Ένας οδηγός, ο Μπερτ, σταματάει το αυτοκίνητό του σε μία τράπεζα για να εξαργυρώσει μια επιταγή. Ο ταμίας του ζητάει την ταυτότητά του για να δει εάν είναι ο ίδιος. Εκείνος αυθόρμητα κοιτάει τον εαυτό του στον καθρέφτη για να δει εάν είναι ο ίδιος. Αφού ρίχνει λοιπόν μια ματιά λέει: ” Ενταξει, εγώ είμαι”.
Ο Μπερτ ήξερε το πρόσωπό του γιατί το είχε δει πριν λίγο από τον καθρέφτη του μπάνιου του. Στον καθρέφτη όμως έμοιαζε πιο ηλικιωμένος. “Πω πω” σκέφτηκε καθώς είδε τον εαυτό του να ξυρίζεται “εγώ είμαι αυτός”. Λογικά δεν ήταν δυνατόν. Αυτός ήταν εκεί, πίσω από το γυαλί, ενώ ο Μπερτ στεκόταν εδώ και – όπως όλοι ξέρουμε – ένας άνθρωπος δεν μπορεί να είναι σε δύο τόπους ταυτόχρονα. Παρά το γεγονός αυτό, το κομμάτι του Μπερτ που πίστευε οτι είμαστε αυτό που φαινόμαστε, ταυτιζόταν με τον άλλον εαυτό, ενώ ένα άλλο μέρος που έχουμε όλοι μέσα μας ξέρει οτι υπάρχουν περισσότερα σε έναν άνθρωπο από όσα βλέπει ένα μάτι.
Advertisment
Μαλώνετε ποτέ με τον εαυτό σας; Σχεδόν όλοι το κάνουν – να γιατί τα ηλεκτρικά ξυπνητήρια έχουν μια ρύθμιση που σε αφήνει να κοιμηθείς για κανένα 10λεπτο ακόμα και μετά σε ξαναξυπνάνε.. Ο Μπερτ, είχε χρησιμοποιήσει αυτή τη ρύθμιση για να λύσει μια τέτοια διαφωνία με τον εαυτό του εκείνο το πρωί που έπρεπε να σηκωθεί νωρίς για να εξαργυρώσει την επιταγή. Εκείνη τη Δευτέρα, όταν το ξυπνητήρι του έκοψε ένα ωραίο όνειρο, ένα μεγάλο μέρος του εαυτού του, αυτό το μέρος που ξέρει πάντα τι νιώθει, ήθελε να το τσακίσει και να ξανακοιμηθεί. Ένα άλλο όμως μέρος, αυτό που ξέρει τι υποχρεώσεις έχει, δεν ήθελε να ξανακοιμηθεί. Έτσι άρχισε ο καβγάς, ένας σιωπηλός καβγάς μέσα στο κεφάλι του.
“Δεν μπορώ να το κάνω. Είναι αδικία. Δεν χάλασε κι ο κόσμος αν κοιμηθώ λίγο παραπάνω”
“Αν δεν εξαργυρώσω αυτήν την επιταγή, θα έχω προβλήματα όλη τη μέρα. Δεν έπρεπε να ξενυχτήσω μ’αυτή τη χαζοταινία. Είμαι ανεύθυνος – πάει και τελείωσε. Αλλά αυτό δεν μπορεί να τραβήξει έτσι. Πρέπει να πεταχτώ από το κρεβάτι μου και να κάνω τις δουλειές μου.”
“10 λεπτάκια, τουλάχιστον 10 λεπτά ακόμα, δεν είναι δα και τόσο φοβερό”!
