Η διαφορά της πραγματικής από τη συναισθηματική πείνα

Μετά από μια μέρα όπου δεν έχετε διόλου στερηθεί το φαγητό πεινάτε κι άλλο; Έχετε φάει χορταστικά γεύματα, έχετε τσιμπολογήσει πλήθος σνακ και όμως θέλετε κάτι ακόμη; Μήπως η πείνα σας δεν είναι αληθινή;

Τα συναισθήματά μας δεν επηρεάζουν μόνο το βαρόμετρο της διάθεσής μας, αλλά και τον δείκτη της ζυγαριάς μας. Η συναισθηματική μας κατάσταση μπορεί να μας οδηγήσει ή για την ακρίβεια να μας παρασύρει μπροστά στο ανοιχτό ψυγείο, όπου συχνά χωρίς να το αντιληφθούμε τρώμε χωρίς φρένο. Ίσως φταίει γι’ αυτό κάτι που μας είπε ο σύντροφός μας ή μια διένεξη στο γραφείο η οποία μας πείραξε αλλά αντί να δώσουμε μια απάντηση βρεθήκαμε μπροστά στο ανοιχτό ντουλάπι να μασουλάμε μανιωδώς πατατάκια ή να καταπίνουμε τη σοκολάτα αμάσητη. Μπορεί να είναι επίσης μια είδηση που μας στενοχώρησε, η απελπισία μας για κάποιο εμπόδιο που θεωρούμε αξεπέραστο ή ακόμη και το κλειστό κινητό ενός φίλου στον οποίο θα θέλαμε να πούμε «τον πόνο μας». Τα συναισθήματα έχουν τη δύναμη να μας παχύνουν, ενώ οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι ανάλογα με τη συναισθηματική μας κατάσταση στρεφόμαστε και σε διαφορετικά είδη φαγητού.

Advertisment

Πεινάµε περισσότερο λόγω κρίσης

«Πιο παχείς θα βγούμε από την κρίση», υποστηρίζει η ψυχολόγος διατροφής κ. Στέλλα Αργυρίου. Η εξήγηση της ειδικού είναι ότι σήμερα έχουν περιοριστεί οι δυνατότητες εκτόνωσης από την πίεση που βιώνουμε. Σε εποχές μεγαλύτερης ευμάρειας, λόγου χάρη, θα μπορούσαμε να εκτονωθούμε πηγαίνοντας για ψώνια, ασχολούμενοι με δραστηριότητες όπως το γυμναστήριο, σχεδιάζοντας μια βραδινή έξοδο ή κάνοντας έστω και ένα μικρό ταξίδι. Σήμερα, όμως, δεδομένου ότι για τους περισσότερους τα οικονομικά μέσα είναι περιορισμένα, η κυριότερη διέξοδος που έχουμε για να εκτονωθούμε από τη στενοχώρια και την πίεση είναι το φαγητό. Το άνοιγμα του ψυγείου -αυτή η αυτοκαταστροφική και αντιπαραγωγική κίνηση- είναι για πολλούς το μόνο που τους έχει απομείνει για να παρηγορηθούν. Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Psychological Science», όταν οι καιροί είναι δύσκολοι, η οικονομία παραπαίει και το μήνυμα που κυριαρχεί είναι ότι «μετράει μόνο το σήμερα», τείνουμε να καταναλώνουμε 40% περισσότερο φαγητό. Επίσης, το ένστικτο της επιβίωσης, που αναδύεται ισχυρότερο σε καιρό κρίσης, φαίνεται ότι μας ωθεί στην κατανάλωση όχι μόνο περισσότερου φαγητού, αλλά και στην επιλογή των πιο θερμιδογόνων τροφίμων, η οποία μας διασφαλίζει ότι «δεν θα πεινάσουμε» και θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες.

Το συναισθηματικό φαγητό

Γιατί τρώμε; Η προφανής απάντηση είναι επειδή το στομάχι μας είναι άδειο και θέλουμε ενέργεια. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι η σχέση μας με το φαγητό δεν είναι τόσο απλή. Πολλές φορές δεν τρώμε μόνο για να χορτάσουμε τη βιολογική μας πείνα.

Advertisment

Οι περισσότεροι από εμάς πιστεύουμε ή ελπίζουμε ενδόμυχα ότι το φαγητό μπορεί να καλύψει το συναισθηματικό κενό που βιώνουμε. Όλοι μας έχουμε πέσει κατά καιρούς θύματα αυτής της ασυνείδητης προσδοκίας. Είναι οι στιγμές εκείνες που έχουμε νιώσει απογοήτευση, μοναξιά, θυμό ή ταραχή και τρώμε χωρίς καν να το σκεφτούμε, χωρίς καν να πεινάμε. Όταν όμως αυτή η συμπεριφορά αποκτά μια τακτικότητα και τα αποτελέσματά της γίνονται ορατά στον δείκτη της ζυγαριάς μας, αυτό σημαίνει ότι έχουμε ξεπεράσει ορισμένα όρια και έχουμε διαστρεβλώσει την έννοια του φαγητού και της χρησιμότητάς του.

