«Η ελληνική γλώσσα είναι η μόνη που μπορεί να εκφράσει με ακρίβεια τη σκέψη χωρίς ασάφειες. Είναι μαθηματική» – Δημήτρης Νανόπουλος (θεωρητικός φυσικός)
Η μαθηματική λογική της ελληνικής γλώσσας
Η φράση «τα ελληνικά είναι μαθηματική γλώσσα και το μέλλον των υπολογιστών» δεν αποτελεί κυριολεκτική πρόβλεψη, αλλά μια ερμηνεία που αποκαλύπτει μια βαθύτερη σύνδεση ανάμεσα στη δομή της ελληνικής γλώσσας και τις θεμελιώδεις αρχές της λογικής, των μαθηματικών και της πληροφορικής. Αυτή η σύνδεση αποκτά ιδιαίτερη σημασία στη σύγχρονη εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, όπου το νόημα, η εννοιολογική ακρίβεια και η λογική συνοχή γίνονται πιο κρίσιμα από ποτέ.
Advertisment
Η ελληνική γλώσσα, ιδιαίτερα στην αρχαία της μορφή, έχει χαρακτηριστεί ως μαθηματική λόγω της αυστηρής γραμματικής και συντακτικής της δομής. Η συνθετική της ικανότητα, η χρήση προθέσεων, καταλήξεων και πτώσεων, καθώς και η δυνατότητά της να εκφράζει με σαφήνεια αφηρημένες και λογικές έννοιες, την καθιστούν ιδανικό υπόδειγμα για τη διατύπωση φιλοσοφικών και μαθηματικών ιδεών. Οι έννοιες που διαμορφώθηκαν στην αρχαία ελληνική σκέψη αποτέλεσαν το υπόβαθρο της κλασικής λογικής, της γεωμετρίας και της επιστημονικής μεθόδου, επηρεάζοντας βαθιά τις βάσεις πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η σύγχρονη επιστήμη.
Από τα σύμβολα στο νόημα – Η τεχνητή νοημοσύνη και η σημασιολογική δομή
Η τεχνητή νοημοσύνη, η οποία μεταβαίνει από συντακτικά συστήματα αναζήτησης σε σημασιολογικά συστήματα κατανόησης, βασίζεται ολοένα και περισσότερο στη λογική δομή της γλώσσας. Τα σύγχρονα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, όπως το ChatGPT ή το BERT, δεν επεξεργάζονται απλώς λέξεις, αλλά προσπαθούν να κατανοήσουν έννοιες και συμφραζόμενα. Σε αυτό το πλαίσιο, οι γλώσσες με πλούσια σημασιολογική ιεραρχία και μικρότερο βαθμό αμφισημίας, όπως τα ελληνικά, προσφέρουν πολύτιμο υλικό για την εκπαίδευση και εξέλιξη τέτοιων μοντέλων.
Η συμβολή της ελληνικής φαίνεται επίσης στην ανάπτυξη οντολογιών στην πληροφορική. Οι οντολογίες, δηλαδή οι δομημένες αναπαραστάσεις γνώσης που περιγράφουν οντότητες, σχέσεις και ιδιότητες, απαιτούν γλωσσικά εργαλεία με υψηλό επίπεδο λογικής σαφήνειας. Η ελληνική γλώσσα διαθέτει λέξεις που δεν είναι απλώς περιγραφικές αλλά εννοιολογικά φορτισμένες, με βαθιά φιλοσοφική και επιστημονική παράδοση. Έννοιες όπως “λόγος”, που ενσωματώνει ταυτόχρονα τη σημασία του λόγου, της αναλογίας, της λογικής και της αιτίας, προσφέρουν στους μηχανισμούς τεχνητής νοημοσύνης μοντέλα πολυσημίας με εσωτερική συνοχή, ιδανικά για semantic abstraction. (Ο όρος «semantic abstraction» αναφέρεται στην ικανότητα ενός συστήματος να αναγνωρίζει και να επεξεργάζεται έννοιες πέρα από τις λέξεις που τις εκφράζουν, δημιουργώντας γενικευμένες εννοιολογικές δομές από ποικίλα γλωσσικά συμφραζόμενα.)
Advertisment
Πρακτικές εφαρμογές και ερευνητικά παραδείγματα
Οι σύγχρονες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης επιβεβαιώνουν αυτή τη δυναμική. Η επεξεργασία φυσικής γλώσσας (Natural Language Processing – NLP), ωφελείται από τη μορφολογική πολυπλοκότητα της ελληνικής, καθώς τα μορφολογικά πλούσια συστήματα προσφέρουν καλύτερη βάση για την κατανόηση της σύνταξης και της σημασίας. Στην αυτόματη μετάφραση, η δομική ακρίβεια της ελληνικής επιτρέπει πιο αξιόπιστο εννοιολογικό συγχρονισμό μεταξύ γλωσσών. Και στην αναπαράσταση γνώσης, συστήματα όπως το Wolfram Alpha ή τα embeddings της OpenAI μπορούν να αντλήσουν από την εννοιολογική καθαρότητα των ελληνικών όρων για να περιγράψουν σύνθετες αφηρημένες σχέσεις.
Η πρακτική πλευρά αυτής της σύνδεσης αποτυπώνεται σε έργα όπως το Meltemi, το πρώτο μεγάλο γλωσσικό μοντέλο ειδικά για τα ελληνικά, ή το Pythia, που χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για την αποκατάσταση αρχαίων ελληνικών επιγραφών. Αυτά τα έργα δεν επιβεβαιώνουν απλώς τη χρησιμότητα της ελληνικής γλώσσας στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης — την αναδεικνύουν ως ενεργό πεδίο καινοτομίας.
Δεν έχει τόσο σημασία αν οι υπολογιστές θα “μιλούν” ελληνικά, όσο αν η λογική και η εννοιολογική καθαρότητα που ενσωματώνει η ελληνική γλώσσα θα επηρεάσουν τη γλώσσα με την οποία οι μηχανές θα σκέφτονται. Αντί για μια πληροφοριακή προσέγγιση βασισμένη σε keywords, το μέλλον δείχνει προς μια εννοιολογική προσέγγιση βασισμένη σε σημασίες, σχέσεις και ερμηνείες. Και εκεί, η ελληνική προσφέρει όχι απλώς ιστορικό βάθος, αλλά λειτουργική αξία για την τεχνολογία του αύριο.
Πηγές και Αναφορές
Meltemi 7B: https://arxiv.org/abs/2407.20743
Pythia AI για επιγραφές: https://en.wikipedia.org/wiki/Pythia_(machine_learning)
Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου: https://www.ilsp.gr
Alpheios Project: https://en.wikipedia.org/wiki/Alpheios_Project
FarFetched Claim Verification: https://arxiv.org/abs/2407.09888
Σχετικά με σημασιολογικά μοντέλα: https://openai.com/research/embedding-models