“Εντάξει, 10 λεπτά, αλλά μετά πας κατευθείαν στο μπάνιο χωρίς χουζούρι”
Ο Μπερτ πάτησε το κουμπί στο ξυπνητήρι και το κουδούνισμα σταμάτησε. Τώρα, για δέκα λεπτά θα μπορούσε να χαλαρώσει αφού και οι δύο πλευρές είχαν συμφωνήσει πως η διαφωνία είχε λυθεί. Ένα ερώτημα όμως γεννιέται: Αφου ο Μπερτ ήταν μόνος στο δωμάτιο, ποιός μίλαγε με ποιόν;
Advertisment
To 1981 ο ΔρΡότζερ Σπέρι κέρδισε το βραβείο Νόμπελ στην ιατρική απαντώντας σε αυτό το ερώτημα και ορίζοντας εκ νέου αυτό που ονομάζουμε “εγώ”. Οι έρευνές του πάνω στον διαχωρισμό των δύο ημισφαιρίων του εγκεφάλου υποστηρίζουν οτι όλοι μας έχουμε δύο ξεχωριστούς εγκεφάλους οι οποίοι κάποιες φορές διαφωνούν μεταξύ τους. Ο αντιπροσωπευτικός τύπος ασθενή με διχασμένο εγκέφαλο είναι ένα άνθρωπος του οποίου οι γραμμές επικοινωνίαςμεταξύ των δύο ημισφαιρίων έχουν αποκοπεί στα πλαίσια αντιμετώπισηςεπιληψιών, όγκων ή άλλω ιατρικών καταστάσεων. Μετά την ανάρρωσή τους ορισμένοι ασθενείς συμφώνησαν να εξεταστούν από την Δρα Σπέρι για να δει τις επιπτώσεις της εγχείρησης στο μυαλό τους. Στην περιγραφή αυτών των εξετάσεων θα παραλείψουμε κάποιες λεπτομέρειες χάριν απλότητας.
Φανταστείτε ένα πιάτο με φρούτα πάνω σε ένα τραπέζι με ένα μήλο, ένα πορτοκάλι, ένα ροδάκινο και ένα αχλάδι. Δίπλα στο τραπέζι, με καλυμένο το δεξί της μάτι, κάθεται μια ασθενής με διατμημένο μεσολόβιο, η Κάρολ. Η Κάρολ ξέρει τι υπάρχει μέσα στο πιάτο, το οποίο όμως είναι καλυμμένο με ένα ύφασμα που δεν την αφήνει να δει τα φρούτα. Πίσω από το πιάτο υπάρχει μια τηλεόραση.
Για να καταλάβετε τη συνέχεια πρέπει να γνωρίζετε, οτι το κάθε ημισφαίριο του εγκεφάλου, ελέγχει την αντίθετη πλευρά του σώματος και λαμβάνει τα ερεθίσματα από το αντίθετο μάτι. Με καλυμμένο το δεξί μάτι, ο αριστερός εγκέφαλος της Κάρολ, βρίσκεται στο σκοτάδι και δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει. Τότε στην οθόνη εμφανίζονται οι λέξεις “παρακαλώ πάρτε ένα πορτοκάλι”. Δεν συμβαίνει τίποτα. Έχοντας το δεξί της μάτι καλυμμένο, η Κάρολ μπορεί να δει τις λέξεις αλλά δεν έχει ιδέα τι σημαίνουν, γιατί προφανώς ο εγκέφαλος δεν ξέρει να διαβάζει. Στη συνέχεια εμφανίζεται η εικόνα ενός χεριού που παίρνει ένα πορτοκάλι και αυτή τη φορά η Κάρολ καταλαβαίνει. Βάζει το χέρι της κάτω από το ύφασμα και ψαχουλεύοντας βγάζει το πορτοκάλι. Είναι φανερό οτι ο δεξιός εγκέφαλος ξέρει να διαβάζει, όχι γράμματα αλλά εικόνες.