Το «συναισθηματικό» φαγητό είναι η πιο κοντινή και προσιτή μορφή εκτόνωσης, η οποία μάλιστα δεν απαιτεί καν να βγούμε από το σπίτι. Οι περισσότεροι μάλιστα δεν αντιλαμβάνονται ότι η πείνα τους είναι συναισθηματική και όχι βιολογική. Σε αρκετές περιπτώσεις, όπως επισημαίνει η ψυχολόγος διατροφής κ. Στέλλα Αργυρίου, «είναι ο ειδικός εκείνος που εκμαιεύει, καθοδηγεί και τελικά φωτίζει τη συναισθηματική πείνα του ενδιαφερομένου». Η στροφή στο συναισθηματικό φαγητό, όπως εξηγούν οι ειδικοί, προσφέρει παρηγοριά και για λίγο μας αποσπά από τις δυσάρεστες σκέψεις και τα συναισθήματα που μας βαραίνουν. Πρόκειται όμως για μια πρόσκαιρη ανακούφιση, που τελικά μπορεί να μας φορτώσει με ένα επιπλέον πρόβλημα, αυτό των περιττών κιλών.

Ξεπερνώντας τη συναισθηματική πείνα

Το πρώτο βήμα για να ξεπεράσουμε τη συναισθηματική πείνα είναι να συνειδητοποιήσουμε τον ρόλο που παίζει το φαγητό στη ζωή μας. Συνηθίζουμε να τρώμε από αντίδραση; Όταν μας έχουν συγχίσει; Μήπως το κάνουμε όταν έχουμε αγωνία ή φοβόμαστε; Μασουλάμε ανεξέλεγκτα από πλήξη ή όταν είμαστε θυμωμένοι και νιώθουμε προδομένοι;

Ο φαύλος κύκλος της συναισθηματικής κατανάλωσης τροφής είναι πιθανό να σπάσει πιο εύκολα εφόσον καταγράψουμε αναλυτικά τις διατροφικές μας συμπεριφορές σε ένα ημερολόγιο για ένα χρονικό διάστημα δύο εβδομάδων. Με αυτόν τον τρόπο θα αντιληφθούμε πότε και κάτω από ποια συναισθηματική κατάσταση τρώμε περισσότερο (π.χ. όταν είμαστε πιεσμένοι, στενοχωρημένοι, όταν πλήττουμε) και θα μπορέσουμε να λάβουμε τα αναγκαία μέτρα.

Εάν αναγνωρίσουμε τα συναισθηματικά κενά που προσπαθούμε να καλύψουμε τρώγοντας, θα μπορέσουμε να τα διαχειριστούμε με

διαφορετικό τρόπο. Δεν πρόκειται για μια εύκολη διαδικασία. Πρέπει να παλέψουμε με τον ίδιο μας τον εαυτό και τον τρόπο που έχει μάθει να αντιδρά όταν βρίσκεται σε συναισθηματική πίεση.

Το συναισθηματικό κενό που επιθυμούμε να καλύψουμε τρώγοντας σημαίνει ότι ορισμένες συναισθηματικές μας ανάγκες δεν ικανοποιούνται. Είναι απαραίτητο, λοιπόν, να εστιάσουμε σε αυτό που πιστεύουμε ότι μας λείπει πραγματικά και να προσπαθήσουμε να το αναπληρώσουμε. Ίσως πρόκειται για μια σχέση με ένα σημαντικό πρόσωπο την οποία πρέπει να αποκαταστήσουμε, μια βαθιά στενοχώρια που δεν έχουμε ξεπεράσει, η απελπισία που νιώθουμε επειδή πιστεύουμε ότι δεν ζούμε τη ζωή μας όπως θα θέλαμε ή είχαμε ονειρευτεί. Οι προσωπικοί δαίμονες του καθενός είναι διαφορετικοί, αλλά όποιοι και αν είναι αυτοί, η αλόγιστη και συναισθηματικά φορτισμένη κατανάλωση τροφής δεν θα τους διώξει ποτέ.

Μια λίστα άμεσων αντιπερισπασμών (π.χ. το τηλεφώνημα σε έναν φίλο, μια βόλτα) είναι απαραίτητη για να είμαστε σε θέση να αποσπάσουμε το μυαλό μας από το φαγητό τις κρίσιμες στιγμές που μας «χτυπά» η ψευδής συναισθηματική πείνα.

Ας είμαστε επιεικείς με τον εαυτό μας: Δεν είναι δυνατόν να κόψουμε «μαχαίρι» το παρηγορητικό φαγητό, στο οποίο έχουμε μάθει να καταφεύγουμε όποτε η ψυχική μας κατάσταση διαταράσσεται. Πρέπει, λοιπόν, να προσπαθήσουμε να τροποποιήσουμε σταδιακά τον τρόπο διατροφής μας, μειώνοντας τις ποσότητες και αντικαθιστώντας ορισμένα τρόφιμα με πιο υγιεινές επιλογές. Εφόσον όμως έχουμε αντιληφθεί σε ποιο φαγητό στρεφόμαστε αμέσως μόλις νιώσουμε ταραχή, θυμό ή στενοχώρια, είναι σημαντικό να φροντίσουμε ώστε αυτό να μην υπάρχει στο σπίτι.

