Η στέβια (βοτανικό όνομα Stevia rebaudiana) προέρχεται από τη Λατινική Αμερική και συγκεκριμένα από την Βραζιλία και την Παραγουάη και έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής τα τελευταία χρόνια, καθώς η ζήτηση σε τρόφιμα με χαμηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και θερμίδες, έχει αυξηθεί.
Η στέβια περιέχει την ουσία στεβιόζη ή στεβιόλη που έχει πολύ μεγαλύτερη γλυκαντική δύναμη από τη ζάχαρη, δεν περιέχει υδατάνθρακες, έχει λίγες θερμίδες γι’αυτό και χρησιμοποιείται σε αρκετές χώρες ως εναλλακτική γλυκαντική ουσία καθώς και από εκείνους που θέλουν μειώσουν ή σταματήσουν εντελώς την κατανάλωση ζάχαρης.
Advertisment
Ωστόσο, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η στέβια που βρίσκεται στα ράφια των καταστημάτων τροφίμων έχει μεγάλη διαφορά από εκείνη που μπορούμε να καλλιεργήσουμε στο σπίτι μας. Η στέβια των καταστημάτων δεν περιέχει ολόκληρο φύλλο στέβιας αλλά ένα πολύ αραιό εκχύλισμα φύλλων της που ονομάζεται ρεμποδιοσίδη-Α (rebaudioside A ή Reb-A), και είναι 200 φορές πιο γλυκό από την κοινή ζάχαρη.
Τα γλυκαντικά που παρασκευάζονται με Reb-A θεωρούνται «γλυκαντικά νέου τύπου» διότι αναμιγνύονται με γλυκαντικά όπως ερυθριτόλη ή δεξτρόζη (γλυκόζη). Σε πολλά, λοιπόν, προϊόντα στέβιας, η περιεκτικότητα σε στέβια είναι πολύ μικρή.
Σε ό,τι αφορά στις «φυσικές γεύσεις» που αναγράφονται σε διάφορα προϊόντα στέβιας, θα πρέπει να πούμε ότι ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ εγκρίνει τον όρο, εφόσον τα συστατικά που εμπεριέχονται δεν έχουν πρόσθετα χρώματα και συνθετικά ή τεχνητά αρώματα. Όμως, τα συστατικά αυτά υφίστανται τέτοια υψηλή επεξεργασία ώστε τελικά, όπως υποστηρίζουν πολλοί, δεν μένει τίποτα φυσικό μέσα τους. Τα γλυκαντικά Reb-A διατίθενται σε υγρή μορφή, σε σκόνη και κόκκους.
Advertisment
Πιθανά οφέλη από τη χρήση στέβιας
Η στέβια είναι ένα γλυκαντικό που έχει πολύ χαμηλές θερμίδες, γι’αυτό ταξινομείται στα προϊόντα «χωρίς θερμίδες» και δεν περιέχει υδατάνθρακες οπότε μπορεί να καταναλωθεί στις παρακάτω περιπτώσεις:
Διαβήτης
Σε έρευνες που έχουν γίνει, έχει διαπιστωθεί ότι η στέβια δεν προσθέτει θερμίδες ή υδατάνθρακες στη διατροφή, όπως επίσης, δεν έχει δείξει καμία επίδραση στη γλυκόζη του αίματος ή στην ανταπόκριση του οργανισμού στην ινσουλίνη.
Σε πέντε τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές, οι επιστήμονες συνέκριναν την επίδραση της στέβιας στον μεταβολισμό με την επίδραση εικονικών φαρμάκων και συμπέραναν ότι η στέβια δεν είχε σχεδόν καμία επίδραση στη γλυκόζη του αίματος, το επίπεδο ινσουλίνης, την αρτηριακή πίεση και το σωματικό βάρος.