Τώρα ο γιατρός καλύπτει το αριστερό μάτι της Κάρολ για να δει τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει ο αριστερός εγέφαλος από μόνος του. Στην εικόνα εμφανίζεται η εικόνα ενός χεριού που παίρνει ένα αχλάδι. Δεν συμβάίνει τίποτα, γιατι χρησιμοποιώντας μόνο το δεξί της μάτι, η Κάρολ δεν έχει ιδέα τι είναι αυτό που κοιτάζει ή τι πρέπει να κάνει. Ο αριστερός εγκέφαλος δεν μπορεί να διαβάσει την εικόνα, η οποία σβήνει και αντικαθίσταται από τη φράση “παρακαλώ πάρτε το πορτοκάλι”. Ο αριστερός εγκέφαλος που μπορεί να διαβάσει τις λέξεις με το δεξί μάτι,μπορει να καταλάβει και ν’ ανταποκριθεί, στέλει το ερέθισμα στο χέρι να ψάξει κάτω από την πετσέτα. Όμως δεν μπορεί να ξεχωρίσει το ένα φρούτο από το άλλο, άρα φαίνεται οτι ο αριστερός εγκέφαλος δεν μπορεί να καταλάβει σχήματα.
Τώρα ο γιατρός αφαιρεί την καλύπτρα από το μάτι της Κάρολ και δείχνοντάς της το πορτοκάλι, την ρωτά πως λέγεται. Η Κάρολ δεν μπορεί να θυμηθεί. Το όνομά του είναι στην άκρη της γλώσσας της αλλά δεν μπορεί να το πει. Ο δεξιός της εγκέφαλος αναγνωρίζει το σχήμα αλλά δεν ξέρει το όνομα. Αυτό θα μπορούσε να το κάνει ο αριστερός εγκέφαλος αλλά δεν μπορεί γιατί η πληροφορία είναι στην άλλη πλευρά. Εφόσον οι γραμμές επικοινωνίας είναι κομμένες, οι πληροφορίες δεν μπορούν να συνδυαστούν – όπως κάνετε εσείς τώρα.
Ο αριστερός σας εγκέφαλος διαβάζει αυτές τις λέξεις αυτής της σελίδας, και μεταδίδει το νόημά τους, σαν ένα τηλεφωνικό μήνυμα στην άλλη πλευρά, όπου ο δεξιός εγέφαλος το μετατρέπει στην εικόνα μιας γυναίκας με το μάτι καλυμένο που κάθεται σε ένα τραπέζι, παρακολουθώντας μια οθόνη κι αγγίζοντας φρούτα.
Και τώρα το πιο εκπληκτικό μέρος του πειράματος. Δείχνοντας ακόμα το πορτοκάλι, ο γιατρός ρωτάει την Κάρολ που το βρήκε, αλλά εκείνη δεν έχει την παραμικρή ιδέα. Ο δεξιός της εγκέφαλος που τη διέταξε να το πάρει, ξέρει από που το πήρε αλλά δεν μιλάει, ούτε καταλαβαίνει λέξεις και έτσι δεν μπορεί να απαντήσει.
Φαίνεται οτι έχουμε να κάνουμε με δύο ξεχωριστούς εγκεφάλους, ο καθένας με το δικό του νου. Όταν η Κάρολ “ψάρεψε” το πορτοκάλι από το πιάτο, ο ενας από τους δύο ήταν απών. Δεν μπορούσε να δει και έτσι δεν ηξερε τι έκανε ο άλλος.
Για να μην καταλαβαίνετε τι κάνετε, δεν είναι απαραίτητο να διαχωρίσετε τους εγκεφάλους σας ή να κλείσετε το ένα σας μάτι. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει πολλές φορές σε συνηθισμένους ανθρώπους – ακόμα και σ’ εσάς. Έχετε απορροφηθεί ποτέ τόσο πολύ από τη συζήτηση, το διάβασμα ή την τηλεόραση, που δεν καταλάβατε οτι φάγατε όλα τα πατατάκια, τα φυστίκια ή τα σοκολατάκια παρά μόνο όταν τα είχατε τελειώσει; Ακόμα και με άθικτες τις εγκεφαλικές συνδέσεις, οι δύο εγκέφαλοι μπορούν να αποσυνδεθούν και να λειτουργήσουν ξεχωριστά, όπως κάνουν όταν συναντάτε κάποιον που το πρόσωπό του είναι γνωστό αλλά το όνομά του σας διαφεύγει ή και το αντίθετο: όταν συνατάτε κάποιον που ξέρετε οτι τον γνωρίζετε αλλά δεν μπορείτε να συνδέσετε το πρόσωπο. Στην πρώτη περίπτωση ο αριστερός εγκέφαλος θυμήθηκε, ο αριστερός όχι, ενώ στη δεύτερη το αντίστροφο.
Στο ενδιάμεσο και κάτω από αυτούς τους δύο εγκεφάλους, υπάρχει ένας τρίτος, ο ρομβοειδής ή εσχατοπίσθιος εγκέφαλος. Γηραιότερος αλλά και ταυτόχρονα νεότερος από τους άλλους δύο, ο ρομβοειδής έχει επίσης το δικό του νου. Από χρονολογικής απόψεως είναι ο γηραιότερος, ο πρώτος που σχηματίστηκε και ανέπτυξε τους άλλους δύο, όπως ένα μοσχάρι αναπτύσσει τα κέρατά του. Από λειτουργικής όμως απόψεως είναι ο νεώτερος. Είναι ο εγκέφαλος που θέλει να κοιμηθεί παραπάνω τα πρωινά της Δευτέρας και τρώει σοκολατάκια στα κρυφά..
Με τη βοήθεια του Δρ Σπέρι, αποσυναρμολογήσαμε τον βιο-υπολογιστή εγκέφαλο και εξετάσαμε τα εξαρτήματά του. Αυτά τα εξαρτήματα, συδεδεμένα μεταξύ τους, λειτουργούν μέσα στο κρανίο μας σαν μια μονάδα η οποία αποτελεί την τρισυπόστατη ύπαρξη που λέγεται “εγώ”. Τώρα που τα ξανασυναρμολογήσαμε, ας δούμε πως δουλεύουν.
Από ψυχολογικής απόψεως, ο καθένας μας είναι μια τριπλή προσωπικότητα, μια “πυρηνική οικογένεια”. Για παράδειγμα, μέσα σε κάθε ΄άνδρα υπάρχει μια “εσωτερική” γυναίκα. Αυτό αποδεινύεται και από τις εγχειρήσεις αλλαγής φύλου – μια τομή εδώ, μια πτύχωση εκεί, μερικές ορμόνες και ιδού: Μια ολοζώντανη γυναίκα! Για τους ενήλικους άνδρες και γυναίκες, η θηλυκή προσωπικότητα είναι ο νους του δεξιού εγκεφάλου. Ζει σε έναν κόσμο που αποτελείται από εικόνες και επικοινωνεί μέσα από τις κινήσεις του προσώπου και του σώματος. Τα μηνύματα από τη Γαία της μεταβιβάζονται ως όνειρα και οράματα. Επίσης χρησιμοποιεί οπτικές εικόνες για να προγραμματίσει προσωπικές εμπειρίες. Ο ανθρωπολόγος Τζούλιαν Τζέινς εκτιμά την ηλικία της σε τουλάχιστον 35.000 χρόνια. Τα πράγματα με τα οποία αισθάνεται καλά είναι η φροντίδα για τη ζωή, η δημιουργία όμορφων πραγμάτων και οι σχέσεις αγάπης.