Iεραρχώντας τις ανάγκες Το φαγητό γίνεται όλο και πιο συναισθηματικό όσο περισσότερα προβλήματα συσσωρεύονται στη ζωή μας και συναισθανόμαστε ότι οι βαθύτερες ανάγκες και επιθυμίες μας παραμένουν ανικανοποίητες. Για να μην παρασυρθούμε στη συναισθηματική δίνη της υπερφαγίας, οι ειδικοί προτείνουν την ιεράρχηση των αναγκών μας και την πιο ψύχραιμη αξιολόγηση της κατάστασης την οποία βιώνουμε. Επίσης, καλό είναι να αναλογιστούμε αν λειτουργούμε εξίσου παρορμητικά και σε άλλους τομείς της ζωής μας εκτός από το φαγητό, π.χ. στη διαχείριση των χρημάτων μας ή τη συμπεριφορά μας προς τους άλλους, και να προσπαθήσουμε να παρεμβάλλουμε λίγο χρόνο ανάμεσα στη σκέψη και τη δράση.

Emotional μενού

Για τους αγχώδεις Όσοι βιώνουν έντονο άγχος έχει παρατηρηθεί ότι καταναλώνουν πιο συχνά σκληρές και αλμυρές τροφές (π.χ. ποπ κορν, πατατάκια). Η αδρεναλίνη -η ορμόνη του στρες τα επίπεδα της οποίας αυξάνονται όταν είμαστε πιεσμένοι- δημιουργεί έντονη όρεξη για σνακ πλούσια σε αλάτι, κάτι που με τη σειρά του συντηρεί το φαινόμενο της σωματικής έντασης.

Μυστικό Συνιστάται να επιλέγουμε σκληρές τροφές προκειμένου μέσα από τη διαδικασία της μάσησης να αποφορτιζόμαστε από την ένταση. Μια τσίχλα, λοιπόν, ή μια μπριζόλα, που είναι σκληρή και θέλει «δουλειά» για να τη μασήσουμε, είναι καλές επιλογές.

Για τους παρορμητικούς Εκείνοι που συνηθίζουν να παίρνουν αποφάσεις απερίσκεπτα, απογοητεύονται ή ενθουσιάζονται εύκολα, παρασύρονται από τα συναισθήματά τους και αποφασίζουν χωρίς να ζυγίζουν το κόστος των επιλογών τους έχουν την τάση να τρώνε ό,τι βρουν μπροστά τους. Πρόκειται γι’ αυτούς που δεν μπορούν να αντισταθούν στο φαγητό.

Μυστικό Οι ειδικοί προτείνουν σε όσους συμπεριφέρονται παρορμητικά να μην έχουν τριγύρω τους τρόφιμα. Να τα κρύβουν π.χ. στα ντουλάπια της κουζίνας ή να έχουν τοποθετημένα τα τρόφιμα με τις λιγότερες θερμίδες μπροστά-μπροστά στα ράφια των ντουλαπιών ή του ψυγείου.

Για τους ανικανοποίητους Οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι όσοι έχουν μια τάση προς την κατάθλιψη, αισθάνονται ανικανοποίητοι ή η ερωτική τους ζωή είναι καταπιεσμένη καταφεύγουν συχνά σε τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες, όπως το ψωμί, τα γλυκά, τα μπισκότα. Η έντονη επιθυμία για τη συγκεκριμένη ομάδα τροφών εξηγείται από το γεγονός ότι οι υδατάνθρακες αυξάνουν τα επίπεδα της σεροτονίνης, της ορμόνης που βελτιώνει την ψυχική διάθεση. Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι συχνά οι γυναίκες συνηθίζουν να πνίγουν τη στενοχώρια τους στη μεγάλη κατανάλωση γλυκών. Στους άνδρες αυτή η ροπή δεν είναι τόσο ισχυρή, ίσως επειδή δεν είναι τόσο ευάλωτοι στις ορμονικές διακυμάνσεις (π.χ. στη μείωση της σεροτονίνης).

Μυστικό Η έξυπνη επιλογή γλυκού, όπως π.χ. η μαύρη σοκολάτα, μπορεί να προσφέρει ικανοποίηση χωρίς πολλές θερμίδες. Όμως, καλό είναι να ξέρουμε ότι για την απόλαυση που λαχταράμε αρκούν δύο μπουκιές, ενώ αν το καταναλώσουμε ολόκληρο θα πάρουμε μεν περισσότερες θερμίδες, όχι όμως και μεγαλύτερη απόλαυση.

Ξεχωρίστε την πείνα σας