Άτομα που νοσούσαν από διαβήτη τύπου 2 ανέφεραν σε μία μελέτη ότι, η γλυκόζη στο αίμα τους παρουσίασε σημαντική μείωση καθώς και η ανταπόκριση της γλυκαγόνης ύστερα από ένα γεύμα, μετά την κατανάλωση στέβιας.
Έλεγχος βάρους
Τα πρόσθετα σάκχαρα προσθέτουν περίπου 16% στις συνολικές θερμίδες στη διατροφή των Αμερικανών, κάτι που συνδέεται με μειωμένο έλεγχο του επιπέδου της γλυκόζης στο αίμα και αύξηση του σωματικού βάρους.
Δεδομένου ότι η στέβια δεν έχει σχεδόν καθόλου θερμίδες, μπορεί να προστεθεί στη διατροφή για να βοηθήσει στην μείωση θερμίδων που προέρχονται από την κατανάλωση ζάχαρης και άλλων γλυκαντικών.
Αρτηριακή πίεση
Αν και πιο πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η στέβια δεν επηρεάζει την αρτηριακή πίεση και θα πρέπει να γίνουν περισσότερες έρευνες σχετικά με αυτό, ωστόσο, μία συγκκριμένη μελέτη που έγινε το 2003 έδειξε ότι η στέβια μπορεί να έχει καρδιοτονωτικές δράσεις, οι οποίες ομαλοποιούν την αρτηριακή πίεση και ρυθμίζουν τον καρδιακό παλμό κα επομένως, μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Η μελέτη έδειξε ότι κάποιες ουσίες στο εκχύλισμα της στέβιας διαστέλλουν τα αιμοφόρα αγγεία και επίσης μπορεί να αυξήσουν την αποβολή νατρίου και την παραγωγή ούρων.
Καρκίνος του παγκρέατος
Η στέβια περιέχει πολλές στερόλες και αντιοξειδωτικές ενώσεις όπως είναι η καμπφερόλη η οποία, όπως έχουν δείξει μελέτες, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο του καρκίνου του παγκρέατος σε ποσοστό 23%.
Αλλεργίες
Ακόμη και το πιο καθαρό εκχύλισμα από στέβια είναι σχεδον απίθανο να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση. Από το 2008, δεν έχει καταγραφεί καμία περίπτωση αλλεργικής αντίδρασης από τη στέβια.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) ερεύνησε το 2010 στην υπάρχουσα βιβλιογραφία, κάθε τι που θα μπορούσε να ενοχοποιήσει τη στέβια για πρόκληση αλλεργικής αντίδρασης από την κατανάλωσής της. Οι επιστήμονες βρήκαν ότι, οι γλυκοσίδες στεβιόλης δεν αντιδρούν ούτε μεταβολίζονται σε αντιδραστικές ενώσεις και κατά συνέπεια, είναι απίθανο να προκαλούν από μόνες τους αλλεργικές αντιδράσεις, όταν καταναλώνονται σε τρόφιμα.
Παιδική διατροφή
Τα τρόφιμα που περιέχουν στέβια, εξαιτίας των ελάχιστων θερμίδων τους μπορεί να παίξουν σημαντικό ρόλο στην παιδική διατροφή, μιας και στα παιδιά αρέσουν ιδιαίτερα τα γλυκά. Τα υπερβολικά σάκχαρα όμως, συνδέονται τόσο με την παχυσαρκία όσο και με τις καρδιαγγειακές παθήσεις, οπότε η ποικιλία των προϊόντων με στέβια που υπάρχει στην αγορά, επιτρέπει στα παιδιά να τρώνε και να πίνουν γλυκές τροφές και ποτά χωρίς ζάχαρη και πρόσθετες θερμίδες.
Υπάρχουν παρενέργειες από την κατανάλωση στέβιας;
Αν και οι γλυκοσίδες της στέβιας όπως και το Reb-A αναγνωρίζονται ως ασφαλείς ουσίες από τον FDA ωστόσο, το ακατέργαστο εκχύλισμα στέβιας και τα προϊόντα με ολόκληρα φύλλα στέβιας δεν έχουν εγκριθεί για χρήση σε επεξεργασμένα τρόφιμα και ποτά λόγω έλλειψη επαρκών στοιχείων για την ασφάλειά τους.
Υπάρχει υποψία ότι το ακατέργαστο βότανο μπορεί να είναι βλαβερό για την υγεία των νεφρών, για το καρδιαγγειακό κα το αναπαραγωγικό σύστημα, να χαμηλώσει πολύ την αρτηριακή πίεση ή να αλληλεπιδράσει με φάρμακα που μειώνουν το σάκχαρο του αίματος.
Μερικοί άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν πεπτικά προβλήματα όπως φούσκωμα και διάρροια καταναλώνοντας προϊόντα στέβιας που παρασκευάζονται με αλκοόλες ζάχαρης.
Τα άτομα που πάσχουν από διαβήτη, θα πρέπει να προσέξουν τα προϊόντα στέβιας που περιέχουν δεξτρόζη ή μαλτοδεξτρίνη γιατί η μεν δεξτρόζη είναι γλυκόζη, η δε μαλτοδεξτρίνη είναι άμυλο και αυτά τα δύο συστατικά προσθέτουν έστω και μικρές ποσότητες υδατανθράκων και θερμίδων στον οργανισμό. Αν χρησιμοποιείτε τη στέβια περιστασιακά, δεν θα επηρεάσει το σάκχαρό σας αν όμως τη χρησιμοποιείτε καθημερινά, τότε θα πρέπει να προσέχετε.
Η στέβια έχει σχετιστεί και με διαταραχή του μικροβιώματος του εντέρου, σύμφωνα με μια μελέτης του 2019. Η ίδια μελέτη έδειξε ότι, τα μη θρεπτικά γλυκαντικά όπως είναι η στέβια μπορει να προκαλέσουν δυσανεξία στη γλυκόζη και μεταβολικές διαταραχές.
Υπάρχουν πιθανοί κίνδυνοι από την κατανάλωση στέβιας;
Αρχικά, το 1991, ο FDA είε αρνηθεί να συμπεριλάβει τη στέβια ως γλυκαντικό στην κατηγορία των πρόσθετων στα τρόφιμα. Αυτό άλλαξε, το 2008, όταν η Coca-Cola ανέπτυξε και κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τη διαδικασία καθαρισμού οπότε ο FDA ενέκρινε τα εκχυλίσματα της στέβιας ως γενικώς ασφαλή.
Από τότε, πολλοί φορείς όπως ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και ο FDA έχουν καθορίσει το εκχύλισμα στέβιας υψηλής καθαρότητας ως ασφαλές για κατανάλωση από τον γενικό πληθυσμό, εντός των συνιστώμενων ορίων και έχουν καθορίσει την Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη (ADI) στέβιας, στα 4 χιλιοστόγραμμα/κιλό.
Η Μικτή Επιτροπή Εμεπιρογνωμόνων υπέδειξε ότι οι γλυκοσίδες στεβιόλης στη στέβια πληρούν τα κριτήρια καθαρότητας και ότι τα γλυκαντικά στέβια είναι ασφαλή για χρήση από τα άτομα που πάσχουν από διαβήτη. Επίσης, σε μελέτες οξείας τοξικότητας, βρέθηκε ότι η στεβιοσίδη δεν είναι τοξική.
Μπορεί, λοιπόν, να χρειάζονται περαιτέρω μελέτες προκειμένου να επιβεβαιωθούν τα πιθανά οφέλη για την υγεία, ωστόσο, είναι βέβαιο ότι η κατανάλωση της στέβιας είναι ασφαλής και αποτελεί μια υγιεινή εναλλακτική λύση στην κατανάλωση, άλλων βλαβερών γλυκαντικών.
