Μια μελέτη νευρο-απεικόνισης, δείχνει οτι οι προσωπικές αξίες του ανθρώπου τις οποίες αρνείται να αποκηρύξει, ακόμα κι αν του δοθούν πολλά χρήματα για να το κάνει, επεξεργάζονται σε διαφορετικό σημείο του εγκεφάλου από τις αξίες που εύκολα το άτομο μπορεί να προδώσει.
“Με το πείραμα μας διαπιστώσαμε ότι η “σφαίρα του ιερού” – είτε πρόκειται για μια ισχυρή θρησκευτική πίστη, μια εθνική ταυτότητα ή ένας κώδικας ηθικής – είναι μια ξεχωριστή διαδικασία γνώσης», λέει ο Gregory Berns, διευθυντής του Κέντρου Πολιτιστικής Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο Emory και κύριος συγγραφέας της μελέτης. Τα αποτελέσματα δημοσιεύονται στο Philosophical Transactions της Royal Society.
Advertisment
Oι “ιερές αξίες” ενεργοποιούν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό την περιοχή του εγκεφάλου που
σχετίζεται με τους κανονισμούς και την διαδικασία σκέψης “σωστό – λάθος” παρά την περιοχή στην οποία γίνεται η επεξεργασία “όφελος έναντι κόστους”.
Ο Berns ήταν επικεφαλής μιας ομάδας που περιλάμβανε οικονομολόγους και επιστήμονες πληροφορικής από το πανεπιστήμιο Emory, έναν ψυχολόγο από το New School for Social Research και ανθρωπολόγους από το Ινστιτούτο Jean Nicod στο Παρίσι της Γαλλίας. Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από την αμερικανική Υπηρεσία Ναυτικών Ερευνών, το Γραφείο Επιστημονικής Έρευνας του Πολεμικού Ναυτικού και το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ.
«Έχουμε καταλήξει σε μια μέθοδο για να απαντήσουμε σε επιστημονικά ερωτήματα για το πώς οι άνθρωποι παίρνουν αποφάσεις που αφορούν τις “ιερές αξίες”, πράγμα το οποίο έχει πολύ σημαντικές επιπτώσεις, αν θέλουμε να καταλάβουμε καλύτερα τι επηρεάζει την ανθρώπινη συμπεριφορά σε διαφορετικές χώρες και πολιτισμούς», λέει ο Berns. «Παρατηρούμε τον τρόπο που οι θεμελιώδεις πολιτιστικές αξίες εκπροσωπούνται στον εγκέφαλο.”
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) για να καταγράψει τις αντιδράσεις του εγκεφάλου των 32 ενηλίκων στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια των βασικών σταδίων ενός πειράματος. Στην πρώτη φάση του πειράματος, οι συμμετέχοντες ήρθαν αντιμέτωποι με δηλώσεις που κυμαίνονταν από πολύ ήπιες όπως “Μου αρέσει το τσάι” μέχρι πολύ καυτές, όπως “υποστηρίζω το γάμο των ομοφυλόφιλων” ή “είμαι άθεος”. Κάθε μία από τις 62 δηλώσεις ήταν ζευγάρι με το αντίθετο νόημά της, π.χ. “είμαι θρήσκος”. και οι συμμετέχοντες έπρεπε να επιλέξουν μία δήλωση από το κάθε ζευγάρι.
Advertisment
Στο τέλος του πειράματος, οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να πουλήσουν ή να δημοπρατήσουν τις προσωπικές δηλώσεις τους: μπορούσαν να καταρρίψουν τις προηγούμενες επιλογές τους με αντάλλαγμα πραγματικά χρήματα. Οι συμμετέχοντες μπορούσαν να κερδίσουν μέχρι και $ 100 ανά δήλωση συμφωνώντας απλώς να υπογράψουν ένα απλό έγγραφο που πιστοποιούσε το αντίθετο από ό, τι πραγματικά πίστευαν. Θα μπορούσαν να επιλέξουν να εξαιρεθούν από τη δημοπρασία για τις δηλώσεις που είχαν μεγάλη συναισθηματική αξία.
