιμάζουμε, όχι μόνο για μια μετέπειτα καλύτερη αθλητική πορεία, αλλά κυρίως για μια επιτυχημένη και ευτυχισμένη ζωή.
Γιατί μόνο τότε θα έχουμε τη χαρά να διαπιστώνουμε ιδίοις όμμασι την απίστευτη εξέλιξή τους που θα οικοδομείται, θα εξελίσσεται και θα απογειώνεται στα πρώτα ανεπανάληπτα χρόνια της ζωής τους αφού ένα παιδί που κινείται στοχευμένα είναι αναμφίβολα ένα παιδί που μαθαίνει.
Ειρήνη Δηµοπούλου – καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής
