Υπάρχει ένα καρτούν που δείχνει δύο απλά ντυμένους ανθρώπους να κάθονται σε άνετες καρέκλες σε ένα δωμάτιο γεμάτο βιβλία. Ο μεγαλύτερος άνδρας στα αριστερά λέει στον νεότερο άνδρα στα δεξιά του: «Όσοι δεν μελετούν την ιστορία είναι καταδικασμένοι να την επαναλάβουν. Όμως όσοι την μελετούν είναι καταδικασμένοι να στέκονται ανήμποροι ενώ όλοι οι άλλοι την επαναλαμβάνουν».
Πρόκειται για χιούμορ που όμως βρίσκεται πολύ κοντά στην πραγματικότητα. Επαναλαμβάνεται η ιστορία; Ή όχι; Ή ίσως η σωστή απάντηση είναι και στις δύο ερωτήσεις θετική;
Advertisment
Η πανδημία που ζούμε σήμερα δεν είναι η πρώτη τέτοια απειλή και σίγουρα δεν θα είναι η τελευταία. Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα μόνο, υπήρξαν τρεις πανδημίες που ξεκίνησαν το 1919, το 1957 και το 1968 και είχαν δραματική επίδραση στην παγκόσμια υγεία και οικονομία. Υπήρξε άλλη μία το 2009-2010.
Η πανδημία του 1918-1919 που προκλήθηκε από έναν ιό H1N1 υπήρξε η πιο σοβαρή πανδημία στην πρόσφατη ιστορία. Περισσότεροι άνθρωποι πέθαναν κατά τη διάρκεια εκείνης της πανδημίας παρά από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο συνολικά. Εκτιμάται ότι περίπου 500 εκατομμύρια άνθρωποι (περίπου το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού τότε) μολύνθηκαν με τον ιό. Παγκοσμίως, ο αριθμός των θανάτων ήταν τουλάχιστον 50 εκατομμύρια άνθρωποι.
Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα γιατί αυτός ο ιός ήταν τόσο επιθετικός. Τι μπορούμε να μάθουμε από την πανδημία του 1918-1919 και από τις υπόλοιπες τρεις που προηγήθηκαν της σημερινής κατάστασης; Τουλάχιστον ένα πράγμα φαίνεται σίγουρο. Η ιστορία επαναλαμβάνεται κάποιες φορές.
Advertisment
1ο μάθημα: Φαινόμενα μπορούν να συμβούν ξανά και ξανά
Οι 4 πανδημίες στο πέρασμα του αιώνα πριν από τον COVID-19 δεν ήταν πανομοιότυπες. Το ποιος ήταν πιθανό να μολυνθεί, πόσοι άνθρωποι πέθαναν, ποιο ήταν το ποσοστό επικινδυνότητας, όλα αυτά ποίκιλλαν. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της πανδημίας που ξεκίνησε το 1918, η θνησιμότητα ήταν υψηλή στα παιδιά κάτω των 5 ετών, σε ενήλικες 20-40 ετών και σε ηλικιωμένους άνω των 65.
Ένα μοναδικό χαρακτηριστικό αυτής της πανδημίας ήταν το υψηλό ποσοστό θανάτου σε όσους προσδιορίζονταν ως υγιείς άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στην ηλικιακή ομάδα 20-40. Αντίθετα, η πανδημία του Covid-19 ήταν τουλάχιστον στην αρχή της εντονότερη σε άτομα άνω των 65 ετών που είχαν σοβαρά υποκείμενα νοσήματα. Ποιο είναι το πρώτο μάθημα που μπορούμε να αντλήσουμε από αυτές τις πανδημίες; Φαινόμενα και γεγονότα μπορούν να συμβούν ξανά και ξανά, καθώς είναι εν μέρει ή εξ ολοκλήρου εκτός του ελέγχου μας.
2ο μάθημα: Οι ομοιότητες της Γρίπης του 1918 και του Covid-19
Αυτό που είναι αξιοσημείωτο στην ιστορία των πανδημιών κατά τη διάρκεια των προηγούμενων 100 χρόνων περίπου είναι ότι ο τρόπος που ανταποκριθήκαμε σε αυτές τις θανατηφόρες κρίσεις ήταν περισσότερο προβλεπόμενος απ’ όσο θέλουμε να πιστεύουμε.
Παρά το τι θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι προφανές – η μάσκα, η υγιεινή των χεριών, οι αποστάσεις, οι απαγορεύσεις- υπήρχε και στις άλλες περιπτώσεις μια μερίδα πολιτών που δεν ήθελε να ακολουθήσει αυτές τις οδηγίες. Όπως ανέφερε σε άρθρο της η Christine Hauser στη The New York Times πέρυσι:
«Πάνω από έναν αιώνα πριν, καθώς η πανδημία του 1918 ξεσπούσε στις ΗΠΑ, οι μάσκες από γάζα και τουλουπάνι είχαν γίνει η πρώτη γραμμή άμυνας στον αγώνα ενάντια στον ιό. Αλλά όπως και τώρα, οι μάσκες επίσης είχαν προκαλέσει έντονη πολιτική διαμάχη. Τότε, όπως και τώρα, οι επαγγελματίες υγείας παρακινούσαν τον κόσμο να φορά μάσκες για να μειωθεί η εξάπλωση της ασθένειας. Και τότε, όπως και τώρα, κάποιοι άνθρωποι αντιστέκονταν».
Εδώ υπάρχει άλλο ένα μάθημα που μας διδάσκει ο Covid-19. Ίσως στο όνομα της «ελευθερίας» ή απλώς εξαιτίας μιας έντονης αίσθησης αλαζονείας, το να συμφωνήσουμε όλοι σε κάτι τόσο βασικό για την επιβίωσή μας μπορεί να αποδειχθεί τελικά μια πολύ δύσκολη μάχη ακόμα και για το τόσο ευφυές και ιδιαίτερα κοινωνικό είδος που ονομάζεται Homo sapiens.
3ο μάθημα: Ξεχνάμε εύκολα την ιστορία
Βρίσκει κανείς σε πολλές επίσημες ιστοσελίδες παγκόσμιων και εθνικών οργανισμών υγείας διάφορα άρθρα και ενημερώσεις σχετικά με την πιθανότητα εμφάνισης πανδημιών στην εποχή μας, τα οποία γράφτηκαν πριν από το 2019. Η απάντηση σε όλες τις επίσημες, επιστημονικές ιστοσελίδες είναι πως ναι, υπάρχει πιθανότητα να επαναληφθεί μια πανδημία σαν εκείνη του 1918. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι αν και έχει υπάρξει σημαντική πρόοδος από το 1918, τα κενά παραμένουν, και μια σοβαρή πανδημία θα μπορούσε να αποδειχθεί καταστροφική για τον παγκόσμιο πληθυσμό.
Ανεξαρτήτως του πού τοποθετείται κανείς στο πολιτικό φάσμα, θα ήταν δύσκολο να αρνηθεί ότι ο κόσμος δεν ήταν προετοιμασμένος για τον Covid-19 παρά το γεγονός ότι η ιστορία μας μιλά για τέτοια καταστροφικά γεγονότα. Η δημοφιλής εξήγηση για το ότι δεν λαμβάνουμε σοβαρά το παρελθόν είναι η άρνηση.
Το τρίτο μάθημα που μας διδάσκει ο Covid-19 δεν είναι απλώς για την άρνηση σε αυτή την περίπτωση. Είναι ένα μάθημα που προκαλεί ανησυχία. Δεδομένης της πραγματικότητας των πανδημιών κατά τη διάρκεια των τελευταίων 100 χρόνων, είναι φανερό πως είναι εύκολο να ξεχνάμε την ιστορία και πολύ δύσκολο να την παίρνουμε στα σοβαρά.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/the-human-animal/202104/covid-19-we-could-have-predicted-whats-happening-now-around-the-world