«Χρησιμοποιήσαμε τη δημοπρασία ως έναν τρόπο μέτρησης της εκτίμησης των συμμετεχόντων για συγκεκριμένες δηλώσεις», εξηγεί ο Berns. “Όταν ένα πρόσωπο αρνιόταν να λάβει χρήματα για να αλλάξει ένα πιστεύω, τότε η συγκεκριμένη αξία θεωρήθηκε ιερή για αυτόν. Αλλά αν πήρε τα χρήματα, τότε θεωρήθηκε ότι είχε χαμηλή εκτίμηση για την εν λόγω δήλωση και ως εκ τούτου δεν ήταν ιερή. ”
Τα δεδομένα της εγκεφαλικής απεικόνισης μας έδειξαν μια ισχυρή συσχέτιση των ιερών αξιών με ένα τμήμα του εγκεφάλου, του οποίου το νευρολογικό σύστημα συνδέεται με την εκτίμηση του σωστού και του λάθους (η αριστερή κροταφοβρεγματική διασταύρωση) και με την σημασιολογική εμπέδωση των κανόνων (ο αριστερός προμετωπιαίος κοιλιοπλευρικός φλοιός), και όχι με τα νευρολογικά συστήματα που σχετίζονται με την ανταμοιβή.
“Κυρίως η δημόσια πολιτική βασίζεται στην προσφορά ανθρώπινων κινήτρων και αντικινήτρων,” λέει ο Berns. «Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι είναι παράλογο να πιστεύουμε ότι μια πολιτική με βάση το κόστος-και-όφελος θα επηρεάσει τη συμπεριφορά των ανθρώπων όταν πρόκειται για την ιερή προσωπική αξία τους, επειδή υποβάλλονται σε επεξεργασία σε ένα εντελώς διαφορετικό σύστημα του εγκεφάλου από ό, τι τα κίνητρα.”
Οι συμμετέχοντες στο πείραμα που ανέφεραν πιο ενεργές συνεργασίες με οργανισμούς, όπως εκκλησίες, αθλητικές ομάδες, μουσικά συγκροτήματα και περιβαλλοντικούς συλλόγους, είχαν μεγαλύτερη εγκεφαλική δραστηριότητα στις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τις ιερές αξίες.
“Οι οργανωμένες ομάδες μπορούν να ενσταλάξουν αξίες πιο έντονα μέσα από τη χρήση των κανόνων και των κοινωνικών προτύπων,” λέει ο Berns
Το πείραμα εντόπισε επίσης την ενεργοποίηση της αμυγδαλής, μια περιοχής του εγκεφάλου που σχετίζεται με συναισθηματικές αντιδράσεις, αλλά αυτό συνέβη μόνο στις περιπτώσεις όπου οι συμμετέχοντες αρνήθηκαν να πάρουν μετρητά για να δηλώσουν το αντίθετο από αυτό που πίστευαν. “Οι δηλώσεις αυτές αντιπροσώπευαν τα πιο απεχθή στοιχεία για τα άτομα αυτά,” λέει ο Berns, “και μπορούν να προκαλέσουν τη μεγαλύτερη δυνατή εξεγερση – αντίδραση, η οποία είναι σύμφωνη με την ιδέα ότι, όταν παραβιάζονται οι ιερές αξίες, προκαλείται ηθική κατακραυγή.”
Η μελέτη αποτελεί μέρος μιας ειδικής έκδοσης του περιοδικού Philosophical Transactions της Royal Society, με τίτλο «Η Βιολογία των Πολιτισμικών Συγκρούσεων.” Ο Berns επιμελήθηκε την ειδική έκδοση, η οποία συγκεντρώνει δεκάδες άρθρα για τον πολιτισμό της νευροεπιστήμης, συμπεριλαμβανομένου τις διαφορές στην νευρική επεξεργασία των ανθρώπων στις αντίθετες πλευρές αυτών των συγκρούσεων, από τις ΗΠΑ με τους Δημοκρατικούς και τους Ρεπουμπλικάνους μέχρι την Μέση Ανατολή με τους Άραβες και τους Ισραηλινούς.
“Καθώς ο πολιτισμός αλλάζει, επηρεάζει τον εγκεφαλό μας και καθώς ο εγέφαλός μας αλλάζει, επηρεάζει κι αυτός με τη σειρά του την κουλτούρα μας. Δεν μπορείς να τα διαχωρίσεις αυτά τα δύο” λέει ο Berns. “Τώρα έχουμε τα μέσα να ξεκινήσoυμε την κατανόηση αυτής της σχέσης, και να τοποθετήσουμε το σχετικά νέο πεδίο της πολιτιστικής νευροεπιστήμης στην παγκόσμια σκηνή.”
Οι μελλοντικές συγκρούσεις για την πολιτική και τη θρησκεία κατά πάσα πιθανότητα θα μας αλλάξουν βιολογικά, λέει ο Berns. Μερικοί πολιτισμοί θα επιλέξουν να αλλάξουν τη βιολογία τους, και στη διαδικασία, να αλλάξουν την κουλτούρα τους, σημειώνει. Αναφέρει τις συγκρούσεις για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών (έκτρωση, εξωσωματική γονιμοποίηση κ.λ.π.) και το γάμο ομοφυλοφίλων στις ΗΠΑ ως παραδείγματα σε εξέλιξη.