Και στα δύο φύλα, η αναλυτική προσωπικότητα που βάζει στόχους για να τους εκπληρώσει, ζει σε έναν κόσμο από λέξεις. Ο Δρ Τζέινς υπολογίζει την ηλικία της σε 8.000 χρόνια. Πιο πριν, ο Δρ Τζέινς υποστηρίζει οτι εμείς οι άνθρωποι δεν ξέραμε καν από λέξεις κι έτσι αυτή η πλευρά μας δεν μπορούσε να λειτουργήσει. Χωρίς τις λέξεις, αυτή η πλευρά της προσωπικότητάς μας δεν μπορούσε να κατασκευάσει συστήματα πίστης που να εξηγούν πως είναι, ή πως θα έπρεπε να είναι τα πράγματα. Οι λέξεις είναι τα εργαλεία που χρησιμοποιεί για να κάνει σκέψεις που προγραμματίζουν τις προσωπικές πραγματικοτητες και μεταφέρουν τα μηνύματα της Γαίας ως νοήματα και φρέσκιες ιδέες. Στο παιχνίδι της ζωής, παίζει για να κερδίσει – πράγμα που σημαίνει να έχει πάντα το δίκαιο και τον έλεγχο σε μια κατάσταση.
Οι ψυχολόγοι ονομάζουν αυτή τη πλευρά της αντίληψης το “Εγώ” ή τη ” Νόηση”. Εμείς την ονομάζουμε “το ΄Σκεπτόμενο”. Πριν από κάπου 300 χρόνια, ένας φιλόσοφος ονόματι Καρτέσιος πέρασε στην Ιστορία με τη φράση “Σκέφτομαι άρα υπάρχω”. Οι άνθρωποι που πιστεύουν σε αυτή τη ρήση έχουν την τάση να ταυτίζονται με το σκεπτόμενο εαυτό τους και να αγνοούν τις άλλες δύο προσωπικότητές τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ξεχνούν τα 2/3 του είναι τους.
Κάποτε, πολύ παλιά, υπήρχε ένας Έλληνας που λεγόταν Νάρκισσος, ο οποίος ζούσε κάπου πέρα από το χρόνο και ενεργούσε σαν θεός. Μια μέρα που πλησίασε σε μια λίμνη, είδε μέσα στα νερά της ένα πανέμορφο πρόσωπο. Χαμογέλασε και ο νέος φίλος του χαμογέλασε κι αυτός. Ο Νάρκισσος τον ερωτεύτηκε σφόδρα. Μέσα στο πάθος του πήγε να αγκαλιάσει το αντικείμενο του πόθου του, έπεσε μέσα στη λίμνη και πνίγηκε.
Η ιστορία αυτή είναι μια μεταφορά για κάτι που συμβαίνει όταν οι άνθρωποι παθιάζονται τόσο πολύ με την εικόνα τους, που χάνονται μέσα της. Για να συμβεί αυτό δεν χρειάζεται να πεσετε σε μια λίμνη – το ίδιο μπορεί να σας συμβεί και με το είδωλό σας στο καθρέφτη. Είτε το ερωτευτείτε, είτε αποφασίσετε οτι το μισείτε, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο γιατί η αγάπη και το μίσος είναι οι δυο πλευρές του ίδιου νομίσματος – του οποίου το αντίθετο είναι η αδιαφορία. Όταν ξέρετε οτι αυτό που κοιτάζετε δεν είναι ο πραγματικός σας εαυτός, έχετε λιγότερες πιθανότητες να βυθιστείτε μέσα του. Ποιος είναι λοιπόν αυτός που κοιτάζει;
Υπάρχει ένα μέρος του εαυτού σας, ένα “εσωτερικό” παιδί που νιώθει ακριβώς όπως όταν ήσαστε 2 χρονών. Συνεχίζει να απαντά στο όνομά σας και κοιτάζει με έκπληξη μέσα από τα μάτια σας το σώμα σας να αλλάζει και να μεγαλώνει. Αυτό το παιδί ζει στον ρομβοειδή εγκέφαλό σας και δεν σχετίζεται με το όνομά σας ούτε με την εξωτερική σας εμφάνιση, γιατί έχει την νοημοσύνη μια αμοιβάδας. Μην ξεγελαστείτε όμως απ’ αυτό. Είναι ο γηραιότερος και σοφότερος νους που έχετε – κατά μία έννοια είναι τόσο παλιός όσο και η ίδια η ζωή, κάπου 4 δισεκατομμύρια χρόνια. Από μόνο του έχει όλες τις γνώσεις που είναι απαραίτητες για να κρατήσετε το σώμα σας σε καλή κατάσταση χωρίς να το σκέφτεστε.
Η αμοιβάδα είναι ένας μονοκύτταρος οργανισμός χωρίς εγκέφαλο – ούτε καν κεφάλι. Αν εξετάσουμε μια αμοιβάδα στο μικροσκόπιο το μόνο που βλέπουμε είναι μια ελάχιστα ορατή μαζα που κινείται ρέοντας. Αν τη βαλουμε ανάμεσα σε μια σταγόνα οξέως και μια σταγόνα θρεπτικής ουσίας, 10 φορές στις 10 θα απομακρυνθεί από το δηλητήριο και θα κατευθυνθεί προς την τροφή. Αυτό αποδεινύει ότι, σε κάποιο επίπεδο, η αμοιβάδα μπορεί να ξεχωρίσει τη διαφορά ανάμεσα στην απόλαυση και τον πόνο, μπορεί να βρει το φαγητό, να το καταναλώσει και να το χωνέψει, να αποβάλει ό,τι της είναι άχρηστο καθώς και να αναπαραχθεί. Όταν πλάσματα με απλό νου ή ακόμα και χωρίς εγκέφαλο παρουσιάζουν μια σύνθετη συμπεριφορά, χωρίς να ξέρουν πως ή γιατί κάνουν αυτό που κάνουν, λέμε οτι ενεργούν από ένστικτο. Αν είναι έτσι, τότε τα ένστικτα πρέπει να υπάρχουν πολύ καιρό πριν από τους εγκεφάλους.
Χωρίς να ξέρετε το πως και το γιατί, όταν ήσασταν νεογέννητο, κλαίγατε όταν πεινουσατε, βυζαίνατε όταν σας θήλαζαν, κοιμόσασταν όταν χορταίνατε και κατουριόσασταν πάνω σας όταν νιώθατε την ανάγκη. 75 τρισεκατομμύρια κύτταρα ενεργούσαν σαν 1, ενορχηστρωμένα από το κύκλωμα του ρομβοειδούς εγκεφάλου, του οργανισμού που καθοδήγησε την ανάπτυξη του σώματός σας από το γονιμοποιημένο ωάριο ως το πλήρως σχηματισμένο έμβρυο και τα τρία στάδια της γέννησης, χωρίς να χρειαστεί να σκεφτείτε τίποτα. Αυτή η διάνοια μπορεί να σας καθοδηγήσει για όλη τη ζωή σας.
Μιλάμε για τη διάνοια που κάνει τα φυτά να αναπτύσσονται και να στρέφονται προς τον ήλιο, τη γνώση που κάνει τη καρδιά σας να χτυπά, είτε της δίνετε σημασία είτε όχι. Πιστεύουμε οτι αυτή η γνώση υπάρχει, ανεξάρτητα από τον εγκέφαλο ή κάποια άλλη φυσική κατασκευή και ότι ο εγκέφαλος, σαν ένας δέκτης ραδιοφώνου, απλώς συντονίζεται σ’ αυτήν. Ο αριστερός εγκέφαλος την μετατρέπει σε σκέψεις, ο δεξιός σε εικόνες και το παιδί μέσα μας, ο νους του ρομβοειδούς τη μετατρέπει σε αισθήματα – εσωτερικές ορμές και αισθήσεις πόνου και χαράς.
Τρία πνεύματα λοιπόν το καθένα με ένα δικό του εγκέφαλο, ζουν μέσα στο ίδιο σώμα. Μερικές φορές διαφωνούν και το σώμα μετατρέπεται σε πεδίο μάχης, αν όμως κάνετε την ερώτηση που πρέπει, θα σας πουν γιατί γίνεται αυτή η μάχη και τι πρέπει να κάνετε για να τελειώσει.
Μωυσής
Απόσπασμα από το βιβλίο ΤΟ ΜΑΓΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (εκδόσεις Έσοπτρον)
